اتحاد ملی ایران

به‌نوعی از شعر فارسی شهرآشوب می‌گویند که می‌توان آن را به دو قسم تقسیم کرد: الف) اشعاری که در هجو شهری گفته شده است. ب) اشعاری که در باب صاحبان حِرَف گفته شده است. در این قسمت دوم معمولا صاحب حرفه (نجار، کشتی‌گیر، رنگرز، بنا، منجم و…) معشوق شاعر است.
قدیمی‌ترین شهرآشوب‌ها ازآن مسعود سعد سلمان شاعر قرن ششم است. شهرآشوب‌سرایی در دوره صفویان هم بسیار مرسوم شد.

امردخانه
از این دوره (سلجوقیان و خوارزمشاهیان) اسنادی در دست است که در ایران به‌صورت پنهان امردخانه‌هایی دایر بود و کسانی در مقابل دریافت وجه منازل خود را در اختیار فاعل و مفعول قرار می‌دادند. عوفی که مقارن حملۀ مغول از ایران به هند گریخت در جوامع‌الحکایات، در این باب داستانی آورده است که درضمن نشان می‌دهد که محتسبان و ماموران دولتی از این آشفته‌بازار استفاده کرده و از خاطیان باج می‌گرفته‌اند.
ظاهرا امردخانه‌ها در دوره صفویه جنبۀ رسمی یافت و دولت از این مکان‌ها مالیات می‌گرفت.

صوفیان امردباز
صوفیان دو دسته بودند. قلیلی از آنان مانند ابن عربی و شهاب‌الدین سهروردی و شمس تبریزی و مولانا امردبازی را نمی‌پسندیدند و دستۀ دیگر که اکثریت با آنان بود شاهدباز بودند. این دستۀ اخیر برای توجیه کار خود از آموزه‌های عرفانی سوءاستفاده می‌کردند. در عرفان می‌گویند الله جمیل و یحب الجمال یعنی خداوند زیباست و زیبایی را دوست دارد. پس دوست داشتن زیبارویان تشبّه به اخلاق‌الله است.
اصل معروف عرفانی دیگر این است که المجازُ قَنطرهُ الحقیقه یعنی عشق مجازی پلی است برای وصول به عشق حقیقی. بدین‌ترتیب صورت‌پرستی می‌تواند تمرینی باشد برای عشق ورزیدن به الله. گمان می‌رود که لفظ شاهد و حجت به‌معنی زیباروی در مصطلحات صوفیان از این عقیده سرچشمه گرفته است به‌مناسبت آن‌که زیبارویان گواه یا دلیل جمال حق تعالی فرض شده‌اند. برخی از صوفیان معتقد به حلول حق در صورت‌های زیبا بودند و ظاهرا به‌همین سبب که به خوبرویان شاهد و حجت می‌گفتند.

اوحدالدین کرمانی
جامی در نفحات‌الانس می‌نویسد: «… و در بعض تواریخ مذکور که چون وی در سماع گرم شدی، پیراهن امردان چاک کردی و سینه به سینۀ ایشان بازنهادی. چون به بغداد رسید، خلیفه پسری صاحب‌جمال داشت و چون آن پسر این بشنید گفت او مبتدع است و کافر، اگر از این‌گونه حرکتی کند وی را بکشم. چون سماع گرم شد، شیخ به‌کرامت دریافت، گفت:
سهل است مرا بر سر خنجر بودن – در پای مراد دوست بی‌سر بودن
تو آمده‌ای که کافری را بکشی – غازی چو تویی رواست کافر بودن
پسر خلیفه سر بر پای شیخ نهاد و مرید شد.»

صوفیان مخالف
اگر هنوز از خواندن خلاصه کتاب شاهدبازی در ادبیات فارسی خسته نشده‌اید و لذت می‌برید؛ خبر خوش این‌که هم‌چنان با شما هستیم و باز هم بخش‌هایی از این کتاب خواندنی را با هم خواهیم خواند.
«صوفیان مخالف شاهدبازی را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد. گروهی که با اعتقاد به اصول صوفیانه‌یی که گذشت صور جمیله را مربوط به زن می‌دانستند و گروهی که اصولا این پندارها و کردارها را کفر و بدعت می‌شمردند.»

گلستان سعدی
یکی از بهترین منابع برای مطالعه در شاهدبازی باب پنجم گلستان است که به باب «در عشق و جوانی» موسوم است. از برخی از حکایات این باب معلوم می‌شود که غلامانی که صاحبانشان به ایشان نظری داشتند گاهی جسور و به‌اصطلاح پررو و زبان‌دراز می‌شدند و احیانا به ارباب خود که در حقیقت عاشق ایشان بود دشنام و ناسزا هم می‌دادند.
بعدها همین صفت را در غزل فارسی جزو مشخصات معشوق می‌یابیم چنان‌که سعدی می‌گوید:
دیدار تو حل مشکلات است – صبر از تو خلاف ممکنات است
لب‌های تو خضر اگر بدیدی – گفتی لب چشمۀ حیات است
بر کوزۀ آب نه دهانت – بردار که کوزۀ نبات است
زهر از قبل تو نوشدارو است – فحش از دهن تو طیبات است
سعدی در غزلیات آبدار خود هم از شاهدبازی سخن گفته است، اما این غزلیات به‌حدی لطیف است که امروزه کسی گمان نمی‌کند معشوق مذکر باشد، مضافاً براین که به‌لحاظ زبان صراحت به معشوق مذکر ندارد، اما قراین خفی دالّ بر معشوق مذکر است.
در ادامه👇🏻

#اتحاد_ملی_ایران
🌐 خبرهای بیشتر را از اینجا دنبال کنید👇👇
@OmidIranAzad

👍48👎8🔥3❤2

6.26K views07:29