✔️ شریعت عقلانی: به یاد احمد قابل

هشت سال از درگذشت مرحوم احمد قابل گذشت.مرحوم احمد قابل را از دوران جوانی میشناختم. در دوره اصلاحات ،ایشان یکی از سخنرانانی بود که سالی حداقل دو یا سه مرتبه در جلسات دفاتر احزاب و انجمن های اصلاح طلب قم سخنرانی می کرد و فرصتی بود برای ما تا از ایشان بهره مند گردیم.

احمد قابل متفکری بود که سعی داشت سنت را از درون نوسازی کند. تابستان گذشته فرصت شد و آثارش، بویژه شریعت عقلانی را بخوانم. وی بیشتر تحت تاثیر اندیشه های امام خمینی، آیت الله مطهری، آیت الله منتظری ، شهیدصدر و صالحی نجف آبادی بود.

به گمانم ایشان با طرح ایده "منطقه الفراغ حکم عقل" در مقابل "منطقه الفراغ شرع" گام مهمی در عقلانی سازی زیست مومنانه برداشته و نوعی انقلاب کپرنیکی را در فقه پایه گذاری کرده اند .

از نظر ایشان،احکام شرعی امری استثنایی بوده در جائی که در موضوعاتی که عقل قادر به صدور حکم نبود، از طرف باری تعالی در عصر پیامبر صادر شده است. به تعبیر ایشان در کتاب شریعت عقلانی،عقل حجت اصلی و اولی، و شرع حجت ثانوی است؛ و تشریع تنها باید در منطقه الفراغ حکم عقل صورت گیرد.این دیدگاه متاثر از اصل کلامی "اصاله الاباحه العقلیه" است.

بنابراین اصل زیستن بر مبنای عقل مشترک بشری و عرف عقلا است و تنها در مواردی که حکم صریح شرعی وجود دارد، و یا امکان استخراج حکم عقلی وجود ندارد، باید به منصوص مراجعه کرد.

به گمانم این ایده در صورت بسط باعث تحولی در نگرش ما به شریعت و زندگی دینی میشود.

خدایش بیامرزد.
@kazemizamharir

✔ایده ایرانشهر

به گمان من، در تعبیری که جواد طباطبایی و تورج دریایی از ایرانشهر ارایه میکنند، شاهد ساخت روایتی "تخیلی " از هویت ملی هستیم، که ناواقع گرایانه و کلی گوئی است.

متاسفانه دکتر دریایی در این مصاحبه هیچ فکت تاریخی که نشان از وجود یک هویت سیاسی پایدار و مستمر تحت این عنوان در ایران باشد عرضه نکرده اند.


http://www.etemadnewspaper.ir/fa/main/detail/157172/



@kazemizamharir

روش تحقیق در علوم اجتماعی
دکتر مهدی کاظمی زمهریر
دانشکده علوم سیاسی دانشگاه مفید
ترم تحصیلی 1_00_99

@kazemizamharir

✔️ ماکیاولی و انتخابات آمریکا

ماکیاولی در کتاب "گفتارها" ضمن روایت تجربه حکمرانی در جمهوری روم، عناصر اساسی سازنده رژیم سیاسی خوب را برمی شمارد.ماکیاولی، گزارش خود را با این فرض شروع می کند که انسان ها بالفطره حسودند و میل به شرارت جزء طبیعت آنهاست. مهار این طبیعت شریر، تنها با اتکا به "نهادها"، "قانون" و "نظام اقامه دعوی" ممکن است.ماکیاولی می نویسد، تجربه روم نشان داده است که تنها با نهادها و قوانین خوب است که می توان آدم ها را به شهروندان مدنی تبدیل کرد. او تصور نمی کند که با تربیت و یا با تقویت ابعاد معنوی در وجود هر فرد، امکان ساخت شهروندان با فضیلت و مدنی ممکن باشد. مدنی شدن و اخلاقی شدن شهروندان محصول ساختارهایی است که امکان تجاوز به حقوق دیگران را ناممکن می سازد.

انسان خوب متمایز از شهروند خوب است و پدیدار شدن شهروند خوب محصول نظم شهر است؛ فضائل اجتماعی نه از طریق تربیت بلکه به واسطه نظم شهر بر پیکره شهروندان حک می شود. این بدان معناست که هر زمان که نهادها و قوانین دچار بحران شوند و نظام اقامه دعوی نتواند به شکایات شهروندان بیطرفانه رسیدگی کند، نظم مدنی فروخواهد پاشید و هرج و مرج جامعه را فرا خواهد گرفت.

این مختصر از برداشت ماکیاولی بهانه ای بود برای گفتن این نکته که مهم نیست در یک کشور همانند آمریکا قدمت دموکراسی به چند سده بازگردد. حتی در این کشور نیز وقتی قانون نامناسب باشد و یا نهادهای مجری قانون به وظایف خود به درستی عمل نکنند، راه برای تقلب و قانون شکنی گشوده خواهد شد. طبیعت بشر میل به قانون شکنی دارد و زمانی که عامل کنترل بیرونی از میان رود، او به این طبیعت بازخواهد گشت.

از منظر اندیشه سیاسی، این نکته از این رو مهم است که اصلاح فردی و رشد فضائل اخلاقی هیچ گاه نمی تواند، بدون وجود قوانین و نهادهای مناسب، به رشد فضائل مدنی و سعادت جمعی بیانجامد؛ هر جا نظم شهر از سازمان مناسب به دور باشد، شهروند خوب به انسان شریر بدل خواهد شد: چه در منهتن زندگی کند چه در موگادیشو.


@kazemizamharir

به یاد استاد فیرحی: در تقلای تداوم رابطه دین و سیاست

استادی بود که دانشجویان خود را مجذوب می کرد. رساله های افلاطون و ارسطو را می گشود و خوانش خود را از آنها عرضه می نمود. دانشجویان بر گردش حلقه زده بودند و مبهوت وی، نکته سنجی هایش را یاداشت می کردند. در انتهای دو ترم بهره مندی از استاد، از ما در مورد شیوه تدریسش پرسید. همه گرم تعریف و تمجید بودند و من – به نقد یا اعتراض – به او گفتم: شیوه تدریس شما پیامبرانه است. آثار بزرگان را می گشائید و چنان آنها را تفسیر می کنید که گوئی در همان لحظه این تفاسیر همچون وحی از عالم بالا نزول یافته است؛ به من لبخندی زد .

در سال های بعد همیشه او را به مثابه استاد و پژوهشگر بجد گرفته بودم. سال های حضورم در قم این ذهنیت را در من القاء کرده بود که در میان حوزویان دانشگاهی، وی از جدی ترین و بهترین آنها در حوزه اندیشه سیاسی اسلام است. گمان می کردم راه آینده از جائی آغاز خواهد شد که دیالوگ فیرحی با نواندیشان دینی و متفکران دانشگاهی همچون جواد طباطبایی به پایان می رسد.

آثار متاخر استاد فیرحی برای من حالتی دوگانه داشت. از یک سو، تقلای وی برای گشودن راهی دیگر را می ستودم و از سوی دیگر، در آنها نوعی روایت انحطاطی از اندیشه و تفکر را می یافتم. امروز که به پایان حیاتش می اندیشیدم این ویژگی بیشتر در ذهنم برجسته می شود. شاید بتوان گفت او بدیل سیدمحمد خاتمی در عرصه فکری بود. اگر سیدمحمد خاتمی در عرصه سیاسی از برهه ای به این فراست رسید که بسط ایده اصلاحات در نهایت به نفی وضع موجود می انجامد، داود فیرحی نیز به این آگاهی نظری رسیده بود که ایده های روشنفکرانه در نهایت به نفی دین در عرصه اجتماعی خواهد انجامید. از این رو، او به راهی در عالم نظر رفت که سید محمد خاتمی در عالم عمل؛ او تلاش کرد، با فروکاست ایده های متجددانه، آنها را در سطح و اندازه ای با ادبیات فقهی پیوند دهد که به نفی آن نیانجامد؛ اگر امکان حکمرانی مدرن تمام عیار در پیوند با فقه ممکن نیست، پس این تجدد است که باید به سطحی تقلیل یابد که به نفی مشارکت فقه در عرصه عمومی نیانجامد.

احساس می کنم، رفتن داود فیرحی تنها به معنای غیبت یک تن از بیشمار پژوهشگران اندیشه سیاسی نیست؛ با مرگ وی نواندیشان حوزوی یکی از مهم ترین شخصیت های فکری مولد خود را در برهه حساس تاریخی کنونی از دست دادند که بیش از هر زمان دیگری به وجودش نیاز داشتند. شخصیتی که امید داشت شاید بتوان در زمانه چرخش جدید تاریخی که در افق ما در حال نمایان شدن است، این چرخش را در پیوند میان حوزه و دانشگاه به سرانجام رساند.

@kazemizamharir

جلسات تاملاتی پیرامون تاریخ ایران، دکتر داود فیرحی

جلسه اول
جلسه دوم
جلسه سوم
جلسه چهارم
جلسه پنجم
جلسه ششم
جلسه هفتم
جلسه هشتم
جلسه نهم
جلسه دهم

✔️ یاداشت های منتشره درباره اندیشه های دکتر داود فیرحی

1. روشنفکران دینی و فقه : نقدی بر دیدگاه دکتر فیرحی
https://t.me/kazemizamharir/778

2. بی قراری گفتمانی و ظهور منازعه های ایدئولوژیک
https://t.me/kazemizamharir/889

3. درباره ایده "دولت دو سر"
https://t.me/kazemizamharir/964

4. اندیشه هایی که آینده نیستند!
https://t.me/kazemizamharir/998

5. به یاد استاد فیرحی: در تقلای تداوم رابطه دین و سیاست
https://t.me/kazemizamharir/1126


@kazemizamharir

سرفصل درس نظام های انتخاباتی
کارشناسی ارشد حقوق عمومی
دانشگاه مفید
ترم تحصیلی: 1-00-99

عبور از اعتبار شرعی دانش فقه*

محمد مجتهد شبستری

محقق ارجمند دکتر فیرحی نکات مهمی را در ۴ بخش با عنوان «چرا گذر از فقه شدنی نیست؟» یادآور شده‌اند که مورد پذیرش اینجانب هم هست. اما آن مطالب به حل مسأله مورد بحث در یادداشت «چرا از فقه اجتماعی عبور می‌کنم؟» کمک نمی‌کند.
دانش فقه یک دانش عملی است که با سایر دانش‌ها یک تفاوت اساسی دارد و آن این است که در سراسر تاریخ اسلام، صاحبان این دانش (فقیهان) آراء و فتواهای خود را به مثابه «احکام الهی» اعلام کرده‌اند و این کار برمبنای مجموعه‌ای از دلایل و حجت‌های کلامی صورت گرفته است. اگر فردی چون صاحب این قلم آن دلایل و حجت‌های کلامی را در عصر حاضر غیرقابل دفاع و ناصالح برای احتجاج بیابد (چنانکه در کتاب نقد بنیادهای فقه و کلام نشان داده‌ام) نمی‌تواند دانش فقه را بیان‌کننده احکام الهی بداند و ناگزیر دو راه بیشتر پیش پای او متصوّر نیست. راه اول این است که از حجیّت دانش فقه به‌مثابه بیان احکام الهی عبور کند و راه دوم این است که فقیهان مبناهای کلامی جدیدی برای حجیّت شرعی این دانش فراهم آورند که قانع‌کننده و قابل احتجاج باشد و او آن‌ها را بپذیرد.
اینک که راه دوّم گشوده نیست صاحب این قلم راه اول را انتخاب کرده است.
بنابر توضیح فوق معنای عبور من از دانش فقه، خصوصاً در سیاسات و معاملات، عبور از این دانش به‌مثابه بیان احکام الهی و عبور از لزوم التزام شرعی متدیّنان به این دانش است.
در جریان مشروطیّت و در انقلاب سال ۱۳۵۷ ایران، همین اعتبار شرعی نظرها و فتواهای فقیهان بود که مسأله‌ساز و یا تحول‌ساز می‌شد و نه صرف دانشورزی فقهی فقیهان. دانش فقه بدون التزام شخص مجتهد و التزام متدیّنان به اعتبار شرعی آن دانش بی‌معنا است و عبور از اعتبار شرعی فقه در واقع عبور از دانش فقه است.

* این نوشته بازنشر متنی که پیش‌تر در ۱۲ دی ۱۳۹۶ منتشر شده بود.

به بهانه روز فلسفه؛ هنر فلسفه ورزی🌺👆

انجمن علوم سیاسی دانشگاه مفید برگزار میکند:
کارگاه آنلاین آموزش مقاله نویسی بصورت رایگان
استاد: دکتر مهدی کاظمی زمهریر
زمان: پنجشنبه 6 آذر و جمعه 7 آذر از ساعت 16 تا 17
❇️ از طریق بستر مجازی اسکای روم.
لینک شرکت در کارگاه در موعد مقرر برای افراد ثبت نام شده ارسال میگردد.
✅ شرکت در این کارگاه برای تمامی علاقه مندان آزاد می باشد.
❌ اولویت با کسانی است که زودتر ثبت نام کرده باشند.
جهت ثبت نام و کسب اطلاعات بیشتر از طریق راه های ارتباطی زیر با ما در تماس باشید:
شماره تماس یا واتساپ:
09120789032
آیدی تلگرام:
@mmahdavi_germi
#انجمن_علوم_سیاسی_دانشگاه_مفید
@mofidunipsa

مطالعه فلسفه سیاسی را از کجا آغاز کنیم؟

فلسفه سیاسی دانشی ضروری برای جامعه ما، اما محجور در نزد اندیشه ورزان و کنش گران سیاسی است. بخش مهمی از ابهامات نظری و زبانی موجود در حوزه سیاست عملی در ایران ناشی از فقدان یک جریان تفکر فلسفی در حوزه دانش سیاسی است.به خواهش یکی از دانشجویانم، سیر مطالعاتی زیر را برای آشنایی با فلسفه سیاسی پیشنهاد می دهم. اگر علاقمند به آشنائی با فلسفه سیاسی هستید، خواندن آثار زیر را به ترتیب اولویت توصیه می کنم.

1. فلسفه سیاسی/ جرالد سی . مک کالوم؛
کتابی خوب برای آشنایی با مفاهیم اولیه سیاست با رویکردی فلسفی؛
2. فلسفه سیاسی چیست؟/ لئو اشتراوس؛
اثری که ضمن آشنا کردن شما با مفهوم فلسفه سیاسی و نسبت اش با تاریخ و تجدد؛ گزارشی از تفکر سیاسی افلاطون و ماکیاولی را در اختیار شما قرار می دهد.
3. فهم نظریه های سیاسی/ توماس اسپریگنز؛
این اثر به شما کمک می کند تا شیوه نگریستن فیلسوفان سیاسی به سیاست را درک کنید.
4. لذات فلسفه / ویل دورانت؛
پس از خواندن سه اثر نخست، لذات فلسفه به شما امکان شناخت مفاهیم پایه فلسفه و ابعاد مختلف آن را می دهد. همچنین، به شناخت شما از نسبت فلسفه سیاسی با فلسفه اولی،زیبایی شناسی، اخلاق و ... مساعدت می کند.
5. تاریخ فلسفه سیاسی/ جورج کلوسکو؛
این اثر، یکی از درسنامه های نسبتا" خوب و جدی در حوزه فلسفه سیاسی است. سه جلد از چهار جلد این درسنامه به فارسی ترجمه شده است. متاسفانه جلد چهارم که به بخش متاخرتر فیلسوفان سیاسی مدرن می پردازد، ترجمه نشده است؛ امید است که در آینده نزدیک منتشر شود.
6. تاریخ فلسفه قرون وسطی و دوره تجدد/ امیل برهیه؛
در این کتاب، شما ضمن آشنا شدن با فلسفه قرون وسطی و دوره آغازین تجدد، می توانید با فلسفه اسلامی نیز آشنا شوید. این کتاب به خاطر گزارش اندیشه الهی دانان و فیلسوفان قرون وسطی، بیش از سایر متون معرفی شده انتزاعی و فلسفی است.
7. فیلسوفان سیاسی قرن بیستم/ مایکل ایچ . لسناف؛
در میان آثاری که در زمینه فلسفه سیاسی قرن بیستم منتشر شده است، هنوز هم جدی ترین است.
8. فلسفه سیاسی/ جین همپتن؛
اگر می خواهید با مساله فرمانروایی و اقتدار سیاسی از منظر فلسفه سیاسی کلاسیک،مدرن و معاصر بطور همزمان آشنا شوید، این اثر می تواند راهنمای خوبی باشد. بویژه، شناخت شما را از منازعات فلسفی معاصر میان جریان های لیبرال و پسالیبرال افزایش می دهد.
9. تفسیرهای سیاسی جدید بر فیلسوفان سیاسی مدرن/ ویراسته الستر ادواردز و جولز تاونزند؛
این کتاب هم می تواند دیدی انتقادی در شما نسبت به فیلسوفان سیاسی مدرن بیافریند. همچنین، از طریق این کتاب می توانید قابلیت ایده های فیلسوفان سیاسی مدرن را برای حل و فصل منازعات معاصر مورد سنجش قرار دهید.
10. آثار کلاسیک فیلسوفان سیاسی ؛
در گام آخر دو پیشنهاد قابل طرح است: رفتن به سمت مطالعه آثار کلاسیک فیلسوفان سیاسی و یا تلاش برای شناخت عمومی تر و جامع تر اندیشه فلسفی. برای شناخت جامع تر فلسفه، «تاریخ فلسفه غرب» نوشته آنتونی کنی پیشنهاد می شود که توسط رضا یعقوبی و در چهار جلد ترجمه و منتشر شده است؛ اگر این اثر را خواندید، می توانید خواندن آثار کلاسیک فلسفه سیاسی را آغاز کنید.اولویت اول، آثار افلاطون ( جمهوری، مرد سیاسی و قوانین) و ارسطو (سیاست و اخلاق نیکوماخوس) است.

@kazemizamharir