#شهیاران‌پیدا و پنهان

⚜پهلوی و حقوق پیروان دیگر ادیان
زرتشتیان

در دوران قاجار و در طول هزاره اخیر جامعه زرتشتی در بدترين وضعيت خود بود. برپايه گزارش هاتاريا زرتشتيان در نيمه قرن نوزدهم در فقر شديد به سر مي بردند و درکلبه هاي محقر و با رژيم غذايي محدود به برنج، نان و سبزيجات، روزگار مي گذراندند.
کار اغلب آنها کشاورزي بود اما شمار اندکي از آنان به حرفه هائي چون نجاري، بافندگي و تجارت محلي مشغول بودند. جزيه و باج از زرتشتيان توسط حاکمان محلي جمع آوري و به مراجع اسلامي تسليم مي شد. با آن که زرتشتيان رسماً به عنوان اهل ذمّه شناخته شده بودند، اما مسلمانان عموماً آنها را نجس مي شمردند و اغلب به شيوه هاي مختلف به آزارشان مي پرداختند.
در نتيجه، زرتشتيان در اين دوران به مهاجرت به مناطق روستايي ادامه دادند. به عنوان مثال، جمعيت زرتشتيان در تهران به 100 خانوار و در اصفهان به 400 خانوار تقليل يافت. بنا به تجربه اي که از سر گذرانده بودند، اغلب زرتشتيان پيوسته نگران مصادره و نابود شدن اموال خويش بودند و به همين دليل براي پرهيز از رفتار يا واکنش هاي خصمانه، آئين هاي مذهبي خود را عموماً در حريم منازل و دور از انظار مسلمانان برگزار مي کردند. افزون براين، زرتشتيان نسبت به اين اعمال و رفتار خصمانه نيز به مراجع حکومتي قاجار شکايت نمي بردند یا اگر میبردند رسیدگی صورت نمیگرفت.
جالب است که تبعیض به جایی رسیده بود که مانند دوران صدر اسلام در بسیاری از نقاط ایران زرتشتیان حق سوار شدن بر اسب را نیز نداشتند و فقط حق سواری بر خر را داشتند آن هم به صورت یک طرفه یعنی دو پا بر یک طرف خر قرار بگیرد تا به راحتی قابل شناسایی باشند!

این روند ادامه داشت تا زمانی که شاهنشاهان پهلوی زمام امور را به دست گرفتند و این پایان چند قرن ظلم و ستم بر زرتشتیان ایران بود با به روی کار آمدن خاندان ایرانساز پهلوی شرایط دگرگون شده و پیروان ادیان مختلف در اولین مرحله به حقوق اولیه انسانی و شهروندی خود رسیدند و با مسلمانان برابر تلقی شدند و چنین شد که حتی بسیاری از زرتشتیان که به اجبار مجبور به فرار از وطن خود شده بودند به ایران بازگشتند مانند زرتشتیان ساکن هندوستان که بیش از هزار سال از سرزمین اجدادی خود دور بودند.

کیخسرو شاهرخ در یادداشت های خود چنین مینویسد:
علاقه و ارتباط رضا شاه بزرگ با دیانت زرتشتی حتی به سالهای اول برمی‌گردد. او در ملاقاتی با هیئتی از سران پارسیان از اینکه ایران و نسل جوان ایرانی تعالیم عالی مذهبی باستانی خود را نادیده گرفته و از آن بی‌اطلاع است ابراز تأسف کرد.

روند بازگشت پارسیان ساکن هند به ایران که از سال های نخست وزیری رضاشاه آغاز گشته بود با به پادشاهی رسیدن وی سرعت گرفت، چه آنکه رضاشاه در پاسخ به تلگراف تهنیت زرتشتیان به مناسبت ریاست حکومت موقتی در ۱۰ آبان ۱۳۰۴ قول حمایت کامل از آنان داد.

در کتاب تاریخ پهلوی و زرتشتیان چنین آمده است:
«از آن پس که رضاشاه به حال زرتشتیان نگاهدارندة دین نیاکان و فرزندان اصیل ایران عطف توجه نمود و‌ آنها را به مِهر شاهانة خویش سرشار و بر زخم‌های فرسوده‌شان مرهم نهاد و دلهای پژمرده ایشان را با نوازش‌های پدرانه شاداب فرمود، محرومیت‌ها را از سر آنها برداشت، تساوی حقوق را اعلام فرمود و زرتشتیان را برخلاف پارینه بر مایملک خود فرمانروا ساخته و رفع ظلم از ایشان نمود و طرف توجه خاص خویش قرار داد، آنها در ارتش و کشور به خدمت داخل گشته و در ادارات دولتی راه یافتند و به تدریج مشاغل مهمه را اشغال نمودند.
توجه خاص رضاشاه به زرتشتیان تا حدی بود که می‌گفت: شما همیشه در پناه من هستید اگر کوچکترین ناراحتی برای شما رسید تلگراف به خود من بزنید فوری از شما رفع زحمت می‌شود.»

این رویکرد و عدالت طلبی شاهان مصلح پهلوی نه تنها در مورد زرتشتیان بلکه در مورد پیروان سایر ادیان که اقلیت شمرده میشدند رعایت شد و اقلیت های دینی توانستند در ایران برای اولین بار در دوران معاصر به حقوق اولیه و اساسی خود برسند که البته با روی کار آمدن جمهوری اسلامی این حقوق نابود، و حقوق باب میل جمهوری اسلامی جایگزین آن شد که در آینده به آنها نیز خواهیم پرداخت.
👑 @majalepadeshahi

20 views14:55