پخش ققنوس

276 views11:27

63 views12:27

رسیدن به فهم ژرف‌تری از ادبیات

نگاهی به «زیبایی‌شناسی و ادبیات» اثر دیوید دیویس

از فلسفه به ادبیات

محمدصادق رئیسی

مجموعه زیبایی‌شناسی به پرسش‌ها و مباحث زیبایی‌شناختی مطرح‌شده در همه اشکال هنری می‌پردازد. «زیبایی‌شناسی و ادبیات» یکی از کتاب‌های این مجموعه بزرگ است که نشر نقش جهان با ترجمه عبداله سالاروند منتشر کرده است.
در این کتاب دیوید دیویس استاد دانشگاه مک‌گیل که دکترای فلسفه دارد، چهار گونه پرسش را که فیلسوفان در حوزه هنری ادبی دنبال می‌کنند بررسی می‌کند. از این منظر این کتاب سهم ارزنده‌ای در زیبایی‌شناسی معاصر دارد و یکی از مهم‌ترین آثارمنتشرشده در قرن بیست‌ویکم است که فهم ژرف‌تری از ادبیات به خواننده می‌دهد. آنچه می‌خوانید نگاهی است به این کتاب و اینکه چرا خواندن این کتاب برای اهالی ادبیات همراه با «لذت آگاهی» و «عیش مدام» است.

ادبیات چیست؟ این پرسشی است که همواره و پیوسته، در همه اعصار تاریخی و تقریبا در اکثر جوامع مطرح بوده یا می‌توان گفت ذهن بسیاری از اندیشمندان و شارحان ادبی را به خود معطوف داشته است. چیستی و چرایی ادبیات، آنقدر در میان منتقدان ادبی جذاب بوده و چنان جایگاهی داشته که با گذر زمان، به‌واسطه همان جذابیت خود، از جمله موضوعات و مباحث وسوسه‌آمیز در میان فلاسفه جا باز کرده و بعدها، به بخشی از حوزه تفکر فلسفی نزدیک شد. گرچه اگر بنا باشد به سابقه تاریخی چنین نگاهی بپردازیم، بی‌تردید نخست باید به آثار ارسطو و افلاطون نظری بیافکنیم که مصادیق نظری فلسفی را در میان شخصیت‌های ادبی می‌جستند. این امر نشان از اثرگذاری و ارزشمندی آثار ادبی و میان دیگر انواع متون از جمله متون تاریخی است. آنجا که فلسفه در هر نقطه از تبیین نظرات خود و درک صحیح‌تر و کامل‌تر خود از نمونه‌های ادبی بهره می‌جوید.

از این جهت است که بدون تردید می‌توان گفت ادبیات اساسا ماهیتی فلسفی دارد. از این‌رو، آثار بسیاری در این زمینه به نگارش درآمده‌اند که در فهم دقیق و عمیق میان مخاطبان، بسیار راهگشا بودند و علاقمندان بسیاری را به سوی خود سوق داده‌اند. اما آنچه زمینه نگاه به مباحث زیبایی‌شناسی در ادبیات را به حوزه‌ای مستقل در شناخت دقیق‌تر و همه‌جانبه بدل کرد، هنگامی بود که ادیبان فیلسوف یا فیلسوفان ادیب در قرائت‌های آثار ادبی به این عرصه پا نهادند. از سارتر گرفته تا هگل، کانت و هایدگر، ریکور، بارت، ایگلتون و چه بسیار دیگران. این نزدیکی هم به ادبیات کمک کرد تا تفسیرهای بسیاری بر آثار ادبی نوشته شد که سویه‌های بسیار دقیق فلسفی در خود داشت و هم به فلسفه مدد شایانی رساند که توانست ایده‌های فلسفی را با نمونه‌های ادبی قابل فهم‌تر سازد. پس شکی نیست دیگر سال‌هاست این دو زندگی مسالمت‌آمیزی در کنار یکدیگر آغاز کرده‌اند و هم کناری این دو موجب شده تا مخاطب به «لذت»های بیشتری دست یابد. لذت‌های پنهان در لایه‌های متن ادبی، که صرفا با استفاده از به‌واسطه فرایندهای زیبایی‌شناسی بازشناسانده شود. اگرچه باید به این نکته هم توجه داشت که سویه زیبایی‌شناسی تنها بخش ادبیات نیست، اما سویه‌ای است که به لایه‌های مفهومی و کشف فضاهای درون‌متنی نظر دارد.
ادامه...
http://www.madomeh.com/site/news/news/10239.htm

99 views12:27