پویش ملی دوباره دانشگاه

✅ «نورث»: یک دیوانۀ به تمام معنا!
🖋 وحید احسانی

🔹داگلاس سیسیل نورث، استاد اقتصاد دانشگاه های استنفورد، کمبریج و واشنگتن، نظریه‌پرداز توسعه و برندۀ جایزۀ نوبل اقتصادی بود. او چهل سال تمام بر روی یک پرسش واحد مطالعه و پژوهش کرد. پرسشی دال بر این که «علّت این همه تفاوت در سرنوشت جوامع مختلف چیست؟». در بدو تاریخ، میان شیوۀ زندگی، رفاه، امکانات و رضایت انسان‌هایی که در اقصا نقاط کرۀ زمین زندگی می‌کردند، تفاوت چندانی وجود نداشته‌است، پس چرا با گذشت زمان، جوامع انسانی مختلف در مسیرهای بسیار متفاوتی حرکت کردند که موجب شده در حال حاضر برخی از آنها بسیار مرفّه و توسعه‌یافته و برخی دیگر بسیار فقیر و عقب‌مانده باشند؟ مگر همگی انسان نبوده و نیستند و مگر در نقطۀ صفرْ همگی آنها در شرایط یکسانی شروع نکرده‌اند، پس چرا شرایط کنونی آنها این قدر متفاوت شده‌است؟

🔹نورث دیوانه بود چون برای رسیدن به پاسخ پرسش‌هایش، لازم نبود این همه زمان، سرمایه و انرژی صَرف کند، کافی بود به همراه یک مترجم به ایران سفر کرده و در همان نقطه‌ای که پایش به خاک ایران می‌رسید، از اوّلین ایرانی‌ای که می‌دید تمام پرسش‌هایش را بپرسد! چه در فرودگاه، چه در ترمینال، چه در بندر، چه لب مرز، چه در گمرگ، چه در تاکسی، چه در اتوبوس، چه در حوزۀ علمیه، چه در دانشگاه، چه در صدا و سیما و چه در هر کجای دیگری که حوصله‌اش را داشت، فقط کافی بود از نزدیک‌ترین فردی که می‌دید سئوال کند تا پاسخ تمام پرسش‌هایش را بگیرد! به همین سادگی!

🔹نه تنها نورث، بلکه کسانی که به او جایزۀ نوبل دادند، مسئولان دانشگاه‌هایی که او را استخدام کردند، دانشجویانی که پای درسش نشستند و حتّی همۀ کسانی که آثارش را مطالعه کرده و می‌کنند هم دیوانه هستند! زیرا به یک دیوانه جایزۀ نوبل داده‌اند، یا یک دیوانه را به عنوان استاد استخدام کرده‌اند یا آثار یک دیوانه را مطالعه می‌کنند! آیا با وجود اشخاصی که پاسخ همۀ پرسش‌ها را می‌دانند، نشانۀ دیوانگی نیست که کسی بخواهد با صرف سال‌ها وقت و انرژی، خودش به پاسخ برسد؟!

🔹علاوه بر کسانی که بدانها اشاره شد، تمام مردم آمریکا هم دیوانه هستند، آنها از طریق اوقاف و کمک‌های خیریه و داوطلبانه، بیشتر بودجۀ دانشگاه هاروارد (که بودجه‌اش حدود سه برابر کل بودجۀ وزارت علوم ایران است) را تأمین می‌کنند؛ که چه بشود؟! که دیوانگانی مثل نورث آنجا پدر خودشان را در بیاورند تا به پاسخ پرسش‌هایشان برسند! پرسش‌هایی که پاسخ همۀ آنها در جیب بغل تمام ایرانیان آماده و مهیّا است!

🔹در میان ایرانیان هم دیوانگانی داریم. یکی از شاخص‌ترین آنها همایون کاتوزیان است. کسی که از سن 14 سالگی مطالعۀ جدّی و عمیق دربارۀ ایران و مسائل و مشکلاتش را آغاز کرد، در «اقتصاد»، «جامعه‌شناسی»، «علوم‌سیاسی»، «تاریخ» و «ادبیات» صاحب‌نظر شد، نظریات علمی جدیدی ارائه داد و دانشیار دانشگاه آکسفورد گردید، چه حماقت مسخره‌ای!

🔹ایرانیانی مانند همایون کاتوزیان، داریوش شایگان، سیّد جواد طباطبایی، احمد اشرف، علی میرسپاسی، بیژن عبدالکریمی، محسن رنانی، مصطفی ملکیان و غیره، حتّی از نورث هم دیوانه‌تر هستند! اگر نورث برای رسیدن به پاسخ پرسش‌هایش نیاز داشت به ایران سفر کرده و مترجمی اختیار کند، این گروه اخیر شبانه روز در کنار علّامه‌های همه‌چیزدان زیسته‌اند و به جای اینکه از آنها بپرسند و یادبگیرند، بی‌خود و بی‌جهت به مطالعه و پژوهش پرداخته‌اند! خسرالدّنیا و الآخره!

🔹بر خلاف مردم کوچه و خیابان که بخش عمده‌ای از آنها با «تخصص گرایی» هیچ میانه‌ای نداشته و در هر کاری دخالت می‌کنند، بیشتر دانشگاهیان «تخصص گرا» هستند. یعنی اگر با یک استاد شیمی در مورد یک مبحث ریاضی یا مکانیک صحبت کنید، حتما به شما پاسخ می‌دهد که «تخصصم این نیست، باید از متخصصش بپرسی»، حتّی ممکن است از همان استاد شیمیست پرسش‌هایی دربارۀ شیمی بپرسید و همان پاسخ را بشنوید، چرا که هر علمی مانند شیمی، هزاران شاخه و زیرشاخه دارد. در این میان، یک استثناء وجود دارد: «مسائل و مشکلات جامعه و چگونگی اصلاح آنها». از میان 80 هزار عضو هیأت علمی دانشگاهی ما، کسانی که برای درک ماهیّت، چرایی و چگونگی درمان مسائل جامعه، احساس نیاز کنند که به آثار صاحب‌نظران مربوطه (چه داخلی و چه خارجی) سری بزنند بسیار اندک هستند. از نگاه آنها، گویی همۀ مسائل و موضوعات «تخصصی» محسوب می‌شوند الّا «مسائل جامعه»!

به امید سر عقل آمدن نورث، کاتوزیان و امثال آنها!
به امید فردایی بهتر،
به امید ایرانی آباد،

💢 پویش ملی دوباره دانشگاه
http://dobaredaneshgah.ir
https://t.me/dobarehdaneshgah