نگاهی به پرگویشورترین زبان هریک از استان‌های ایران

آیا می‌دانستید؟ از میان کشورهای جهان، همۀ آن‌ها که نام بین‌المللی‌شان با حرف لاتین «I» شروع می‌شود، تقریباً در یک خط مستقیم روی نقشۀ کرۀ زمین قرار گرفته‌اند: ایسلند، ایرلند، ایتالیا، عراق، ایران، هند و اندونزی. یک نکتۀ جالب جغرافیایی که اروپا، خاورمیانه و آسیا را به هم پیوند می‌دهد!

کشورهایی که فلسطین را به رسمیت شناخته‌اند (وضعیت تا تاریخ ۲۲ سپتامبر ۲۰۲۵).

سلجوقیان و غزنویان و قراخانیان (شرقی و غربی) مسلمان بودند، اما کومان–قپچاق‌ها عمدتاً غیرمسلمان با باورهای شمنی بودند که البته، تا پیش از استیلای مغول‌ها، اسلام و مسیحیت هم در میان گروه‌هایی از آنان راه یافته بود.

این نقشه کشورهایی را نشان می‌دهد که صرف‌نظر از وسعت جغرافیایی خود، صرفاً از یک ساعت رسمی استفاده می‌کنند.

برای کشورهای کوچک، این انتخاب عادی است. اما برخی کشورهای بزرگ نیز برای حفظ هماهنگی، به یک ساعت رسمی واحد پایبند هستند. برای نمونه، چین با وجود آنکه پنج منطقۀ زمانی جغرافیایی را در بر می‌گیرد، به‌طور رسمی در سراسر کشور از ساعت پکن استفاده می‌کند. به همین ترتیب، هند نیز تنها یک منطقۀ زمانی در سراسر کشور به کار می‌گیرد.

از سوی دیگر، کشورهایی با وسعت جغرافیایی بسیار گسترده همانند ایالات متحده آمریکا، روسیه، کانادا و استرالیا از چندین منطقۀ زمانی استفاده می‌کنند.

با اینکه آفریقا دومین قارۀ بزرگ جهان است، اما در اکثر نقشه‌های مسطح، اندازۀ واقعی آن کوچک‌تر از واقعیت ترسیم می‌شود و همین وضعیت باعث می‌گردد که برخلاف ترسیم درست آن در کره‌های جغرافیایی، درک درستی از وسعت آن نداشته باشیم. این مقایسه به‌روشنی نشان می‌دهد که مساحت آفریقا به‌حدی است که می‌تواند کشورهایی همچون ایالات متحده، چین، هند و بخش بزرگی از اروپا را در دل خود جای دهد. همچنین کشورهای متعدد دیگری از جمله ایران، عربستان، فرانسه، آلمان، اسپانیا و ایتالیا نیز در مقایسه با این قاره بسیار کوچک به نظر می‌رسند. جالب آنکه اندازۀ جزیرۀ ماداگاسکار نیز با مساحت ترکیه برابر و چه‌بسا بیشتر است.

لشکرکشی‌های اسکندر سوم مقدونی (اسکندر بزرگ) به متصرفات هخامنشیان طی سیزده سال (۳۳۶–۳۲۳ پ.م) صورت پذیرفت. پس از آنکه پدر اسکندر، فیلیپ دوم مقدونیه، به قتل رسید، اسکندر به‌جای او بر تخت سلطنت نشست. اسکندر بزرگ کشوری نیرومند و ارتشی کارآزموده را از سلطنت پدرش به ارث می‌برد. سرلشکری یونان به او اعطا شد و او از این موهبت برای تحقق بخشیدن به آرزوهای نظامی پدرش نهایت استفاده را برد. در سال ۳۳۴ق.م به آسیای صغیر که تحت سلطۀ هخامنشی‌ها قرار داشت یورش برد و سلسله‌نبردهایی را به راه انداخت که بیش از یک دهه به درازا انجامید. اسکندر کبیر طی نبردهای سرنوشت‌سازی به‌ویژه ایسوس و گوگمل، اقتدار پارسیان در منطقه را قاطعانه در هم شکست. او متعاقباً آخرین پادشاه هخامنشی یعنی داریوش سوم را شکست داد و سرتاسر مناطق تحت کنترل هخامنشیان را تسخیر کرد. در آن زمان امپراتوری اسکندر کبیر گستره‌ای بسیار پهناور از دریای آدریاتیک تا رود سند را در بر می‌گرفت.

در سال ۳۸۹ق در‌حالی‌که حکومت سامانی درگیر کشمکش‌های داخلی بود، ایلک‌خان نصربن علی قراخانی به‌بهانۀ حمایت از امیر سامانی از ترکستان به بخارا لشکر کشید و ماوراءالنهر ضمیمۀ قلمرو قراخانیان شد. در اواخر حکومت سامانی ترکان سلجوقی به ماوراءالنهر کوچیدند و حتی در حمایت از سامانیان وارد کارزار شدند؛ اما با مشاهدۀ ضعف شدید سامانیان، با قراخانیان سازش کردند. با تسلط قراخانیان بر ماوراءالنهر، سلجوقیان تحت سیطرۀشان قرار گرفتند و چون سلاجقه نیروی نظامی چشمگیری بودند، بعضی از فرمانروایان قراخانی (از جمله علی‌تگین) در جلب دوستی و همکاری سلجوقیان می‌کوشیدند. با حمایت‌های آشکار و پنهان قراخانیان، در عهد سلطان مسعود غزنوی، ترکمانان سلجوقی به رهبری طغرل، چغری و ابراهیم ینال، حمله به قلمرو غزنویان در خراسان را شروع کردند. پس از نبردهای چندین سالۀ سلجوقیان با غزنویان، سرانجام در نبرد دندانقان، سلجوقیان شکستی موهن بر سلطان مسعود غزنوی و سپاهیان وی تحمیل کردند و آنان را به فرار مجبور ساختند (دراین‌باره بخوانید).

در قرن ۱۷ میلادی، دو ابرقدرت بزرگ جهان اسلام یعنی خلافت عثمانی با اقتصادی معادل ۱۲.۶ میلیارد دلار و سلطنت تیموریان هند با شکوهی بی‌نظیر و تولید ناخالصی نزدیک به ۷۴.۳ میلیارد دلار، بازیگران بزرگ عرصۀ اقتصاد جهانی بودند. در مقابل، صفویان با تنها ۴.۷ میلیارد دلار نه‌تنها از همسایگان قدرتمند خود عقب بودند، بلکه شکاف عمیقی میان جایگاه اقتصادی آنان و دو امپراتوری رقیب شکل گرفت، که نشان از ضعف ساختاری اقتصاد صفوی در برابر عظمت عثمانی و گورکانی بوده است. ویلم فلور (صفویه‌شناس هلندی) در یک سخنرانی اظهار داشت: «ایران عصر صفوی کشوری فقیر و ورشکسته بود. اقتصاد ایران در این زمان کشاورزی بود یعنی ۸۵ درصد از درآمدش را از کشاورزی به دست می‌آورد. از این ۸۵ درصد، ۲۵ تا ۳۰ درصد ایلات و مابقی دهاتی بودند. در شهر‌ها ۱۵ و برخی اوقات بیش از ۲۰ درصد مردم پیشه‌ور بودند (کانال مطالعات صفویه فایل کامل سخنرانی او را درج کرده است: «عملکرد کمپانی هند شرقی در اقتصاد)». برآوردهای نقشۀ بالا بر حسب دلار بین‌المللی ۱۹۹۰ محاسبه شده است.

جنگ صدساله (از ۱۳۳۷ تا ۱۴۵۳ میلادی) یکی از طولانی‌ترین و مهم‌ترین منازعات اروپا در قرون وسطی بود که بین دو پادشاهی انگلستان و فرانسه درگرفت. ریشۀ این جنگ‌ها به اختلافات فئودالی بر سر دوک‌نشین آکیتن (Aquitaine) و ادعای ادوارد سوم (پادشاه انگلستان) بر تاج‌وتخت فرانسه بازمی‌گشت. این جنگ تنها به رقابت دو کشور محدود نماند، بلکه به‌شکل نبردی گسترده با ابعاد سیاسی، اقتصادی و نظامی در سراسر اروپای غربی ادامه یافت و سال‌ها با عواملی چون طاعون (مرگ سیاه) و دوره‌های صلح موقت متوقف شد. در طی بیش از یک قرن، پنج نسل از پادشاهان دو سلسلۀ رقیب بر سر سلطنت فرانسه جنگیدند. دلیل ادعای ادوارد سوم بر تصاحب تاج‌وتخت فرانسه آن بود که مادرش ایزابل (معروف به ماده‌گرگ فرانسه) دختر فیلیپ چهارم (مشهور به فیلیپ زیبا پادشاه فرانسه) بود؛ اما اشراف فرانسه با استناد به «قانون سالیک» که وراثت سلطنت به‌واسطۀ تبار مادری را رد می‌کرد، این ادعا را نپذیرفتند. در نهایت، با پیروزی خاندان والوا و تثبیت حاکمیت فرانسه، ادعای انگلستان ناکام ماند.

بین سال‌های ۱۹۵۶ تا ۱۹۶۲ میلادی، موجی نیرومند از دگرگونی سراسر آفریقا را درنوردید؛ موجی که در آن کشورها یکی پس از دیگری از سلطۀ استعمار فرانسه و یوغ اشغالگران فرانسوی رهایی یافتند. از مراکش و تونس در سال ۱۹۵۶ تا الجزایر در سال ۱۹۶۲، این پیروزی‌های بزرگ آیندۀ قارۀ آفریقا را دگرگون ساختند.

📍خاک برخی کشورهای جهان در دو قاره قرار دارد. کشورهای ترکیه، روسیه، مصر، قزاقستان و پاناما دوقاره‌ای هستند:

🇹🇷 ترکیه: در آسیا و اروپا قرار دارد. بخش بزرگ‌تر آن در آسیای غربی و بخش کوچکی در جنوب شرقی اروپا واقع است.

🇷🇺 روسیه: پهناورترین کشور جهان است که حدود سه‌چهارم آن در آسیا و یک‌چهارم خاکش در اروپا قرار دارد.

🇪🇬 مصر: بیشتر خاک این کشور در قارۀ آفریقا قرار دارد، اما شبه‌جزیرۀ سینا در قارۀ آسیا واقع شده است.

🇰🇿 قزاقستان: بخش اعظم آن در آسیای مرکزی قرار دارد، ولی ناحیۀ کوچکی از خاک آن در غرب رود اورال در قارۀ اروپاست.

🇵🇦 پاناما: کشوری باریک در آمریکای مرکزی است که دو نیم‌قارۀ آمریکای شمالی و جنوبی را به یکدیگر متصل می‌کند.

سلسلهٔ ساجیان دودمانی مسلمان و سغدی‌تبار بودند که در بازۀ زمانی ۸۸۹ یا ۸۹۰ تا ۹۲۹ میلادی بر آذربایجان و نواحی اطراف آن حکومت کردند. شهرهای مراغه و بردع و اردبیل مراکز امارت ایشان بود. ساجیان اصالتاً از منطقۀ اُشروسنه در ماوراءالنهر برخاسته بودند و تبار سغدی داشتند. اولین امیر ساجی محمدبن ابوالساج بود که توسط خلافت عباسی منصوب شد. پدر وی همراه افشین اسروشنی در سرکوب شورش بابک خرمدین شرکت داشت و بعدها نیز در خدمت خلفای عباسی قرار گرفت. این امارت با مرگ ابوالمسافر فتح‌بن محمد در سال ۹۲۹ میلادی پایان یافت.

طول کشور شیلی از قطر ماه بیشتر است! با طولی حدود ۴٬۲۷۰ کیلومتر، شیلی از شمال تا جنوب بیش از قطر ماه که ۳٬۴۷۴ کیلومتر است امتداد دارد.

🟠 حمایت از فلسطین و محکوم کردن رژیم اسرائیل
🔵 حمایت از رژیم اسرائیل و محکوم کردن حماس
⚫️ کشورهای بی‌طرف در برخورد با مناقشه

🟠⚫️ حمایت از فلسطین همراه با حفظ بی‌طرفی سیاسی
🔵🟠 محکوم کردن حماس با نگرانی از اقدامات اسرائیل
⚫️🔵 موضع‌گیری بی‌طرف اما متمایل به اسرائیل