ابومحمد حجاج‌بن یوسف ثقفی، والی قدرتمند و تأثیرگذار اموی در قرن اول هجری بود که ابتدا به‌عنوان والی حجاز منصوب شد و سپس در عمل به مقام نایب‌الخلیفه در عراق و مناطق شرقی خلافت رسید. حکومت عراق مهم‌ترین و حساس‌ترین مقام اداری در دولت اسلامی محسوب می‌شد، چراکه نه‌تنها عراق را شامل می‌شد، بلکه سرزمین‌های شرقی خلافت اسلامی یعنی از بین‌النهرین تا ماوراءالنهر و همچنین از آذربایجان تا سند را نیز در بر می‌گرفت که توسط سپاهیان ساکن دو شهر نظامی کوفه و بصره فتح شده بودند؛ بدین‌ترتیب، والی عراق مسئول قلمرو عظیمی بود که نیمی از خاک خلافت و متجاوز از نصف درآمد مالی آن را تشکیل می‌داد. حجاج تا هنگام درگذشت خود اصلاحات متعددی در نظام اداری و اقتصادی اجرا کرد و موفق شد اوضاع مناطق را بهبود بدهد. حجاج یک دولتمرد مدبر و مستعد و بی‌رحم بود. انضباط و استبداد از خصال شاخص او بود که توانست یک ثبات نسبی را برای شرق قلمرو دولت اسلامی فراهم کند.

این جنگ میان سپاه بزرگی از ساسانیان به‌فرماندهی پیروز یکم و قوای کمتر هپتالیان به‌رهبری خوشنواز رخ داد. این نبرد با شکستی فاجعه‌بار برای ساسانیان پایان یافت؛ چنان‌که تقریباً تمام سپاه آنان نابود شد و شاهنشاه ساسانی در میدان نبرد کشته شد. پیروز با سپاهی عظیم سوی شمال شرق حرکت کرد و تا بلخ پیش رفت و اردو زد. او فرستادگان پادشاه هون را نپذیرفت و نیروهایش از هرات به بلخ پیشروی کردند. هون‌ها که از مسیر حرکت ارتش ساسانی آگاه شده بودند، در کمینی ازپیش‌تعیین‌شده آنان را به دام انداختند. در نبردی که در نزدیکی بلخ رخ داد، سپاه ساسانی به‌کلی نابود شد و پیروز نیز کشته شد و پیکرش هرگز پیدا نشد. علی‌رغم تردید بعضی از محققان معاصر که گودال مرگبار را جعل یا اغراق ساسانیان برای توجیه شکست سنگین و حفظ اعتبار نظامی خود دانسته‌اند، معروف است که هپتالیان از خندقی عمیق و پنهان و طویل با استتار قوی برای شکست سهمگین ساسانیان استفاده کردند.

دولت مُرابِطون یکی از دولت‌های مهم اسلامی در مغرب و اندلس بود که قریب یک قرن دوام داشت. بنیان‌گذار فکری این جنبش، عبدالله‌بن یاسین، عالم مسلمان مالکی‌مذهب بود که با حمایت قبایل صنهاجه جنبش مرابطی را پایه‌گذاری کرد. اما اوج قدرت و گسترش این دولت در دوران فرمانروایی امیرالمسلمین یوسف‌بن تاشَفین بود؛ فرمانده‌ای خردمند و دولتمردی زاهد که نه‌تنها مغرب را متحد کرد، بلکه با عبور از تنگۀ جبل‌الطارق وارد اندلس شد و در سال ۱۰۸۶ میلادی طی نبرد مشهور زلاقه، در نبرد سختی شکست سنگینی بر نیروهای مسیحی تحمیل کرد. ابن‌تاشفین پس از آن به‌عنوان امیر مسلمانان اندلس نیز شناخته شد که البته ضمن بیعت با خلیفۀ عباسی مسلمانان (امام المستظهر بالله) او را به‌عنوان امیرالمؤمنین به رسمیت شناخت. وی با تکیه بر شریعت اسلامی و تقویت نظام اداری و نظامی، بنیان دولت مرابطون را مستحکم ساخت. با وفات ایشان در سن صد سالگی، اقتدار دولت مرابطون رفته‌رفته کاهش یافت تا اینکه سرانجام به‌دست موحدون برافتاد.

در نیمه‌ی سده‌ی سوم هجری، یعقوب لیث صفاری از سیستان برخاست و با اراده‌ای استوار، یکی از نخستین دولت‌های مستقل ایرانی پس از اسلام را بنیان نهاد. قلمرو صفاریان در اوج، از سند تا فارس و از کرمان تا خراسان گسترده بود.

یعقوب قدرت خود را نه بر خلیفه اسلام، بلکه بر مردم و هویت ایرانی استوار کرد. او زبان پارسی را احیا نمود و در برابر سلطه‌ی فرهنگی اعراب مسلمان ایستاد. مشروعیتش را از دین یا خلیفه نمی‌گرفت، بلکه بر استقلال‌ملی تکیه داشت.

در سال ۲۶۳ هجری، به سوی بغداد تاخت و در نبرد دیرالعاقول، اگرچه شکست خورد، اما نخستین سردار ایرانی شد که مستقیم با خلافت جنگید. یعقوب لیث صفاری، نه فقط یک فاتح، بلکه احیاگر فرهنگ و استقلال ایران بود و راهی گشود که نسل‌های بعد ادامه دادند.

بنیان حکومت اسلامی سامانی توسط چهار برادر از نسل دهقانی به‌نام سامان‌خدای نهاده شد که از جانب خلیفۀ مسلمانان (امام عبدالله المأمون) بر سرزمین‌های ولایت اسلامی خراسان حکومت می‌کردند و مقابل تهاجمات خارجی از مرزهای دولت اسلامی دفاع می‌کردند. این چهار برادر، نوح و احمد و یحیی و الیاس نام داشتند و پسران اسد بودند. سرانجام امیر اسماعیل سامانی (پسر احمد) در حمایت از خلافت اسلامی عباسیان علیه صفاریان برخاست که علی‌رغم فتح اسلامی سرزمین‌های شرقی مهمی چون کابلستان، از اطاعت خلافت خارج شده بودند. او توانست صفاریان را شکست دهد و عمروبن لیث را اسیر کند و نزد خلیفه به بغداد بفرستد. بنابراین امیر اسماعیل سامانی با تأیید خلیفه (امام المعتضد بالله) و تابعیت از خلافت اسلامی عباسیان توانست مشرق دولت اسلامی (عمدتاً خراسان و ماوراءالنهر) را تحت تسلط امارت سامانی درآورد، که سرآغاز دورانی از شکوه فرهنگی و علمی تمدن اسلامی در شرق بود.

برخلاف اکاذیب و دل‌نوشته‌های شبه‌تاریخی و غیرعلمی عده‌ای که سعی در معرفی چهره‌ای کاملاً ایرانی و ضداسلامی از پادشاه مسلمان صفاری یعنی یعقوب لیث دارند، شواهد و مستندات معتبر تاریخی حاکی از اعتقاد راسخ او و اخلافش به دین مبین اسلام است. دکتر منوچهر پزشک در فصل اختصاصی «صفاریان» از مجموعۀ تاریخ جامع ایران با استناد به منابع تاریخی دراین‌باره نوشته است: «یعقوب لیث صفاری شخصاً در دین خود بسیار استوار بود و نماز بسیار می‌خوانْد. در جنگ با خداپرستان احتیاط بسیار می‌کرد و دست به شمشیر نمی‌برد، مگر پیش از آن همۀ راه‌ها را می‌آزمود و به نتیجه نمی‌رسید. همچنین در جنگ با کافران، نخست اسلام عرضه می‌کرد و در صورت پذیرفته شدن، نه‌تنها از گرفتن مال و اسیر خودداری می‌کرد، بلکه پاداش نیز می‌داد. این‌گونه بود که سال‌ها پیش از حملات غزنویان به هند، مردم بسیاری در میانۀ سیستان و هند به‌دست او مسلمان شده بودند. درحالی‌که یعقوب نسبت به خلفای عباسی زمان خود سخت بدبین شده بود، ولی هرگز حاضر نشد با خوارج و زنگیان بر ضد آن‌ها متحد شود.»

مأخذ: پزشک، منوچهر. ۱۳۹۳. صفاریان. در تاریخ جامع ایران، جلد ششم: از سقوط ساسانیان تا حکومت‌های محلی شرق ایران. چاپ نخست. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. ص ۴۰۲.

همچنین بدانید که علی‌رغم استقلال عمل سیاسی، پرچم‌ها و سکه‌های یعقوب لیث منقوش به شعائر اسلامی مثل شهادتین و آیات قرآن بود و حتی تاریخ ضرب مسکوکات نیز به عربی نوشته شده و اثری از زبان فارسی در آن‌ها نیست. در کتاب تاریخ سیستان به‌روشنی آمده که یعقوب لیث برای عبادت با برگزاری نماز جمعه در صف اول به نماز می‌ایستاد. وقتی یعقوب موفق به فتح اسلامی کابلستان شده بود، پنجاه بت طلایی و نقره‌ای معابد مشرکان را برای خلیفۀ عباسی (امام المعتمد علی الله) فرستاد و از او خواست تا آن‌ها را به مکۀ مکرمه بفرستد تا مسلمانان بتوانند خواری و زاری کافران را ببینند و خلیفه از این بابت بسیار شاد شد. (نک: تاریخ سیستان، تصحیح بهار، ص ۲۱۶ و ۲۷۹). بماند که طبعاً صفاریان که مسلمان بودند از اهل ذمه (خاصه زرتشتیان) جزیه می‌گرفتند.

🤔 آیا یعقوب لیث احیاگر زبان فارسی بود؟!
اصولاً زبان فارسی با ورود اسلام از میان نرفته بود یا حتی در آستانۀ نابودی نبود که یعقوب متوجه تهدید شود و حیات آن را در خطر ببیند و بخواهد آن را احیا کند و زنده سازد! این ادعا معمولاً با تأکید بر سرایش نخستین شعر فارسی در زمان صفاریان بیان می‌شود، غافل از اینکه شواهد تاریخی دال بر بطلان این مدعاست. احسان یارشاطر (ایران‌شناس شهیر) دراین‌باره می‌نویسد: «این نظریه که نخستین شعر فارسی در زمان صفاریان سروده شده باشد، البته که درست نیست. شواهد و حتی نمونه‌هایی از اشعار فارسی که در زمان طاهریان سروده شده در دست است. مثلاً شامل دو قطعه از حنظلۀ بادغیسی و می‌توان به آسانی تصور نمود که زودتر از آن هم کوشش‌هایی برای سرودن شعر به اوزان محلی و یا در قالب شعر عربی به‌طور پراکنده اینجا و آنجا صورت گرفته باشد، اما از آن‌ها چیزی به دست ما نرسیده است.» یارشاطر معتقد است که سامانیان (امیران خلافت اسلامی عباسیان) پیشروان راستین رستاخیز ادبی ایران بودند و یعقوب لیث محرکی برای سرودن شعر فارسی بود (رک: یارشاطر، احسان. ۱۳۸۰. «رستاخیز ایران و ظهور زبان و ادبیات ملی.» ترجمۀ فریدون وهمن. مجلۀ ایران‌شناسی ۱۳(۲): ۲۸۸-۲۷۳. ص ۲۸۱).

بعلاوه باید دانست که برخلاف تصورات رایج، به‌طور کلی صفاریان از زبان عربی روی‌گردان نبودند. از طرفی دربار و دیوان یعقوب لیث و اخلاف وی میزبان شمار زیادی از کاتبان و دبیران عربی‌زبان و عربی‌دان و عربی‌نویس بود. حتی جانشینان او به شاعرانی که آنان را به‌زبان عربی مدح می‌کردند صله می‌دادند و برخلاف رویکرد سامانیان، علاقۀ فراوانی به زبان عربی داشتند (نک: غلامعلی‌زاد، جواد، و فائزه یوسف‌آبادی. ۱۳۹۸. «جایگاه زبان و ادبیات فارسی و عربی در دربار یعقوب لیث و جانشینان او.» مجلۀ تاریخ ادبیات ۱۵(۲): ۱۴۰-۱۲۷).

پادشاهی آستوریاس در سال ۷۱۸ میلادی توسط پلاگیوس تأسیس شد و نخستین حکومت مسیحی در شبه‌جزیره ایبری پس از هجوم مسلمانان بود. پیروزی در نبرد کووادونگا، آغازگر مقاومت مسیحیان علیه سلطه امویان و شروع روند «بازپس‌گیری» یا Reconquista شد.
در دوره پادشاهانی مانند آلفونسو دوم و سوم، آستوریاس قلمرو خود را گسترش داد، پایتخت را به اوویدو منتقل کرد، و هویت مذهبی و فرهنگی مسیحی را تقویت نمود. کشف آرامگاه سنت جیمز نیز باعث افزایش اهمیت مذهبی منطقه شد.
اهمیت آستوریاس در این است که پایه‌گذار مقاومت مسیحیان و احیای حکومت‌های محلی بود و مسیر را برای تشکیل پادشاهی‌های بزرگ‌تری چون لئون و کاستیا هموار کرد. این پادشاهی نقطه آغاز بازسازی هویت اسپانیایی پس از سلطه اعراب مسلمانان بود.

امروزه، آستوریاس نماد تاریخی استقلال و آغاز سلطنت اسپانیا است؛ عنوان «شاهزاده آستوریاس» هنوز برای ولیعهد به کار می‌رود.

مرصاد، واپسین نبرد بزرگ زمینی جنگ ایران و عراق، در ۵ مرداد ۱۳۶۷ رخ داد؛ تنها چند روز پس از پذیرش قطعنامۀ ۵۹۸ از سوی ایران. در این عملیات، حدود ۷۰۰۰ نیروی سازمان مجاهدین خلق ایران با پشتیبانی ارتش عراق، از مرز مهران وارد کشور شده و با اشغال چند شهر غرب کشور سوی کرمانشاه پیشروی کردند. هدف آن‌ها سرنگونی نظام جمهوری اسلامی ایران بود. اما نیروهای سپاه و ارتش و بسیج به‌فرماندهی علی صیاد شیرازی، با اجرای ضدحمله‌ای برق‌آسا در محور چهارزبر، ستون‌های زرهی مهاجمان را نابود کردند. در این نبرد، بیش از ۴۵۰۰ نیروی مهاجم کشته و صدها دستگاه تانک و خودرو منهدم شد. ایران هدف حملۀ آنان را ایجاد اغتشاش پیش از آتش‌بس دانست. در پی آن، موجی از اعدام‌های گستردۀ زندانیان سیاسی مرتبط با مجاهدین خلق و دیگر گروه‌ها در سراسر کشور آغاز شد. مرصاد، نام عملیاتی بود که نیروهای جمهوری اسلامی ایران در اواخر جنگ ایران و عراق و در پاسخ به عملیات «فروغ جاویدان» که توسط مجاهدین خلق برنامه‌ریزی شده بود، اجرا کردند.

در این نقشه، روسیه به سه منطقه با جمعیتی برابر تقسیم شده است، به‌طوری‌که هر منطقه حدود ۴۷ تا ۴۸ میلیون نفر جمعیت دارد. منطقۀ غربی (با رنگ آبی) از نظر مساحت کوچک‌تر است، اما شهرهایی همانند مسکو و سن‌پترزبورگ و همچنین صنایع زیادی را در خود جای داده است. در مقابل، منطقۀ وسیع شرقی (با رنگ قرمز) سراسر سیبری را در بر می‌گیرد، اما جمعیتی برابر با دو منطقۀ آبی و سفید نقشه دارد.

🇪🇺 بر اساس داده‌های جدید «یوروبارومتر»، اکثریت مردم در تمام ۲۷ کشور عضو اتحادیۀ اروپا، از ادامۀ کمک‌های مالی و انسانی به اوکراین حمایت می‌کنند. این آمار نشانگر پشتیبانی گستردۀ افکار عمومی در سراسر اتحادیۀ اروپا از ادامۀ کمک‌ها به اوکراین است.

📊 در مجموع، میانگین حمایت در سطح اتحادیۀ اروپا ۷۶٪ است، اما این میزان در کشورهای مختلف تفاوت دارد:

🥇بیشترین حمایت: سوئد (۹۷٪)
📉 کمترین حمایت: جمهوری چک (۵۹٪)