امپراتوری مغول (به‌رنگ آبی) بزرگ‌ترین امپراتوری پیوستۀ خشکی در تاریخ بود که در قرن‌های سیزدهم و چهاردهم میلادی در سراسر آسیا و تا اروپا گسترش یافت. گسترش سریع آن تحت رهبری چنگیزخان و جانشینانش، شرق و غرب را به یکدیگر پیوند داد.

در مقابل، امپراتوری بریتانیا (به‌رنگ قرمز) بزرگترین امپراتوری جهانی بود که اوج قدرت خود را در قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم تجربه کرد. این امپراتوری که حدود یک‌چهارم از خشکی‌ها و جمعیت جهان را در بر می‌گرفت، سرزمین‌هایی از همۀ قاره‌ها را تحت سیطره داشت و میراث استعماری خود را در زبان، سیاست و اقتصاد جهان بر جای گذاشت.

در کنار هم، این دو امپراتوری دو الگوی متفاوت از قدرت را نشان می‌دهند: یکی مسلط بر راه‌های زمینی و دیگری حاکم بر دریاها.

بر اساس برآوردهای مرکز پژوهشی «پیو»، در سال ۲۰۲۰ مسلمانان حدود ۲۶ درصد جمعیت جهان را تشکیل می‌داده‌اند که تقریباً معادل ۲ میلیارد نفر بوده و مسلماً در پنج سال گذشته از این عدد نیز فراتر رفته است. اندونزی پرجمعیت‌ترین کشور مسلمان است که ۱۲/۷ درصد از کل مسلمانان جهان در آن هستند. پس از آن پاکستان (۱۱ درصد)، بنگلادش (۹/۲ درصد)، نیجریه (۵/۳ درصد) و مصر (۴/۹ درصد) قرار دارند. حدود ۲۰ درصد مسلمانان دنیا در خاورمیانه و شمال آفریقا زندگی می‌کنند. هند با آنکه اکثریت مسلمان ندارد، اما ۱۰/۹ درصد از کل مسلمانان جهان را در خود جای داده است. از نظر قومی، عرب‌های مسلمان بزرگ‌ترین گروه مسلمان جهان را تشکیل می‌دهند و پس از آنان بنگالی‌ها و پنجابی‌ها قرار دارند. به‌ترتیب قاره‌ها، نسبت مسلمانان چنین است: در آفریقا ۴۵ درصد، در آسیا و اقیانوسیه در مجموع ۲۵ درصد، در اروپا ۶ درصد و در قاره‌های آمریکا حدود ۱ درصد. اللهم انصر الإسلام وأعز المسلمين في كل مكان.

این نقشه که بر اساس داده‌های سازمان بین‌المللی تولیدکنندگان وسایل نقلیۀ موتوری (OICA) تهیه شده، نشان می‌دهد که تولید خودرو چگونه در سطح جهان متمرکز شده است.

هند با تولید ۱۵۰ میلیون تن (۲۷.۷ درصد از تولید جهانی) در صدر قرار دارد و چین با ۱۴۵ میلیون تن (۲۶.۹ درصد) در جایگاه دوم است. این دو کشور روی‌هم‌رفته بیشتر از مجموع کل سایر کشورهای جهان برنج تولید می‌کنند. فراتر از این دو غول، قارۀ آسیا همچنان پیشتاز است: بنگلادش با ۶.۸ درصد، اندونزی با ۶.۳ درصد و ویتنام با ۵ درصد از تولیدکنندگان اصلی برنج هستند. تایلند با سهم ۳.۸ درصدی به‌ویژه به‌خاطر صادرات برنج شهرت دارد، درحالی‌که کشورهایی همانند فیلیپین، میانمار و پاکستان هرکدام حدود ۲ درصد به تولید جهانی اضافه می‌کنند. بیرون از آسیا، نقش برنج بسیار کمتر است: برزیل و ایالات متحده تنها ۱.۵ تا ۱.۳ درصد تولید دارند و در آفریقا نیز بزرگ‌ترین تولیدکننده، یعنی نیجریه، تنها ۱.۱ درصد از کل تولید برنج را به خود اختصاص می‌دهد. در مجموع، جهان در سال گذشته ۵۴۱ میلیون تن برنج تولید کرده است؛ مادۀ غذایی اصلی برای بیش از نیمی از جمعیت کرۀ زمین!

نواحی سفید نقشه توسط نیروهای نازی و نواحی صورتی توسط متفقین کنترل می‌شدند و نواحی قرمز نیز نشان‌دهندهٔ پیشروی‌های نیروهای متفقین از ۱۵ آوریل تا ۱ مهٔ ۱۹۴۵ میلادی هستند.

بر اساس جدیدترین تصویر ناسا از دریاچۀ ارومیه، نگین آبی شمال غرب ایران به‌طور کامل خشک شده و دیگر اثری از یک دریاچه در تصویر هوایی دیده نمی‌شود. البته این موضوع دور از ذهن نبود چرا که در ابتدای تابستان نیز مدیران کل محیط‌زیست دربارۀ خشکی کامل و صددرصدی دریاچۀ ارومیه تا پایان تابستان هشدار داده بودند.

🎯 این نقشه محبوب‌ترین ورزش در هر کشور جهان را نشان می‌دهد. فوتبال (Soccer) به‌وضوح برتری دارد و در بیشتر کشورهای اروپا، آفریقا، آمریکای جنوبی و بخش بزرگی از آسیا ورزش مورد علاقۀ مردم است. بااین‌حال، استثناهای جالبی هم وجود دارد. در ایالات متحده، فوتبال آمریکایی در صدر قرار دارد و فرهنگ ورزشی منحصربه‌فرد این کشور را برجسته می‌سازد. استرالیا با فوتبال استرالیایی متمایز است؛ ورزشی که تقریباً در هیچ جای دیگر دنیا رواج ندارد. در ایرلند، فوتبال گیلیک (Peil Ghaelach) محبوب‌ترین ورزش است؛ ورزشی سنتی که ریشۀ عمیقی در فرهنگ این کشور دارد. در همین حال، بوتان تنها کشوری است که تیراندازی با کمان شور و شوق مرذم آن شناخته می‌شود.

🎨راهنمای رنگ‌های نقشه:
سبز روشن: فوتبال
بنفش: بسکتبال
صورتی: کشتی
زرد: تیراندازی با کمان
نخودی: کریکت
نارنجی: بیسبال
آبی روشن: هاکی روی یخ
سبز تیره: فوتبال گیلیک
قهوه‌ای: فوتبال آمریکایی
سفید: فوتبال استرالیایی
طلایی: راگبی

جاینام چین از صورت فارسی-سنسکریت از چینیِ باستان 秦 (OC *zin) برگرفته شده است. این نام از زبان فارسی وارد زبان عربی و زبان‌های اروپایی شده است.

مروری بر تأثیر حملات ۱۱ سپتامبر بر نظم جدید جهان

پس از پایان جنگ سرد و به‌دنبال فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، ایالات متحدۀ آمریکا به ابرقدرت بلامنازع دنیا تبدیل شد. نظام پساشوروی، نظامی تک‌قطبی با محوریت آمریکا بود. ایالات متحده برخلاف شوروی صرفاً به قدرت نظامی متکی نبود؛ بلکه در اقتصاد، فناوری و همچنین عرصۀ فرهنگ که از مؤلفه‌های بسیار مهم جنگ نرم است، پیشگام بود.

واشنگتن درصدد بود تا با دکترین «جهانی‌سازی» کشورهای دنیا را زیر هیمنۀ خویش بکشد و تحت نظم خود دربیاورد. اما بعضی از دولت‌های معاصر مثل یوگسلاوی، صدام حسین در عراق و معمر قذافی در لیبی و نیز برخی کشورهای آمریکای لاتین از پذیرش «نظم آمریکایی» سر باز زدند، اما بیشترشان با حملۀ نظامی مستقیم آمریکا یا از طریق کودتاهای نظامی و انقلاب‌ها سرنگون شدند.

اما حادثۀ بهت‌انگیز و نامنتظرۀ ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ میلادی، آغازِ پایان هژمونی ایالات متحدۀ آمریکا و نظام تک‌قطبی آن بود که از سال ۱۹۹۱ بر جهان حاکم شده بود. امروز با گذشت ۲۴ سال از این واقعه، آمریکا و جهان همچنان متأثر از پیامدهای حمله‌ای هستند که اسامه بن لادن آن را رهبری و برنامه‌ریزی کرد.

پیش از حملات ۱۱ سپتامبر، ایالات متحده در ذهن بسیاری از مردم جهان به‌عنوان قدرتی شکست‌ناپذیر، امن و بی‌رقیب شناخته می‌شد؛ کشوری که نفوذ به خاک آن غیرممکن به‌نظر می‌رسید و مقاماتش نماد جسارت و اقتدار تلقی می‌شدند. اما رخداد آن روز ورق را برگرداند. چهار هواپیمای ربوده‌شده که دو فروندشان برج‌های دوقلوی نیویورک را فروریختند، این تصور جهانیان را محو کرد و نشان داد که حتی قلب «ابرقدرت قرن بیستم» نیز می‌تواند هدف چنین حملات مرگبار یا به‌اصطلاح غربی‌ها «تروریستی» قرار بگیرد.

هدف قرار دادن برج‌های تجارت جهانی به‌مثابۀ هدف‌گیری قلب تپندۀ اقتصاد جهانی بود که توسط آمریکا مدیریت می‌شد. این عملیات آمریکا را وارد یک سلسله‌جنگ‌هایی کرد که هنوز هم از عواقب و پیامدهای دشوار و پرشمار سیاسی و اقتصادی آن رها نشده است. حملۀ نظامی آمریکا به افغانستان با هدف سرنگونی دولت طالبان (امارت اسلامی افغانستان) از اولین پیامدهای یازده سپتامبر بود که مدت بیست سال دوام یافت و نهایتاً با ناکامی و شکست راهبردی آمریکا پایان یافت.

اما کمی پس از آغاز جنگ افغانستان، چیزی نگذشت که آمریکا جنگ جدیدی را این بار علیه رژیم بعث عراق در آوریل ۲۰۰۳ آغاز کرد و آتش جنگ در عراق با مقاومت شدید اهل‌سنت عراق شلعه‌ور شد. این امر باعث شد تا آمریکا بخشی از نیروهای خود را از افغانستان به عراق منتقل کند. این عقب‌نشینی نسبی فرصتی طلایی به طالبان با رهبری ملا محمد عمر داد و جنگ و درگیری گسترده علیه آمریکایی‌ها که توسط او سازمان‌دهی شده بود، بیش از پیش در افغانستان از سر گرفته شد.

بدین‌ترتیب، درگیری آمریکا در دو جنگ هم‌زمان و متحمل شدن هزینه‌های سیاسی و نظامی و اقتصادی بسیار چشمگیر، بستر را برای ظهور بازیگران بین‌المللی جدید فراهم کرد. در این برهه چین در شرق آسیا و روسیه در اوراسیای مرکزی، برزیل در آمریکای جنوبی، هند، مالزی، سنگاپور در شرق آسیا و... هریک به قطب‌های نوظهور اقتصادی تبدیل شدند. رشد و توسعۀ این کشورها، دامنۀ خواسته‌ها و منافع سیاسی آن‌ها را گسترش داد و این مسئله نظام تک‌قطبی آمریکا را بسیار به چالش کشید.

واشنگتن که به‌خوبی چالش‌های پیش‌روی نظام تک‌قطبی را درک کرده بود، در سال ۲۰۱۰ نیروهای خودش را از عراق خارج کرد و تمرکز خود را معطوف به دکترین «چرخش به شرق» با هدف مهار چین در شرق آسیا کرد. اما چیزی نگذشت که ناآرامی‌های بهار عربی در سال ۲۰۱۱ و خلأ قدرت ناشی از آن، این بار بستر را برای قدرت‌گیری داعش فراهم کرد. آمریکا این بار چاره‌ای جز آغاز جنگی تمام‌عیار علیه داعش نداشت.

بدین‌ترتیب، صرف تریلیون‌ها دلار هزینۀ سرسام‌آور موجب تضعیف هرچه‌بیشتر جایگاه آمریکا در نظم جهانی شد که بعد از سقوط شوروی، خودش معمار آن بود؛ جهانی که در آن چین، هند، آفریقای جنوبی و حتی قدرت‌های منطقه‌ای کوچک و بزرگ دیگر حرف‌شنوی از واشنگتن ندارند و دنبال شرکای جدید برای خود هستند. به دیگر سخن، خواب شیرین کدخدابازی آمریکا در دهکدۀ جهانی و خیال یکه‌تازی آن با بروز حملات ۱۱ سپتامبر برای همیشه به هم خورد و به بیان دیگر، هژمونی بی‌رقیب آمریکا پایان یافت و جهان سوی چندقطبی شدن گام برداشت.

📊 این نقشه، جمعیت سراسر جزایر بریتانیا را که متشکل از کشورهای پادشاهی متحد بریتانیا (بریتانیای کبیر و ایرلند شمالی)، جمهوری ایرلند و جزیرهٔ «من (Man)» است، به‌صورت تفکیک‌شده نشان می‌دهد.

🌍 در کل، جزایر بریتانیا حدود ۷۵ میلیون نفر جمعیت را در خود جای داده‌اند که تراکمشان در انگلستان و به‌ویژه در لندن متمرکز شده است. به‌طوری‌که جمعیت شهر لندن از کل اسکاتلند بیشتر است.

این نقشه گستره و جمعیت فیل‌های آفریقایی در اوایل قرن نوزدهم میلادی را نشان می‌دهد. جمعیت تقریبی فیل‌ها در آن زمان حدود ۲۷ میلیون تخمین زده شده است. رنگ‌های نقشه نشانگر دو گونۀ فیل آفریقایی، یعنی فیل جنگلی (قهوه‌ای) و فیل بیشه (نارنجی) هستند. فیل‌های جنگلی عمدتاً در مناطق شمال غرب و مرکز آفریقا پراکنده بوده‌اند، درحالی‌که فیل‌های بیشه در بخش وسیعی از جنوب، شرق و مرکز آفریقا بوده‌اند. فیل‌ها بزرگ‌ترین جانوران روی خشکی هستند. این مخلوقات عظیم‌الجثۀ گیاه‌خوار امروزه در مناطق جنوب صحرای آفریقا و جنوب و جنوب‌شرقی آسیا پراکنده‌اند و در زیستگاه‌های متنوعی از جمله جنگل‌ها، گرم‌دشت‌ها (ساوانا)، جنگل‌های انبوه و حتی بیابان‌ها زندگی می‌کنند. عوامل تاریخی اصلی جمعیت فیل‌ها در حیات‌وحش شامل تقاضا برای عاج آن‌ها و تخریب زیستگاه‌هایشان بوده است.

👁 همچنین ببینید:
🐘 پراکنش فیل‌ها در قارۀ آفریقا
🏰 واژۀ «فیل» در زبان‌های اروپایی
🌏 پراکنش فیل آسیایی در گذشته و امروز
🇮🇷 نقشۀ ایران: ماری که یک فیل را بلعیده است!

🇺🇦 بر اساس نقشه‌های رویترز از میدان نبرد اوکراین، روسیه نزدیک به ۱۱۴,۵۰۰ کیلومتر مربع (۴۴,۶۰۰ مایل مربع) یا ۱۹٪ از خاک اوکراین، از جمله کریمه، و بخش عمده‌ای از خاک شرق و جنوب شرقی این کشور را درحال‌حاضر حال تحت اشغال دارد.

📊 اقتصاد چین آن‌قدر بزرگ و گسترده است که از مجموع اقتصادهای سایر کشورهای آسیایی اطرافش پیشی می‌گیرد. در سال ۲۰۲۴، تولید ناخالص داخلی چین برابر با ۱۸.۳ تریلیون دلار بود، درحالی‌که مجموع تولید ناخالص داخلی سایر کشورهای آسیایی مجاورش تنها ۱۶.۵ تریلیون دلار بود. این موضوع حتی با توجه به جمعیت‌ها بیشتر قابل توجه است: جمعیت سایر کشورهای آسیایی نزدیک به ۳ میلیارد نفر است، بیش از دو برابر جمعیت ۱.۴ میلیارد نفری چین، اما بااین‌حال تولید ترکیبی آن‌ها کمتر است. این نقشه نشان می‌دهد که چگونه ظرفیت صنعتی، صادرات و بازار داخلی چین، این کشور را به قدرت اقتصادی بی‌رقیب آسیا تبدیل کرده و تجارت و ژئوپلیتیک قاره را شکل می‌دهد.

پس از پایان جنگ جهانی دوم، اتریش به چهار منطقۀ اشغالی تقسیم شد که به‌ترتیب تحت ادارۀ ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه و اتحاد شوروی قرار گرفت. شهر وین با آنکه در منطقۀ شوروی واقع شده بود، اما به‌طور مشابه به چهار بخش تقسیم شد و هر بخش تحت کنترل یکی از قدرت‌های متفق قرار داشت. از سال ۱۹۴۵ تا ۱۹۵۵، اتریش علی‌رغم سعی برای اعادۀ حاکمیت همچنان تحت ادارۀ نظامی قدرت‌های خارجی بود.

نقطۀ عطف در ۱۵ مۀ ۱۹۵۵ با امضای «معاهدۀ دولتی اتریش» رقم خورد که اتریش را بار دیگر به‌عنوان کشوری مستقل تثبیت کرد. این معاهده در ۲۷ ژوئیۀ همان سال لازم‌الاجرا شد و رسماً به دوران اشغال متفقین پایان داد. در مقابل، اتریش تعهد کرد که برای همیشه بی‌طرف بماند و از هرگونه اتحاد سیاسی آینده با آلمان خودداری کند.

این توافق نه‌فقط حاکمیت کامل اتریش را بازگرداند، بلکه آن را در دوران جنگ سرد به کشوری بی‌طرف تبدیل کرد و الگویی برای اروپای پس از جنگ شد. این رویداد همچنان نقطه‌ای برجسته در تاریخ اتریش و دیپلماسی بین‌المللی به شمار می‌آید.

این نقشه کشورهایی را نشان می‌دهد که به‌رغم غالب بودن برخی زبان‌ها در زندگی روزمره، هیچ زبان رسمیِ اعلام‌شده‌ای در قانون ندارند. بریتانیا و استرالیا نمونه‌های بارز این موضوع هستند: زبان انگلیسی به‌طور گسترده در حکومت، آموزش و رسانه به کار می‌رود، اما هرگز به‌طور قانونی به‌عنوان زبان رسمی تثبیت نشده است. مکزیک نمونۀ جالب دیگری است. درحالی‌که اکثریت مردم به اسپانیایی صحبت می‌کنند، دولت بیش از ۶۰ زبان بومی را به‌عنوان «زبان‌های ملی» به رسمیت شناخته است و از نظر حقوقی آن‌ها را هم‌رتبه قرار داده است. این چهارچوب چندزبانه بدین معناست که هیچ زبانی به‌طور رسمی بالاتر از بقیه اعلام نشده است. سرانجام، اریتره موردی منحصربه‌فرد است: این کشور عمداً از تعیین زبان رسمی خودداری می‌کند و در عوض چندین زبان از جمله تیگرینیه، عربی و انگلیسی را در امور اداری به‌کار می‌گیرد که بازتاب‌دهندۀ ترکیب پیچیدۀ قومی و فرهنگی این کشور است.

البته کشور سوئد نیز در مارس ۲۰۲۴ به سازمان پیمان آتلانتیک شمالی پیوست. ناتو درحال‌حاضر بزرگ‌ترین پیمان نظامی در جهان است و شمار اعضای آن تاکنون به ۳۲ عضو رسیده است.

👁نیز بنگرید:
🇪🇺 سال‌های پیوستن کشورهای اروپا به ناتو