مرکز آمار ایران اخیراً با انتشار گزارش «توزیع درآمد در ایران» در وب‌سایت رسمی خود، از جدیدترین داده‌های مربوط به بررسی نابرابری اقتصادی در مناطق شهری و روستایی ایران رونمایی کرد. یکی از مهم‌ترین شاخص‌های توزیع درآمد که در گزارش مرکز آمار ایران مورد بررسی قرار گرفته، ضریب جینی است. ضریب جینی، عددی بین صفر و یک است؛ رقم یک که نشان‌دهندۀ بیشترین مقدار نابرابری است، بدین معناست که یک فرد در جامعه تمامی درآمد را در اختیار دارد. از سوی دیگر اما ضریب جینی صفر بدان معناست که تمامی افراد به یک نسبت از کل درآمد جامعه بهره‌مند می‌شوند.

در جهان تقریباً ۹ نفر از هر ۱۰ نفر در نیم‌کرۀ شمالی زمین زندگی می‌کنند. علت این امر آن است که بیشتر خشکی‌های سیاره و بسیاری از پرجمعیت‌ترین کشورها ـ از جمله چین، هند، ایالات متحده، پاکستان، نیجریه و بیشتر مناطق اروپا ـ در این نیم‌کره قرار دارند. در مقابل، نیم‌کرۀ جنوبی مراکز جمعیتی بسیار کمتری دارد و بیشتر ۱۳ درصد جمعیت آن به کشورهایی چون برزیل، بخش‌هایی از اندونزی و قسمت‌هایی از آفریقا تعلق دارد.

سن ترک خانه یعنی سن‌وسالی که افراد به‌طور مستقل از والدین زندگی می‌کنند. تفاوت چشمگیر این میانگین در کشورهای اروپایی ارتباط مستقیمی با شرایط اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی هر کشور دارد. در کشورهای شمال و غرب اروپا مانند سوئد، دانمارک و هلند جوانان معمولاً در سنین پایین‌تر، حدود ۲۱ تا ۲۳ سالگی، خانۀ پدری را ترک می‌کنند. دلیل اصلی این موضوع استقلال‌طلبی بیشتر، حمایت‌های اجتماعی قوی و فرصت‌های شغلی مناسب است. در مقابل، در کشورهای جنوب و شرق اروپا مانند ایتالیا، اسپانیا، یونان و به‌ویژه کشورهای بالکان، بسیار بالاتر است و گاهی به بیش از ۳۰ سال می‌رسد. عوامل مؤثر در این پدیده شامل نرخ بالای بیکاری جوانان، هزینۀ بالای مسکن و همچنین نقش پررنگ خانواده در زندگی اجتماعی است. به‌طور کلی، هرچه حمایت از جوانان در زمینۀ اشتغال و مسکن بیشتر باشد، زندگی مستقل زودتر محقق می‌شود؛ درحالی‌که در کشورهایی با اقتصاد ضعیف‌تر و فرهنگ خانوادگی سنتی، ترک خانه دیرتر صورت می‌گیرد.

آمار کالیفرنیا (۲۷۷) و تگزاس (۲۳۷) با اختلاف چشمگیری از دیگر ایالت‌ها بیشتر است.

آمار ایتالیا از بقیه بیشتر است.

نگاهی به پرگویشورترین زبان هریک از استان‌های ایران

آیا می‌دانستید؟ از میان کشورهای جهان، همۀ آن‌ها که نام بین‌المللی‌شان با حرف لاتین «I» شروع می‌شود، تقریباً در یک خط مستقیم روی نقشۀ کرۀ زمین قرار گرفته‌اند: ایسلند، ایرلند، ایتالیا، عراق، ایران، هند و اندونزی. یک نکتۀ جالب جغرافیایی که اروپا، خاورمیانه و آسیا را به هم پیوند می‌دهد!

کشورهایی که فلسطین را به رسمیت شناخته‌اند (وضعیت تا تاریخ ۲۲ سپتامبر ۲۰۲۵).

سلجوقیان و غزنویان و قراخانیان (شرقی و غربی) مسلمان بودند، اما کومان–قپچاق‌ها عمدتاً غیرمسلمان با باورهای شمنی بودند که البته، تا پیش از استیلای مغول‌ها، اسلام و مسیحیت هم در میان گروه‌هایی از آنان راه یافته بود.

این نقشه کشورهایی را نشان می‌دهد که صرف‌نظر از وسعت جغرافیایی خود، صرفاً از یک ساعت رسمی استفاده می‌کنند.

برای کشورهای کوچک، این انتخاب عادی است. اما برخی کشورهای بزرگ نیز برای حفظ هماهنگی، به یک ساعت رسمی واحد پایبند هستند. برای نمونه، چین با وجود آنکه پنج منطقۀ زمانی جغرافیایی را در بر می‌گیرد، به‌طور رسمی در سراسر کشور از ساعت پکن استفاده می‌کند. به همین ترتیب، هند نیز تنها یک منطقۀ زمانی در سراسر کشور به کار می‌گیرد.

از سوی دیگر، کشورهایی با وسعت جغرافیایی بسیار گسترده همانند ایالات متحده آمریکا، روسیه، کانادا و استرالیا از چندین منطقۀ زمانی استفاده می‌کنند.

با اینکه آفریقا دومین قارۀ بزرگ جهان است، اما در اکثر نقشه‌های مسطح، اندازۀ واقعی آن کوچک‌تر از واقعیت ترسیم می‌شود و همین وضعیت باعث می‌گردد که برخلاف ترسیم درست آن در کره‌های جغرافیایی، درک درستی از وسعت آن نداشته باشیم. این مقایسه به‌روشنی نشان می‌دهد که مساحت آفریقا به‌حدی است که می‌تواند کشورهایی همچون ایالات متحده، چین، هند و بخش بزرگی از اروپا را در دل خود جای دهد. همچنین کشورهای متعدد دیگری از جمله ایران، عربستان، فرانسه، آلمان، اسپانیا و ایتالیا نیز در مقایسه با این قاره بسیار کوچک به نظر می‌رسند. جالب آنکه اندازۀ جزیرۀ ماداگاسکار نیز با مساحت ترکیه برابر و چه‌بسا بیشتر است.

لشکرکشی‌های اسکندر سوم مقدونی (اسکندر بزرگ) به متصرفات هخامنشیان طی سیزده سال (۳۳۶–۳۲۳ پ.م) صورت پذیرفت. پس از آنکه پدر اسکندر، فیلیپ دوم مقدونیه، به قتل رسید، اسکندر به‌جای او بر تخت سلطنت نشست. اسکندر بزرگ کشوری نیرومند و ارتشی کارآزموده را از سلطنت پدرش به ارث می‌برد. سرلشکری یونان به او اعطا شد و او از این موهبت برای تحقق بخشیدن به آرزوهای نظامی پدرش نهایت استفاده را برد. در سال ۳۳۴ق.م به آسیای صغیر که تحت سلطۀ هخامنشی‌ها قرار داشت یورش برد و سلسله‌نبردهایی را به راه انداخت که بیش از یک دهه به درازا انجامید. اسکندر کبیر طی نبردهای سرنوشت‌سازی به‌ویژه ایسوس و گوگمل، اقتدار پارسیان در منطقه را قاطعانه در هم شکست. او متعاقباً آخرین پادشاه هخامنشی یعنی داریوش سوم را شکست داد و سرتاسر مناطق تحت کنترل هخامنشیان را تسخیر کرد. در آن زمان امپراتوری اسکندر کبیر گستره‌ای بسیار پهناور از دریای آدریاتیک تا رود سند را در بر می‌گرفت.

در سال ۳۸۹ق در‌حالی‌که حکومت سامانی درگیر کشمکش‌های داخلی بود، ایلک‌خان نصربن علی قراخانی به‌بهانۀ حمایت از امیر سامانی از ترکستان به بخارا لشکر کشید و ماوراءالنهر ضمیمۀ قلمرو قراخانیان شد. در اواخر حکومت سامانی ترکان سلجوقی به ماوراءالنهر کوچیدند و حتی در حمایت از سامانیان وارد کارزار شدند؛ اما با مشاهدۀ ضعف شدید سامانیان، با قراخانیان سازش کردند. با تسلط قراخانیان بر ماوراءالنهر، سلجوقیان تحت سیطرۀشان قرار گرفتند و چون سلاجقه نیروی نظامی چشمگیری بودند، بعضی از فرمانروایان قراخانی (از جمله علی‌تگین) در جلب دوستی و همکاری سلجوقیان می‌کوشیدند. با حمایت‌های آشکار و پنهان قراخانیان، در عهد سلطان مسعود غزنوی، ترکمانان سلجوقی به رهبری طغرل، چغری و ابراهیم ینال، حمله به قلمرو غزنویان در خراسان را شروع کردند. پس از نبردهای چندین سالۀ سلجوقیان با غزنویان، سرانجام در نبرد دندانقان، سلجوقیان شکستی موهن بر سلطان مسعود غزنوی و سپاهیان وی تحمیل کردند و آنان را به فرار مجبور ساختند (دراین‌باره بخوانید).

در قرن ۱۷ میلادی، دو ابرقدرت بزرگ جهان اسلام یعنی خلافت عثمانی با اقتصادی معادل ۱۲.۶ میلیارد دلار و سلطنت تیموریان هند با شکوهی بی‌نظیر و تولید ناخالصی نزدیک به ۷۴.۳ میلیارد دلار، بازیگران بزرگ عرصۀ اقتصاد جهانی بودند. در مقابل، صفویان با تنها ۴.۷ میلیارد دلار نه‌تنها از همسایگان قدرتمند خود عقب بودند، بلکه شکاف عمیقی میان جایگاه اقتصادی آنان و دو امپراتوری رقیب شکل گرفت، که نشان از ضعف ساختاری اقتصاد صفوی در برابر عظمت عثمانی و گورکانی بوده است. ویلم فلور (صفویه‌شناس هلندی) در یک سخنرانی اظهار داشت: «ایران عصر صفوی کشوری فقیر و ورشکسته بود. اقتصاد ایران در این زمان کشاورزی بود یعنی ۸۵ درصد از درآمدش را از کشاورزی به دست می‌آورد. از این ۸۵ درصد، ۲۵ تا ۳۰ درصد ایلات و مابقی دهاتی بودند. در شهر‌ها ۱۵ و برخی اوقات بیش از ۲۰ درصد مردم پیشه‌ور بودند (کانال مطالعات صفویه فایل کامل سخنرانی او را درج کرده است: «عملکرد کمپانی هند شرقی در اقتصاد)». برآوردهای نقشۀ بالا بر حسب دلار بین‌المللی ۱۹۹۰ محاسبه شده است.

جنگ صدساله (از ۱۳۳۷ تا ۱۴۵۳ میلادی) یکی از طولانی‌ترین و مهم‌ترین منازعات اروپا در قرون وسطی بود که بین دو پادشاهی انگلستان و فرانسه درگرفت. ریشۀ این جنگ‌ها به اختلافات فئودالی بر سر دوک‌نشین آکیتن (Aquitaine) و ادعای ادوارد سوم (پادشاه انگلستان) بر تاج‌وتخت فرانسه بازمی‌گشت. این جنگ تنها به رقابت دو کشور محدود نماند، بلکه به‌شکل نبردی گسترده با ابعاد سیاسی، اقتصادی و نظامی در سراسر اروپای غربی ادامه یافت و سال‌ها با عواملی چون طاعون (مرگ سیاه) و دوره‌های صلح موقت متوقف شد. در طی بیش از یک قرن، پنج نسل از پادشاهان دو سلسلۀ رقیب بر سر سلطنت فرانسه جنگیدند. دلیل ادعای ادوارد سوم بر تصاحب تاج‌وتخت فرانسه آن بود که مادرش ایزابل (معروف به ماده‌گرگ فرانسه) دختر فیلیپ چهارم (مشهور به فیلیپ زیبا پادشاه فرانسه) بود؛ اما اشراف فرانسه با استناد به «قانون سالیک» که وراثت سلطنت به‌واسطۀ تبار مادری را رد می‌کرد، این ادعا را نپذیرفتند. در نهایت، با پیروزی خاندان والوا و تثبیت حاکمیت فرانسه، ادعای انگلستان ناکام ماند.

بین سال‌های ۱۹۵۶ تا ۱۹۶۲ میلادی، موجی نیرومند از دگرگونی سراسر آفریقا را درنوردید؛ موجی که در آن کشورها یکی پس از دیگری از سلطۀ استعمار فرانسه و یوغ اشغالگران فرانسوی رهایی یافتند. از مراکش و تونس در سال ۱۹۵۶ تا الجزایر در سال ۱۹۶۲، این پیروزی‌های بزرگ آیندۀ قارۀ آفریقا را دگرگون ساختند.