گرگ‌ها روزگاری در بیشتر مناطق اروپا تقریباً منقرض شده بودند، اما اکنون گرگ‌ها جمعیت چشمگیری دارند. این نقشه نشان می‌دهد که گرگ‌ها در چه مناطقی از اروپا زندگی می‌کنند؛ از جمعیت‌های دائمی در جنگل‌های اروپای شرقی و جنوبی گرفته تا حضور پراکنده در کشورهایی مانند فرانسه، آلمان و اسکاندیناوی.

امارت ترکمان قرامانیان از طوایف ترک اوغوز و عمدتاً از شاخهٔ سالور بود و در نواحی جنوبی و مرکزی آناتولی، با مرکزیت لارنده (قره‌مان امروزی) شکل گرفت. بانی آن نورصوفی بیگ و پسرش کریم‌الدین قره‌مان بیگ بودند. این حکومت مسلمان در فترت سیاسی ناشی از تضعیف سلجوقیان روم قدرت گرفت و در قرن چهاردهم یکی از نیرومندترین بیگ‌نشین‌های آناتولی شد. قرامانیان بارها با عثمانیان و ایلخانیان جنگیدند، گاه با حمایت ممالیک مصر بر قونیه و نواحی کیلیکیه تسلط یافتند، اما سرانجام در سال ۱۴۸۷م توسط دولت عثمانی برافتادند.

تذکر مهم: پرچم منقوش بر نقشۀ امارت قرامان نادرست است. این پرچم در هر دو منبع قدیمی اطلس کاتالان و کتاب دانش (Book of Knowledge) به منطقهٔ ساتالیا (Satalia) نسبت داده شده است؛ نامی که مسیحیان برای آنتالیا، پایتخت امارت تکه (Beylik of Teke) به‌کار می‌بردند. یعنی این پرچم به امارت تکه تعلق دارد که مجاور غرب قلمرو قرامانیان بود.

معاهدۀ «کُردان» در ۴ سپتامبر ۱۷۴۶ میان دولت افشاری و امپراتوری عثمانی امضا شد و به جنگ‌های چندسالۀ دولتین پایان داد. پس از سقوط صفویان توسط هوتکیان و جلوس محمود شاه افغان، نادر مورد توجه مدافع و مدعی تاج‌وتخت صفوی یعنی طهماسب دوم قرار گرفت و نزد او مقام یافت و به‌تدریج، توانست با استفاده از نفوذ و استعداد خود حاکم بالفعل شود و قدرت را قبضه کند، سلطنت صفویه را رسماً منحل نماید و سلسلۀ افشاریه را بنیان نهد. او آشکارا با میراث مذهبی صفویان مخالف بود و می‌کوشید تشیع جعفری را رکن پنجم مذاهب فقهی اهل سنت و جماعت قرار دهد. طبق مفاد معاهدۀ کردان (ساوجبلاغ)، مرزها مطابق عهدنامۀ ذهاب (۱۶۳۹) تثبیت شد، دولت عثمانی حکومت افشاریه را به رسمیت شناختند، حجاج ایرانی اجازۀ سفر به مکه یافتند، مبادلۀ سفرا برقرار شد و اسیران جنگی دو طرف نیز آزاد شدند.

استفان دوشان با فتح بخش بزرگی از جنوب شرقی اروپا، یکی از قدرتمندترین فرمانروایان عصر خود شد. در دوران حکومت او، صربستان نیرومندترین دولت در بالکان و از برجسته‌ترین قدرت‌های اروپایی بود. امپراتوری او چندقومیتی و چندزبانه و پیرو کیش مسیحیت ارتدکس شرقی بود و از رود دانوب در شمال تا خلیج کورنت در جنوب امتداد داشت و پایتختش اسکوپیه بود. دوشان قانون‌نامه‌ای جامع به نام «قانون دوشان» تدوین کرد که از مهم‌ترین آثار حقوقی صربستان در قرون وسطی بوده است. در زمان او، صربستان به اوج قدرت سیاسی، اقتصادی و فرهنگی خود رسید. دوشان می‌خواست ضد امپراتوری عثمانی با ونیز متحد شود که ناگهان در دسامبر ۱۳۵۵ مرد و دولت او رو به زوال رفت و پس از مرگ جانشینش استفان اوروش پنجم، تجزیه و محو شد.

اندونزی پرجمعیت‌ترین کشور مسلمان دنیا و چهارمین کشور پرجمعیت جهان است و بیش از ۲۸۵ میلیون نفر جمعیت دارد. اما جالب اینکه اگر اندونزی را به دو منطقه با جمعیت مساوی تقسیم کنیم، جزیرۀ بزرگ جاوه با خرده‌جزایر اطرافش یکی از پرتراکم‌ترین مناطق جمعیتی جهان است که ۱۴۲٫۵ میلیون نفر در آن زندگی می‌کنند. اما دیگر جزایر بزرگ و کوچک اندونزی، شامل سوماترا، کالیمانتان، سولاوسی، پاپوآ، جزایر مالوکو و جزیره‌های نوسا تنگارا و...، در مجموع ۱۴۲٫۵ میلیون نفر اما پراکنده در سرزمینی بسیار گسترده‌تر هستند. این تضاد نشان می‌دهد که جمعیت اندونزی هم بسیار عظیم است و هم به‌شدت نامتوازن توزیع شده است؛ تنها یک جزیره (جاوه) نیمی از جمعیت کشور را در خود دارد، درحالی‌که بقیۀ کشور از هزاران جزیرۀ کم‌جمعیت‌تر تشکیل شده است. اندونزی بیش از ۱۷,۵۰۰ جزیره دارد.

🔸نیز بنگرید:
🕋 کشورهای دارای بیشترین جمعیت مسلمان
🕌 جمعیت مسلمانان در جنوب شرقی آسیا
🇮🇩 تراکم جمعیت در اندونزی و همسایگان
🇮🇩 مقایسۀ کشورهای اروپایی و اندونزی

👁 نیز بنگرید (انظروا أيضًا):
🇸🇾 تاریخ معاصر سوریه (سوريا الحديث)

👁 این را هم ببینید:
🌍 سال‌های استقلال کشورهای آفریقایی از فرانسه

پس از فروپاشی امپراتوری عثمانی، جمهوری تازه‌تأسیس ترکیه به‌رهبری مصطفی کمال آتاترک در کنفرانس لوزان (۱۹۲۳) برای تعیین مرزهای جدید خود مذاکره کرد. در این مذاکرات، آنکارا خواستار حفظ مناطق موصل، ختای (اسکندرون) و کنترل تنگه‌ها بود. موصل نهایتاً به عراق (تحت قیمومت بریتانیا) واگذار شد، اما تنگه‌های بسفر و داردانل با پیمان مونترو (۱۹۳۶) به ترکیه بازگشتند و اسکندرون نیز در سال ۱۹۳۹ به خاک ترکیه ملحق شد. این نقشه تصویری از مهم‌ترین خواسته‌های سرزمینی ترکیه در آن زمان را نشان می‌دهد.

دولت عبیدیان که رسماً «خلافت فاطمی» عنوان داشت، در سال ۹۰۹ میلادی توسط عبیدالله المهدی تأسیس شد و بر بخش بزرگی از شمال آفریقا و جنوب غربی آسیا (شام و حجاز) حکومت کرد. این دولت در دوران ابومنصور نزار العزیز بالله دوران طلایی خود را تجربه کرد. این دولت شیعۀ اسماعیلی در سال ۱۱۷۱ میلادی با خواندن خطبه به نام خلیفۀ عباسی در مصر توسط صلاح‌الدین ایوبی از میان رفت. خلفای فاطمی امامان شیعیان اسماعیلی نیز به حساب می‌آمدند. در برخورد با اکثریت مسلمانان یعنی اهل سنت و جماعت، فاطمیون ابتدا در مغرب اسلامی به‌مرکزیت قیروان و سپس در مصر به‌مرکزیت قاهره سیاست‌های مذهبی متفاوتی داشتند. در مغرب، با تحمیل عقیده نتوانستند حضور سیاسی و معنوی یابند. اما سیاست مذهبی آن‌ها در مصر بر شیوۀ تسامح و آزادی مذاهب در بیشینۀ دوران حضورشان مبتنی بود. این شیوه با اینکه زمینۀ نفوذ مذهبی و اعتقادی را فراهم نکرد، ولی موجب تداوم حضور سیاسی آنان برای بیش از ۲۶۰ سال شد.

در آوریل سال ۱۲۰۴ میلادی، چهارمین جنگ صلیبی با رویداد فاجعه‌بار غارت قسطنطنیه پایتخت امپراتوری بیزانس به پایان رسید. صلیبی‌های غربی، عمدتاً ونیزی‌ها و فرانک‌ها، شهر را تسخیر و کشتار و چپاول و ویران کردند که همین امر به سقوط قدرت سیاسی و اقتصادی بیزانس انجامید. پس از آن، امپراتوری لاتین تأسیس شد و بالدوین نهم فلاندر در ایاصوفیا تاج‌گذاری کرد. اشراف بیزانسی به مناطق دیگر گریختند و دولت‌های کوچکتری تأسیس کردند، از جمله امپراتوری نیقیه که در سال ۱۲۶۱ قسطنطنیه را بازپس گرفت؛ بااین‌حال، امپراتوری احیاشدۀ بیزانس هرگز قدرت سابق خود را به دست نیاورد و در نهایت طی دو قرن بعد توسط سلطان محمد فاتح سقوط کرد. این غارت و قتل‌عام شکاف عمیقی میان کلیساهای کاتولیک و ارتدوکس پدید آورد و دشمنی میان آن‌ها را برای قرن‌ها تداوم بخشید. همچنین موجب تضعیف بیزانس و تسریع زوال آن شد. ریشه‌های این واقعه به تنش‌های پیشین، از جمله کشتار لاتین‌ها در سال ۱۱۸۲ و دسیسه‌های سیاسی آلکسیوس چهارم آنژلوس بازمی‌گشت. این رویداد یکی از نقاط عطف سیاه در تاریخ قرون وسطی شناخته می‌شود.

در پی تحولات ناشی از فتنۀ سوم در دولت اسلامی، خلافت به دست بنی‌عباس افتاد و دوران خلافت اسلامی امویان به پایان رسید. در همین هنگام، آخرین خلیفۀ اموی (مروان دوم) هنگام فرار به مصر کشته شد و تعقیب سایر اعضای خاندان او توسط عباسیان آغاز گردید. در نهایت، برای آشتی دادن دو خاندان، ضیافتی ترتیب داده شد، اما شعری که در آن مهمانی توسط شاعری خوانده شد، باعث شد دیدار به قتل‌عامی خونین تبدیل شود. از میان افراد خاندان اموی، عبدالرحمان توانست از قساوت عباسیان جان سالم به در ببرد، از شمال آفریقا بگریزد و به اندلس برسد. او در آنجا والی منطقه یعنی یوسف‌بن عبدالرحمن فهری را شکست داد و بر شبه‌جزیرۀ ایبری چیره شد. بدین‌سان در سال ۷۵۶ میلادی دولت امویان اندلس تأسیس شد. عبدالرحمان در آغاز، خطبه را به نام عباسیان می‌خواند، اما پس از مدتی از این کار دست کشید و با استفاده از عنوان «امیر»، به‌صورت مستقل حکومت خود را برقرار کرد. بعدها با تسلط آل بویه بر بغداد و تضعیف موقعیت خلفای عباسی، عبدالرحمان سوم رسماً خویش را خلیفۀ مسلمانان نامید.