استانبول بیش از ۱۵٫۷ میلیون نفر جمعیت دارد و نه‌تنها بزرگ‌ترین شهر جمهوری ترکیه است، بلکه جمعیتش از بسیاری از کشورهای اروپایی نیز بیشتر است. این نقشه کشورهایی را در اروپا نشان می‌دهد که جمعیتشان کمتر یا بیشتر از استانبول است و دید روشنی از مقایسه میان جمعیت یک شهر و جمعیت کشورها ارائه می‌دهد.

سلطنت مملوکان در سال ۱۲۵۰ میلادی در پی شورش مملوکان وابسته به ایوبیان تأسیس شد. نخستین فرمانروای آن زنی به نام «شجرةالدرر» بود. این دولت در دوران سلطان بِیبَرس بُندُقداری (۱۲۶۰–۱۲۷۷) به‌سرعت قدرت گرفت و در عهد سیف‌الدین قایتبای (۱۴۶۸–۱۴۹۶) با وسعتی نزدیک به ۱٬۳۵۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع به گسترده‌ترین وسعت خود رسید. ممالیک پس از سقوط بغداد، با شکست قاطع مغولان توانستند ضمن بیعت با بازماندگان عباسیان خلافت اسلامی را البته به‌شکلی صوری و تحت تسلط خود احیا کنند. سلطنت مملوکان از زمان تأسیس (۱۲۵۰) تا سال ۱۳۸۲ میلادی در دست مملوکان بحری از نژاد قپچاق بود و از سال ۱۳۸۲ تا هنگام سقوط آن در ۱۵۱۷ میلادی به دست مملوکان برجی از تبار چرکس اداره می‌شد. در این دو دوره، نام رسمی دولت نیز تغییر یافت: در دورۀ مملوکان بحری دولت ترک (الدولة الترکیة) نام داشت و با روی کار آمدن مملوکان برجی به «الممالیک الشراکسه» تغییر کرد. سلطنت ممالیک با تسلط مملوکان برجی چرکسی رو به ضعف و زوال نهاد و سرانجام در سال ۱۵۱۷ میلادی توسط سلطان سلیم شاه عثمانی برافتاد.

📊 آیا تا‌به‌حال فکر کرده‌اید جمعیت جهان چگونه در قاره‌های زمین تقسیم شده است؟

🌏این نقشه، جمعیت شش قاره را نشان می‌دهد و همان‌طور که انتظار می‌رود، آسیا با اختلافی چشمگیر با جمعیتی نزدیک به ۵ میلیارد نفر در صدر قرار دارد!

🌍 در رتبۀ بعدی، آفریقا با ۱.۵ میلیارد نفر است و سپس اروپا، آمریکای شمالی، آمریکای جنوبی و در نهایت استرالیا و اقیانوسیه قرار دارند.

🌎 جمعیت جهان به‌صورت نابرابر در سیارۀ زمین پراکنده‌اند؛ به‌طوری که تنها قارۀ آسیا بیش از نیمی از جمعیت کل جهان را در خود جای داده است.

🇮🇳 در شماری از کشورهای جزیرةالعرب شامل عربستان سعودی، امارات، قطر، بحرین، کویت و عمان، بیشتر مهاجران از هند می‌آیند و ستون فقرات نیروی کاری را تشکیل می‌دهند که صنایع انرژی و ساخت‌وساز منطقه را به حرکت درمی‌آورد.

🇸🇾 در همین حال، کشورهایی همانند اردن، لبنان و عراق (البته در نقشه روی عراق به‌اشتباه پرچم ایران درج شده)، میزبان شمار زیادی از پناهجویان سوری هستند که بیش از یک دهه جنگ داخلی ایشان را آواره کرده بود. در ایران نیز بسیاری از مهاجران از افغانستان می‌آیند و از دهه‌ها درگیری و بی‌ثباتی ناشی از اشغال آمریکا کوچیده‌اند.

🇸🇩 از سوی دیگر، مصر شاهد ورود شمار زیادی از آوارگان سودانی است که خشونت جنگ داخلی و جنایات نیروهای واکنش سریع در کشورشان آنان را ناچار کرده به کشورهای همسایه، از جمله مصر، پناه ببرند.

سفرهای هوایی دوباره رونق گرفته‌اند و این فرودگاه‌ها با آمار خیره‌کنندۀ شمار مسافران، پیشتاز جهان هستند:

🇺🇸 فرودگاه هارتسفیلد–جکسون (آتلانتا، آمریکا): ۱۰۸ میلیون نفر
🇯🇵 فرودگاه هاندا (توکیو، ژاپن): ۱۰۸ میلیون نفر
🇦🇪 فرودگاه بین‌المللی دبی (امارات متحده عربی) – ۹۲.۳ میلیون نفر
🇺🇸 فرودگاه دالاس فورت‌ورث (آمریکا): ۸۷.۸ میلیون نفر
🇬🇧 فرودگاه هیترو (لندن، بریتانیا): ۸۳.۸ میلیون نفر
🇺🇸 فرودگاه بین‌المللی دنور (آمریکا): ۸۲.۳ میلیون نفر
🇺🇸 فرودگاه اوهر (شیکاگو، آمریکا) – ۸۰ میلیون نفر
🇹🇷 فرودگاه استانبول (ترکیه): ۷۹.۹ میلیون نفر

🇺🇸 ایالات متحده با چهار فرودگاه در میان هشت فرودگاه برتر، صدرنشین فهرست است؛ اما دبی و استانبول نشان می‌دهند که مراکز ترانزیتی راهبردی خارج از جهان غرب نیز به غول‌های جهانی حمل‌ونقل هوایی بدل شده‌اند.

خاورمیانه در آستانۀ یک رشد جمعیتی چشمگیر قرار دارد؛ به‌طوری‌که تا سال ۲۰۵۰، جمعیت برخی کشورها ده‌ها میلیون نفر افزایش خواهد یافت.

🇪🇬 مصر بیشترین رشد را تجربه خواهد کرد: ۴۳.۲ میلیون نفر افزایش، که جمعیت از پیش متراکم این کشور را بیشتر می‌کند.

🇮🇶 عراق با ۲۴.۹ میلیون نفر در جایگاه بعدی است، و 🇾🇪 یمن با وجود ناپایداری‌های سیاسی، انتظار می‌رود ۲۹.۲ میلیون نفر افزایش جمعیت داشته باشد.

🇸🇦 عربستان سعودی حدود ۱۳.۱ میلیون نفر و 🇮🇷 ایران حدود ۹.۴ میلیون نفر به جمعیت خود خواهند افزود.

در همین حال، کشورهای کوچک‌تر شرق جزیرةالعرب مانند 🇧🇭 بحرین (افزایش ۱۳۷ هزار نفر) و 🇶🇦 قطر (افزایش ۵۰۰ هزار نفر) نیز رشد خواهند داشت، هرچند در مقیاسی بسیار کمتر.

⚠️ این آمارها هم فرصت و هم چالش را نشان می‌دهند: افزایش جمعیت به معنای نیروی کار و بازار بزرگ‌تر است، اما در عین حال فشار بر منابع آب، غذا، مسکن و اشتغال را نیز در یکی از خشک‌ترین مناطق جهان افزایش می‌دهد.

بیشتر نام‌های ایالت‌های آمریکا ریشه در زبان‌های بومی سرخ‌پوستان دارند. بیش از نیمی از پنجاه ایالت، از جمله ایلینوی، داکوتا و اوهایو از واژگان بومیان آمریکا گرفته شده‌اند. این نام‌ها اغلب به ویژگی‌های جغرافیایی، منابع طبیعی یا اجتماعات محلی اشاره داشته‌اند و ردپایی ماندگار از زبان‌های بومی در سراسر آمریکا هستند.

نفوذ زبان اسپانیایی نیز به‌ویژه در جنوب غربی و ایالت فلوریدا آشکار است. ایالت‌هایی چون کلرادو، نوادا و فلوریدا بازتابی از میراث استعمارگری‌های اسپانیایی‌ها هستند. آثار زبان فرانسوی نیز در ایالت‌هایی مانند ورمانت و لوئیزیانا دیده می‌شود که لایه‌ای دیگر از نفوذ اروپایی در آغاز تاریخ آمریکا را نشان می‌دهد.

زبان‌های انگلیسی و لاتین نیز نقش داشتند. نیوهمپشایر آشکارا ریشهٔ انگلیسی دارد، درحالی‌که ویرجینیا از واژه‌ای لاتینی گرفته شده که به افتخار الیزابت اول، «ملکۀ باکره»، نام‌گذاری شده است. در مقابل، هاوایی منحصربه‌فرد است زیرا نام آن از زبان بومی پولینزیایی خود گرفته شده است.

🌍 ثروت نفتی جهان همچنان در چند منطقهٔ محدود متمرکز است و این نقشه به‌روشنی آن را نشان می‌دهد. ونزوئلا🇻🇪 با بیش از ۳۰۰ میلیارد بشکه، بزرگ‌ترین ذخایر اثبات‌شدهٔ نفت جهان را در اختیار دارد و پس از آن عربستان سعودی🇸🇦 با ۲۶۷ میلیارد بشکه و ایران🇮🇷 با ۲۰۸ میلیارد بشکه قرار دارند. تنها همین سه کشور نزدیک به نیمی از کل ذخایر جهانی را در اختیار دارند.

🌏 خارج از خاورمیانه و آمریکای جنوبی، کشورهایی چون روسیه🇷🇺 با ۸۰ میلیارد، عراق🇮🇶 با ۱۴۵ میلیارد و کویت با ۱۰۱ میلیارد بشکه نیز از بازیگران مهم حوزهٔ نفت هستند. در مقابل، کشورهایی مانند ایالات متحده🇺🇸 با ۴۷ میلیارد و چین با ۲۷ میلیارد بشکه، اگرچه ذخایر کمتری دارند، اما در تولید و پالایش نفت پیشتازند.

⚡️با وجود تلاش جهانی برای گذار به انرژی‌های تجدیدپذیر، نفت همچنان بخش بزرگی از انرژی و ژئوپلیتیک جهان را تعیین می‌کند و قدرت، غالباً در همان جایی جریان دارد که بشکه‌های نفت نهفته‌اند.

بسیاری از شهرهای امروزی در نقاط مختلف جهان، پیشینه‌ای دارند که به دوره‌ٔ تسلط قدرت‌های باستانی بازمی‌گردد. یونانیان و رومیان، در جریان گسترش سیاسی و نظامی خود، شبکه‌ای از شهرها را در سواحل مدیترانه، اروپای جنوبی، بخش‌هایی از غرب آسیا و شمال آفریقا احداث کردند. این شهرها معمولاً بر اساس اهداف نظامی، اقتصادی یا اداری شکل می‌گرفتند و اغلب با طرح‌های شهری منظم، میدان‌ها، مراکز حکومتی و بناهای عمومی همراه بودند. در اکثر موارد، نام اولیه یا ساختار اصلی این شهرها با گذر زمان تغییر یافته و به‌کلی عوض شده، اما ریشه‌ٔ تاریخی آن‌ها همچنان قابل شناسایی است. نقشهٔ پیش‌ رو نمونه‌هایی از شهرهایی را نمایش می‌دهد که بنیان‌گذاری آن‌ها کار یونانی‌ها و رومی‌ها بوده است.

🟠🔵 در هر ردیف، نارنجی نشانگر سن و آبی بیانگر سال‌های حضور در قدرت است.

❗️ اصلاح: مشعل الصباح (امیر کویت) نه به‌مدت ۱.۱ سال، بلکه ۱.۸ سال است که در قدرت است.

این نقشه بزرگ‌ترین گروه ملیت‌های متولد خارج از کشور را در شهرستان‌های مختلف فرانسه نشان می‌دهد که بر اساس برآوردهای سازمان ملل متحد در میانهٔ سال ۲۰۲۰ تهیه شده است. الجزایر و مراکش به‌عنوان دو منشأ اصلی جمعیت مهاجر در فرانسه برجسته‌اند؛ امری که ریشه در استعمار دارد. در مجموع، حدود ۲٫۷ میلیون نفر از متولدان خارج از فرانسه که اکنون در این کشور زندگی می‌کنند، از این دو کشور می‌آیند. دیگر گروه‌های بزرگ شامل پرتغالی‌ها، تونسی‌ها و ترک‌ها هستند که جوامع مهاجر دیرپایی در فرانسه دارند. همچنین ایتالیایی‌ها و اسپانیایی‌ها نیز از مهاجران قدیمی‌تر به شمار می‌روند و موج‌های اصلی مهاجرتشان به قرن بیستم بازمی‌گردد. در بخش‌هایی از غرب و جنوب فرانسه نیز حضور چشمگیر اتباع بریتانیا دیده می‌شود که بیشتر بازنشستگان و مهاجران مقیم آن مناطق هستند، درحالی‌که آلمانی‌ها و بلژیکی‌ها بیشتر در نواحی مرزی ساکن هستند.

💎🛢 ونزوئلا مدت‌هاست که به‌دلیل منابع عظیم زیرزمینی‌اش یکی از محورهای اصلی در راهبرد ژئوپلیتیکی ایالات متحده بوده است. این کشور با ۳۰۳٫۲ میلیارد بشکه ذخایر اثبات‌شدۀ نفت، در رتبۀ نخست جهان قرار دارد و با ۲۰۱ تریلیون فوت مکعب ذخایر گاز طبیعی در جایگاه هشتم جهان ایستاده است. برآورد می‌شود که ونزوئلا بیش از ۷ هزار تن ذخایر بالقوۀ طلا در خاک خود داشته باشد و بعلاوه، دارای منابع و معادنی غنی از آهن، مس، بوکسیت، زغال‌سنگ، نیکل، کولتان، الماس، روی و تیتانیوم نیز هست.

🏦 بانک جهانی «اقتصاد با درآمد بالا» را به‌عنوان کشوری تعریف می‌کند که درآمد ناخالص ملی سرانۀ آن ۱۳٬۹۳۵ دلار یا بیشتر باشد و همان‌طور که در این نقشه دیده می‌شود، بیشتر این کشورها در آمریکای شمالی، اروپای غربی و شرق آسیا متمرکز شده‌اند.

🌍 کشورهایی مانند ایالات متحده، ژاپن، آلمان و استرالیا در ردۀ اقتصادهای با درآمد بالا قرار دارند؛ زیرا از صنایع پیشرفته، نوآوری و نظام‌های مالی قدرتمند برخوردارند. در همین حال، بخش‌هایی از اروپای شرقی، آمریکای لاتین و خاورمیانه هنوز درحال رشد و جبران فاصله هستند، اما در سال‌های اخیر رشد پایداری را تجربه کرده‌اند.

🌎 جالب است که ونزوئلا و آرژانتین زمانی در ردۀ اقتصادهای با درآمد بالا قرار داشتند، اما به‌دلیل بحران‌های اقتصادی شدید از این سطح سقوط کردند.

🇵🇦 کانال پاناما از ارزش تجاری و نظامی منحصربه‌فردی برخوردار است و به همین دلیل یک آبراه ممتاز ژئوپولیتیکی به شمار می‌رود:
• این مسیر زمان حمل‌ونقل بین اقیانوس‌های آرام و اطلس را بین ۱۰ تا ۱۵ روز کاهش می‌دهد.
• این کانال برای توانایی ایالات متحده در تأمین نیازهای خود و جابه‌جایی نیروهای نظامی‌اش اهمیت دارد.
• هر سال حدود ۵ درصد از تجارت جهانی (از نظر ارزش) از طریق این کانال انجام می‌شود که نیمی از آن مربوط به تجارت بین آسیا و سواحل شرقی ایالات متحده است.

⚓️بنادر از نظر اقتصادی اهمیت دارند زیرا:
• ۸۰ درصد از تجارت جهانی از راه دریا انجام می‌شود.
• مالکیت بنادر به کشورها قدرت نفوذ در جابه‌جایی جهانی کالاها را می‌دهد.
• کشورها می‌توانند تصمیم‌هایی بگیرند که به‌نفع کشتی‌های داخلی یا متحدانشان باشد.
• دسترسی به بنادر و تجارت جهانی، وابستگی به همسایگان و متحدان را کاهش می‌دهد.

🎨راهنمای رنگ‌های نقشه:
🟩 مستعمره و تحت کنترل اروپا
🟪 تحت کنترل و نفوذ بالای اروپا
🟥 هرگز مستعمرۀ اروپا نشده‌اند.

قدرت‌های اروپایی زمانی بر تقریباً تمام نقاط جهان حکومت می‌کردند یا بر آن‌ها تأثیر گذاشته بودند. این نقشه نشان می‌دهد که دامنۀ استعمار اروپا تا چه اندازه گسترده بوده است؛ تنها شمار اندکی از کشورها از کنترل مستقیم اروپایی‌ها در امان مانده‌اند: ژاپن، تایلند، کرۀ شمالی و کرۀ جنوبی و لیبریا (در غرب آفریقا). اتیوپی (که در آن زمان امپراتوری اتیوپی نام داشت) با شکست دادن ایتالیا در نبرد آدوا در سال ۱۸۹۶ توانست در برابر استعمار مقاومت کند و به نمادی از استقلال آفریقا بدل شود. بااین‌حال، ایتالیا در دوران رژیم فاشیستی موسولینی بین سال‌های ۱۹۳۶ تا ۱۹۴۱ اتیوپی را موقتاً اشغال کرد؛ اما این اشغال نظامی، استعمار کامل و سلطۀ بلندمدت محسوب نمی‌شد.

🎨 راهنمای رنگ‌های نقشه:
🟥 گرایش به چین
🟧 بی‌طرف یا دوجانبه
🟦 گرایش به آمریکا

🇨🇳🇺🇸برای دهه‌ها، ایالات متحده به آمریکای جنوبی همچون «حیاط خلوت» خود نگاه می‌کرد و نفوذ گسترده‌ای بر سراسر این منطقه اعمال می‌نمود. اما در سال‌های اخیر، این قاره دچار چنددستگی بیشتری شده است؛ به‌گونه‌ای که برخی کشورها با آمریکا هم‌سو شده‌اند، برخی دیگر به‌سوی چین گرایش یافته‌اند، و بسیاری نیز تصمیم گرفته‌اند بی‌طرف بمانند و میان دو قدرت توازن برقرار کنند. ونزوئلا و بولیوی از طریق روابط تجاری و سیاسی به چین متمایل‌اند، درحالی‌که آرژانتین و پاراگوئه روابط نزدیکی با ایالات متحده دارند. در همین حال، پرو، شیلی و کلمبیا رویکردی عمل‌گرایانه در پیش گرفته‌اند و با هر دو طرف همکاری می‌کنند تا سرمایه‌گذاری و استقلال خود را حفظ کنند. برزیل، با وجود عضویت در گروه بریکس (BRICS)، تلاش می‌کند روابط خوبی با آمریکا نیز داشته باشد.

اقتصاد هند اکنون آن‌قدر بزرگ شده است که با تولید ناخالص داخلی بیش از ۲۰ کشور اطراف از قزاقستان تا مالزی برابری می‌کند. با پیش‌بینی تولید ناخالص داخلی ۴.۱ تریلیون دلار در سال ۲۰۲۵ میلادی، تولید اقتصادی هند معادل کل همسایگان غربی و شرقی آن است؛ از جمله ایران، پاکستان، تایلند، ویتنام و سایر کشورها. این رشد شگفت‌انگیز نشان‌دهندۀ دگرگونی هند به پنجمین اقتصاد بزرگ جهان است؛ تحولی که به‌واسطۀ جمعیت عظیم، گسترش صنایع فناوری و تولید، و رشد طبقۀ متوسط این کشور رقم خورده است. هند که زمانی به‌عنوان یک غول درحال توسعه شناخته می‌شد، اکنون درحال شکل‌دهی به اقتصاد جهانی است و شتاب رشد آن نشانی از کندی ندارد.