🎨هونه‌ری ژماره‌یی

هونه‌ری ژماره‌یی (دیجیتاڵ ئاڕت) چییه‌؟ پێناسه‌ و تێگه‌شتن له‌ میدیای نوێ

 

✍ئا: گەیلان عەبدوڵا


🎨 هونه‌ری ژماره‌یی به‌ به‌راورد به‌ ته‌كنیك و دیزاین پێگه‌یه‌كی هونه‌ری هه‌یه‌ و كۆمه‌ڵه‌یه‌كی هه‌مه‌جۆره‌ له‌ جۆره‌كانی داهێنان له‌ كارێكی هونه‌ری به‌ به‌كارهێنانی تایبه‌تمه‌ندییه‌كانی زمانی دیجیتاڵ.

هونه‌ری ژماره‌یی زاراوه‌(تێرم)ێکی تازه‌یه‌ به‌ له‌به‌رچاوگرتنی په‌ره‌سه‌ندن و پێشكه‌وتنی ته‌كنه‌لۆژیا كه‌ چه‌ندین بواری جیا له‌خۆ ده‌گرێت. بۆیە هونەری دیجیتاڵ بابەتی بەردەوامی لێکۆڵینەوە و بەدواداچوونە، کە ئەمەش وا دەکات پێناسەکردنی بە شێوەیه‌كی جێگیر ئەستەم بێت.

هونەری دیجیتاڵ بەستراوەتەوە بە تاقیکردنەوە و زانست و ڕۆشنبیریی بەکاربەر و تەکنەلۆژیاوە. له‌وانه‌یه‌ کاری هونەری دیجیتاڵ ببێتە هۆی هاوکاریی نێوان هونەرمەند و تیمێکی لێکۆڵەر و بەرنامەڕێژ و ئەندازیار و دیزاینەر. وەک وتمان هونه‌ری دیجیتاڵ خۆی له‌ زۆر بواری جیادا ده‌دۆزێته‌وه‌ و هەر بۆیە پانتایییه‌كی زۆر له‌ كاره‌ هونه‌رییه‌كانی وه‌ك نمایشی زیندوو (spectacle vivant) یان هونه‌ری شێوه‌كاری دەگرێتەوە.

 هونه‌ری دیجیتاڵی به‌رهه‌مێكی به‌رنامه‌ بۆكراو و پڕۆگرامسازه‌‌، كه‌ جێگیر نه‌كراوه‌. کۆدێک له‌ شێوەی زمانی دووانەیی پێکهاتووە کە شێوه‌ و هه‌یكه‌لی خۆی ئاشکرا دەکات.

زۆربه‌ی كات په‌یوه‌ندییه‌ك له‌ نێوان كاره‌ هونه‌رییه‌ دیجیتاڵییه‌كان و بینه‌ر له‌ رێگه‌ی بینین و ده‌نگ وده‌ستلێدان(له‌مس) دروست دەبێت… ئه‌مه‌ش په‌یوه‌ندیی ئاساییی نێوان به‌رهه‌مێكی هونه‌ری و بینه‌ر ده‌گۆڕێت. بێگومان تەکنەلۆژیای دیجیتاڵ و میدیای کارلێکەر بەرەنگاریی بیرۆکە تەقلیدییەکانی کاری هونەری و هونەرمەند ده‌بێته‌وه‌، كه‌ کارەکە کرانەوەیەک دروست دەکات چونکە ئەو کارلێککردنه‌ی بینەر زۆر جار ڕێگە دەدات کۆدێك له‌ كاره‌كه‌ دروست بێت و گەشە بكات. هونەرمەند له‌ به‌رهه‌مهێنانی كارێكی دیجیتاڵی دروستکەر و میدیاکار و ئاسانکەری کارلێککردنەکانی نێوان جەماوەر و کارەکانێتی.

🎨درێژەی ئەم بابەتە لەم بەستەرەدا بخوێنەرەوە

https://bit.ly/3JXGRe2

📚ئایا من وازم هێناوە و گەڕاومەتەوە؟
                                           
                                   
✍کاروان عومەر کاکەسوور

✅ئایا وازهێنان هیی ئەوەیە وەک لاوازیی نووسەر لێک بدرێتەوە؟ ئایا سەیر نییە تۆ ئەو هەموو بەرهەمەی منت لە بەردەستدا بن و بڵێیت تووشی نەزیفی هاتوویت، بەڵام نموونەیەکیان لێ نەهێنیتەوە، بەڵکوو سەرنجت لەسەر وازهێنانەکە بێت، لە کاتێکدا وەک ڕەخنەگر خۆتت بە ئێمە ناساندووە؟ لە کتێبی (گەڕانەوەیەکی کاتی بۆ دایەلۆگێکی بەردەوام)دا هەوڵم داوە بە وردی لەو بارەیەوە بدوێم، بۆیە نامەوێت ئەوان پاتە بکەمەوە، بەڵام لێرەدا هێندە دەڵێم من بەپێی هیچ سەرچاوەیەک وازم نەهێنا و بەپێی هیچ سەرچاوەیەکیش نەگەڕامەوە، بەو مانایەی من ئازادم کەی بڕۆم و کەی بێمەوە. ئەوە خەسڵەتی مرۆڤی تاکی سەربەخۆیە، کە بەپێی ناوەوەی بڕیار دەدات، بۆیە ئەو بڕیارە شتێکی چەسپاو نییە و دەشێ بگۆڕێت. ئەوە مرۆڤی کۆیلەیە، کە بەپێی سەرچاوە دەجووڵێتەوە. لە ڕۆمانی (تەرمەوان) و لەسەر زمانی (زیبا)دا گوتراوە: (مرۆڤ کاتێ تەنیا دوو شتی لە بەردەمدان، تا یەکێکیان هەڵببژێرێت، ئەوە ئەوەیانی ویستووە، کە هەڵینەبژاردووە). هەڵبژاردن بۆ مرۆڤی ئازاد کارێکی سەختە، بەڵام ڕەخنەگری میلـلی ناتوانێت ئەوە ببینێت، مادام لە سەرچاوەی زانراوی کۆمەڵگەوە دەڕوانێت و زمانی هەمان زمانی حەشاماتە. لە گوتاری (لە ناوی کارڵ پۆپەرەوە بەرەو فەلسەفەکەی)دا ئاماژەم بە بۆچوونی (سۆرێن کیەرکەگۆرد)ی فیلۆسۆف و تیۆلۆجن (Theologian) کردووە، کە ئەوە لە ڕێی هه‌ردوو چه‌مکی (ڕه‌وشت) و (نیگه‌رانی)یه‌وه‌ لێک دەداتەوە. پێی وایه‌ ئه‌وه‌ی شێوازی ژیانی تاک دیاری ده‌کات، هه‌ڵسوکه‌وتیه‌تی‌، که‌ هه‌ر ئه‌مه‌یشه‌ ده‌یخاته‌ به‌رده‌می هه‌ڵبژاردنی ئه‌وه‌ی ده‌یه‌‌وێت. به‌م شێوه‌یه‌ بڕیاردان له‌ لایه‌ک پێوه‌ندیی به‌ ڕه‌زامه‌ندیی خود (self-gratifying) و له‌ لایه‌کی دیکه‌‌ به‌ ڕه‌وشت (Ethical)ـه‌وه‌ هه‌یه‌. واتە تاک خاوه‌نی ئازادیی ته‌واوه‌ له‌وه‌ی‌ چی هه‌ڵده‌بژێرێت، که‌ هه‌ر ئه‌وه‌یشه‌ بڕیاره‌کانی‌ دیاری ده‌کات، به‌ڵام ئه‌وه‌‌ هاوکات له‌گه‌ڵ خۆیدا نیگه‌رانی ده‌هێنێت. وه‌ختێ که‌سێک له‌سه‌ر لووتکه‌ی شاخێکدا ده‌وه‌ستێت و بۆ خواری خواره‌وه‌ ده‌ڕوانێت، دوو جۆر ترسی لە لا دروست ده‌بن، ترس له‌ که‌وتن و ترس له‌وه‌ی هۆکارێک پاڵی پێوه‌ بنێت خۆی هه‌ڵبدات. ترسی دووه‌میان له‌وه‌وه‌ دێته‌ کایه‌وه‌، که‌ ئازادیی ته‌واوی هه‌یه‌ چی هه‌ڵببژێرێت. واته‌ خۆی هه‌ڵبدات، یان نا؟ خۆی ئه‌و بڕیاره‌ ده‌دات و یه‌کێکیان هه‌ڵده‌بژێرێت، که‌ ناوی (سه‌ره‌سووڕه‌ی، یان ماخۆلانی ئازادی: dizziness of freedom)ی لێ ده‌نێت، به‌وه‌ی دوودڵه‌ کامیان هه‌ڵببژێرێت. واته‌ تاک بوونێکی مۆڕاڵیی هه‌یه‌. پێی وایە نیگەرانی حەقیقەتی ئازادییە، بەو مانایەی نیگەرانی بەو شتەوە پێوەستە، کە مرۆڤ دەیکات. لێرەدا تەنیا ئەو خواری خوارەوەیە نییە نیگەرانیی بۆ دەهێنێت، بەڵکوو چاوی خۆیشیەتی. با وای دابنێین لە خوارەوە ناڕوانێت. کەواتە سەرەسووڕێ کاتێ دروست دەبێت، کە مرۆڤ ئەگەرەکانی خۆی دەبینێت.
✅  ئەم بابەتە لەم بەستەرەدا بخوێنەرەوە:
https://bit.ly/43igVmb

💫 تۆوێک بیری دەچێتەوە بڕوێت

 


✍ سەرکەوت جەبار

🔅پاژێک لە شیعرەکە


یەک:
ژیان، ئەی بەرەبەیان
ئەی ڕووناکی، ئەی بریسکەی ئەستێرەکان
ئەی بوون، ئەی خواوەندە گەورەکە
بۆ لای خۆت بانگم بکە
ئەی کانییە ڕوونەکە، ئەی ئەوەی ئێواران ئاوت لێ دەخۆینەوە
پیرۆزم بکە
ئەی ژیان، ئەی خەونە مەحاڵەکە
بهێڵە بتبینم
بهێڵە لە سیحرەکەت بخۆمەوە
بۆ ئەوەی جاویدان بم
ئەی ژیان، ئەی ئەوەی لەنێو منداڵدانت خەونم بینی
خەونم بینی لە دایک بووم،
خەونم بینی بەرەو ڕووت دێم، بی ئەوەی ئاوڕ لە دواوە بدەمەوە.
 
دوو:
باڵندە غەمگینەکە بە خۆی گوت:
یان دەبێت بمرم، یان دەبێت قەفەزەکەم بشکێنم
چونکە دەزانم ژیان گەورەترە لە مردن
دەزانم باڵەکانم، دەنووکم، چاوەکانم بۆ ژیان دروست بوون،
نەک بۆ مردن
کەواتە دەبێت قەفەزەکەم بشکێنم و
دواتر سەما بکەم.



🔻 درێژەی ئەم شیعرە لەم بەستەرەدا بخوێنەرەوە:
https://bit.ly/3MCz08A

📚دەرکەوتەی دیکتاتۆر و ئایین لە دروشمە سیاسییە کۆمەڵایەتییەکاندا


                                           

                                   
✍ئەفسانە مستەفا

✅دروشمی “مەرگ بۆ دیکتاتۆر” لە دەستپێکی شۆڕشی ژینا، ئامادەیییەکی بەرچاوی هەبوو. دروشمەکە هەڵگری ڕەهەندێکی مێژوویییە، دەمانبات بەرەو ئەو پرسیارەی کە دیکتاتۆر لەو سیاقەدا کێیە، ئەو ئایدۆلۆژیایەی لەو پانتایییەدا ئامادەگیی هەیە چۆن کاریگەریی بەسەر ژیانی تاکەوە هەبووە و کۆنتڕۆڵی بارودۆخەکەی کردووە. ئاشکرایە کە بە درێژاییی مێژوو، ئایین و سیاسەت بۆ بەردەوامیدان بە بنەما ئایدۆلۆژییەکانیان و کۆنتڕۆڵکردنی گشت، کۆمەکیان لە یەکدی وەرگرتووە. دیکتاتۆری، پێش هەر شتێک پایەماڵکردنی بیرکردنەوە و ژیانی ئازادانەیە. سەپاندنی دیدگایەکی تایبەتیی ئایدۆلۆژییانەیە بەسەر کۆمەڵگەدا. دیکتاتۆربوون بە سەپاندنی کۆمەڵێک مەرج و یاسا دەبێت کە پەیوەندییەکی ڕاستەوخۆیان بە ژیانی خەڵکییەوە هەیە، لەبری بیرکردنەوەی ئازادانەی خەڵکی، یاسا داندراوە ئامادەکراوەکان هەن (خەڵک بەشداریی پێ نەکراوە لە دانانی ئەم یاسایانەدا، ئەمەش بۆ گرفتێکی بنەڕەتیتر دەگەڕێتەوە کە خەڵک بۆچوونی نەبووە لەسەر یاساکان، لێرەوە پرسیار لەسەر چەمکی هاونیشتمانیبوون دروست دەبێت، کە لەنێو سیستەمە دیکتاتۆرییەکاندا هاونیشتمانیبوونی، نییە). هەر لەم ڕێگەیەوە، بە کەڵکوەرگرتن لە هێزی سەربازی، کۆی سیستەم و مەعریفە و زانیارییەکان، لەلایەن دەوڵەتی دیکتاتۆرەوە کۆنتڕۆڵ دەکرێن. ئەوەی لێرەدا جێی پرسیارە، بابەتی “ئازادی”یە. تاک لە دەرەوەی ئەو بنەما داندراوانە بۆ ژیانی، ڕووبەڕووی مەترسی دەبێتەوە، چونکە تاک لە سیستەمی دیکتاتۆریدا نەک ناتوانێت مانیفێستی خۆی بێت، بەڵکوو خودی سیستەمەکە باوەڕی بە تاکگەرایی نییە (مەبەستم لە تاکگەرایییەکی تەندروستە، کە تاک بتوانێت لەنێو کۆمەڵدا خاوەنی بۆچوونی خۆی بێت)، لەم کاتەشدا کە بڕیار لە تاک سەندرایەوە و ڕێگە درا کە گشت (کل) لەجیاتی تاک بڕیار بدات، کۆت دەکرێتە دەست و قاچی هەمووان و سەری زنجیرەکەش بە دەستی دیکتاتۆرەوە دەبێت، کە دۆخێکی سادۆمازۆشیی لێوە بەرهەم دێت.
✅  درێژەی ئەم بابەتە لەم بەستەرەدا بخوێنەرەوە:

https://bit.ly/41gm1Oa

💫 دانپێدانانەکانی مەیموونێکی شیناگاوا



✍ هاڕوکی موڕاکامی

لە ئینگلیزییەوە: کامۆ ئاراز

🔅پاژێک لە چیرۆکەکە


پێنج ساڵێک پێش ئێستا، لە میوانخانەیەکی بچووکی ژاپۆنی لە شارچۆکەیەکی کانیاوە گەرمەکان* لە پارێزگای گونما، چاوم بەو مەیموونە بەساڵداچووە کەوت. میوانخانەکە لادێیی، یان گەر وردتر بڵێم، کەلاوەیەک بوو، بە زەحمەت لە جێی خۆی مابووەوە، کە بە ڕێکەوت وا هەڵکەوت شەوێکی لێ بەسەر بەرم.

ئەوکات خەریکی گەشتکردن بووم، بۆ هەر کوێیەک دڵم بیخواستایە. کاتژمێر ٧ـی ئێوارە لایدابوو ئەو وەختەی گەیشتمە شارۆچکەی کانیاوە گەرمەکان و لە شەمەندەفەرەکە دابەزیم. لە کۆتاییی وەرزی پاییز نزیک دەبووەوە، زۆر دەمێک بوو خۆر ئاوا بووبوو، شارۆچکەکە داپۆشرابوو بە تاریکایییەکی شینباوی تۆخ کە تایبەت بوو بە ناوچە شاخاوییەکان. بایەکی سارد و بەتەز لە لووتکەکانەوە دەهاتە خوارەوە، بە درێژاییی شەقامەکەدا ئەو گەڵایانەی بە ئەندازەی مشتەدەست دەبوون، خشەخشیان دەهات و دەجووڵان.

بە ناوەندی شارۆچکەکەدا ڕۆیشتم، دەگەڕام شوێنێک بدۆزمەوە تاوەکو لێی بمێنمەوە، وەلێ هیچ کام لەو میوانخانانەی شیاو دیار بوون دوای ژەمی ئێوارە پێشوازییان لە میوان نەدەکرد. لە پێنج شەش شوێن وەستام، بەڵام هەموویان بێپێچوپەنا دەستیان نا بە ڕوومەوە. دواجار، لە ناوچەیەکی چۆڵوهۆڵی دەرەوەی شارۆچکەکە، میوانخانەیەک کەوتە بەرچاوم کە پێشوازییان لێ کردم. لە شوێنیکی چۆڵ و شڕ و کۆنە دەچوو، هیچی وای نەمابوو لە خانەی بێنەواکان بچێت. ساڵانێکی زۆر بە بەرچاویەوە تێپەڕیان کردبوو، بەڵام ئەو ئەفسوونەی نەبوو کە لە میوانخانەیەکی کۆنی چاوەڕێ دەکەیت. کەلوپەلەکانی ئێرە و ئەوێی میوانخانەکە کەمێك خواروخێچ بوون، وەک بڵێیت بێباکانە چاک کرابێتنەوە، ڕەنگ و بۆیان لەگەڵ باقیی شوێنەکەدا یەکی نەدەگرتەوە. گومانم کرد ئەم شوێنە ئاوا وەک خۆی بمێنێتەوە لە زەمینلەرزەی داهاتوودا و دانەڕوخێت، تەنها دەمتوانی ئاوات بخوازم ئەو ماوەیەی لەوێ بەسەری دەبەم بوومەلەرزەیەک ئەوێ نەهەژێنێت.





🔻 درێژەی ئەم چیرۆکە لەم بەستەرەدا بخوێنەرەوە:

https://bit.ly/3An89q5

💫 لێگەڕێ كیژۆڵەكە یاری بە ژیانت بكات





✍ خالید موتڵەگ
لە عەرەبییەوە: خەڵات عەلی

🔅پاژێک لە یەکێک لە چامەکان
لە كۆتاییدا، بڕیارم دا لێرە بمرم
لەژێر بەفری سپیی ڕووسیا
لەژێر هەنگاوی كیژە بەژنڕێكەكانی
كە پێكەنینەكانیان بێدەنگیی ئێوارە دەڕەوێننەوە
لێرە لەم دارستانە دوورەدا…
حەز ناكەم لە نیشتیمانەكەمدا بمرم
حەز لە بێدەنگیی لم و خەمۆكیی خوێ ناكەم
حەز ناكەم گۆڕەكەم بە كێلێكی خەمگینەوە لە ڕیزی گۆڕی ئەو هاوڕێیانەم بێت كە جەنگ دەستەكانی بردن و لەوێ بەدەم تۆقین لە فریشتەی مەرگ و پرسیارە بەدخووەكانەوە خەوتن…
وەك سەربازێكی كۆن
وەك جەنگاوەرێكی پێشوو لە دەشت و كێو و زۆنگاوەكان
دوای ئەوەی جەنگ لێم گەڕا چەند ساڵێكی دیكەش بەبێ هۆكار هەناسە بدەم
مافی ئەوەم هەیە كە ئەو گردە سەهۆڵینانە هەڵبژێرم بۆ ئەوەی لەژێریاندا بە ئارامی و دڵخۆشییەكی شاراوەوە بخەوم
لە ڕاستیدا، شتەكان بەو ڕادەیە خراپ نەبوون
ژیان لە نیشتیمانی مندا هەندێك جار گەشتێكی چێژبەخشە و
هەندێك جاری تریش ماندووكەر
بەڵام مردن لەژێر بەفری سپیدا كۆتایییەكی گونجاوە بۆ ڕۆحم،










🔻 درێژەی ئەم شیعرانە لەم بەستەرەدا بخوێنەرەوە:
https://bit.ly/3oC3Vbg

💫 "تەنهایییەک کە هێشتا ناوی پێکەوەبوونە"

✍پەروێز هوما

🔅 پاژێک لە شیعرەکە

قاپووتێکی ڕەش دەتکات بە پاڵەوان،

پێش ئەوەی قسە بکەی.

قەرەباڵخی دەتکات بە کۆیلە،

پێش ئەوەی تەنهاییت بێدار ببێتەوە.

کە گوڵەکان شان لە یەکدی دەخشێنن،

لە ڕەگەوە فەرمانیان پێ کراوە.

کە ڕەگەکان فەرمان دەکەن،

تڕۆییی گوڵەکان دەناسنەوە.

گرفتارییەکەی تۆ تەنهایییە،

تەنهایی دەتبڕێت،

وەک ڕێڕەوی قەترەئاوێک بەسەر لاشەتدا،

دەوروبەرت پەیکەرن و گوزارشت لە قەرەباڵخی ناکەن.

بوونی ئەوان، بە هەزاران پێناسە یەکسان نییە بە پێکەوەبوون.

جێت دەهێڵن،

وەک جێهێشتنی فلتەری جگەرەیەک لە مۆڵێکدا.

🔻 درێژەی ئەم شیعرە لەم بەستەرە بخوێنەرەوە:

https://bit.ly/3HhZLvS

💫 ئالوودەی جەماوەر



✍زانیار محەمەد

🔅 پاژێک لە شیعرەکە
داڕزان دەكەنە نەریت و ئێجگار سەنگین پیشانی دەدەن/ گەلەك سادە چەمك خەرج دەکەن/ پەیامبەرانی نمایش، وەھا دەست پێ دەكەن/ لێرەن و ھەموو شت لە قووڵایی دەخەن/ گۆڕەپانی بیرنەكردنەوە، بونیاد دەنێن/ پیرۆزبایی لە یەكدی دەكەن/ «لێتان موبارەك بێت، زیکری كۆتایی»/ «پیرۆزە، مارەكردنی كۆمەڵانی خەڵك»/ «بە خێر بێن بۆ گۆڕستانی بیركردنەوە»/ ئەی خاوەن‌نەژادان/ ئەی ئالوودەبووانی تلیاكی جەماوەر/ ئەی تینووانی شەرابی ئاپۆڕە/ چ ئیرەیییەکتان لەوەیە، كە لە ئێوە نییە/ چ نەفرەتێكتان بۆ ئەوەیە، كە بە ڕیتمی ئێوە نایەتە سەر ستەیج/ چ کینەیەكتان لەوەیە، كە لەگەڵ ئێوەدا وێنە ناگرێت.



🔻 درێژەی ئەم شیعرە لەم بەستەرە بخوێنەرەوە:
https://bit.ly/3LFNrYU

✅کاتێک هەموو شتێک شکست دەهێنێت :
گواستنەوە و دابەشکردنی دانیشتووانی ئێتنیکی (نەتەوەیی)  لە سەدەی بیستەمدا

✍ چایم دی. کاوفمان
وەرگێڕ: لەیلا سەمەدی
✅ پوختە:
چەمکی جیاکردنەوەی جەستەییی دانیشتووانی پێکەوەناکۆک (دژبەیەک)  وەک گونجاوترین چارەسەر بۆ زۆرێک لە خراپترین ململانێ ئێتنیکییەکان بانگەشەی بۆ کراوە. بیرۆکەکە تا ئێستاش مشتومڕێکی زۆری لەسەرە، چونکە گواستنەوەی دانیشتووان و ئەو دابەشبوونانەی کە زۆر جار لەگەڵیدا دەبن، دەوترێت ئازار و مردن زیاد دەکات و لێرەدا لەگەڵ دۆسیەی ئێرلەند، هیندستان، فەڵەستین و قوبڕس وەک بەڵگە خراونەتە ڕوو و کاریگەرییە کۆتایییەکانی گواستنەوەکان (کۆچ)  و دابەشبوونەکانی  دانیشتووان لەم چوار وڵاتەدا و کەمبوونەوە یان خودزیادبوونی خەساری گیانی هەڵدەسەنگێندرێت.

✅ «تا ئەم دوایییانە، کۆدەنگییەکی نزیک لە نێوان داڕێژەرانی سیاسەت و توێژەران هەبوو کە ئامانجی بەڕێوەبردنی ململانێ نەتەوەیییەکان دەبێت پشتگیریکردن و پاراستنی کۆمەڵگە یەکگرتوو و فرە نەتەوەیییەکان بێت. بەڵام لەم ساڵانەی دواییدا ئەو بیرۆکەیەی کە جیاکردنەوەی دانیشتووانی دژبەیەک ڕەنگە باشترین چارەسەر بێت بۆ زۆرێک لە توندترین ململانێیە نەتەوەیییەکان، هاتە ئاراوە. ڕووداوەکانی بۆسنیا پشتیوانیی ئەم ڕەوتە دەکەن، هەروەها کە چاودێران ئاماژە بەوە دەکەن کە تا گرووپە پێکەوەناکۆکەکان زیاتر لە یەکتر جیا بوونەتەوە، پەیوەندییەکانیان ئاشتیانەتر بووە، لە حاڵێکدا پێشنیارەکان بۆ یەکسەر یەکخستنەوەیان کەمتر و کەمتر پشتیوانیی لێ ‌دەکرێت.(١) سەرەڕای ئەوەش، بەشێکی گەشەسەندوو لە لێکۆڵینەوەکان کە گرنگی بە ڕۆڵی ئاستەنگەکانی (دووڕیانەکانی) ئاسایشی نێوان گرووپەکان دەدات لە ململانێ نەتەوەیییەکاندا، دەڵێن کە شێوازەکانی نیشتەجێبوونی دانیشتووانی تێکەڵاو دەتوانێت پەرە بە توندوتیژی بدات، ئەمەش ئەوە دەگەیەنێت کە جیابوونەوەی گرووپە دژبەیەکەکان ڕەنگە ململانێکان کەم بکاتەوە»
✅ درێژەی ئەم بابەتە لەم بەستەرەدا بخوێنەرەوە:
https://jineftin.krd/2023/05/31/%da%a9%d8%a7%d8%aa%db%8e%da%a9-%d9%87%db%95%d9%85%d9%88%d9%88-%d8%b4%d8%aa%db%8e%da%a9-%d8%b4%da%a9%d8%b3%d8%aa-%d8%af%db%95%d9%87%db%8e%d9%86%db%8e%d8%aa/

✅ئالودەبوون بە شکست

ئالودەبوون لە دیدی لاکانەوە

بەشی دووەم


✍ شارا تاهیر

✅ لاکانیش هەر وەک فرۆید کارێکی ئەوتۆی لەسەر ئالودەبوون نەکردووە بەڵام سەڕەرای ئەوەیش چەندین نووسەر ئاماژە و تێزە دەروونشیکارییەکانی لاکانیان بەکارهێناوە بۆ قسەکردن لەسەر گرفتی ئالودەبوون هەم لە ڕووی چارەسەری کلینیکیدا و هەمیش لە دەستنیشانکردن و دیاگنۆسکردنی ئالودەبووندا وەک یەکێک لە کێشە ھەرە گەورەکانی مرۆڤی ئەم سەردەمە.

نووسەرێکی وەک ھوگۆ فرێدا ئاماژەی بەوە کردووە کە لاکان بە تەنها شەش جار ئاماژەی بە ماددە سڕکەرەکان و ژەهرەواییەکان (تۆکسیکۆمانیا) کردووە. لەوانەیش لە ساڵی (1938)دا لە نووسینەکەیدا بە ناوی ( ئاستەنگەکانی خێزان لە بەردەم دروستکردنی تاک)دا، لاکان پێشنیاری ئەوە دەکات کە ئالودەبوون پەیوەندی بە (لە دەستچوونی ھارمۆنی و سەقامگیری جیھانییەوە ھەیە) و، ئالودەبوون ھەوڵێکە بۆ سەرلەنوێ دۆزینەوەی (وێنای دایک).

لەساڵی (1946)دا لە نووسینێکی تریدا بە ناوی (Propos sur la causalite psychique)، لاکان ئالوەدەبوون وەک ھەوڵێک دەبینێت بۆ جۆرکردن و جڵەوکردنی «ناتەبایی و گرفتی بەر لە ئۆدیپوسی  نێوان ئێگۆ و بوون». ئەم ھەوڵەیش بە (دەستھەڵگرتن لە ئازادی بە شێوەیەکی تەمومژاوی) ناو دەبات.

دواتر لە ساڵی (1960)دا و لە نووسینێکدا بە ناوی (وێرانکاریی سوبێکت و دیالێکتی ئارەزوو لە نەستی فرۆیدیدا) لاکان دەڵێت: (ئەو ئەزموونەی کە لەژێر کاریگەریی وڕێنەکردنی ماددە ھۆشبەرەکانەوە بەری دەکەوین، زیاتر پەیوەندی بە ویستی گەڕانەوەی پاشەوپاش بۆ دواوە هەیە، هەوڵیکە بۆ ڕێگرتن و لەو دابەشبوونەی  کە بە سەر سوبێکتدا دێت»، ئەم خولیایە بۆ ڕێگرتن و خۆ قوتارکردن لە  لەتبوونە ئەزەلیەکە  وا دەکات  سوبێکت بگاتە ئاستی بیرکردنەوەی بێخەوش کاتێک ژویسانس لە خۆی دەکاتەوە و دووری دەخاتەوە لە خۆی).

لە ساڵی (1966)دا جارێکی تر لە بابەتێکییدا بە ناوی (La place de la psychanalyse dans la médecine) لاکان دەڵێت: (گوتاری زانستی پێگەیەکی باش وهاوکات نوێ دەداتە ماددە ھێمنکەرەوەکان و تەنانەت ئەو ماددانەیش کە دەبنە ھۆی وڕێنەکردن). و خودی ئەم بە شەرعیکردن و ڕێپێدانە بۆ بەکارهێنانی ماددە سڕکەر و هۆشبەرەکان و دواجاریش پراکتیزەکردنیان لە ڕووی دەرمانسازییەوە دوو ئامانجی سەرەکی لە خۆی دەگرێت:

یەکەمیان: کۆنترۆڵکردنی بەکارھێنانی ماددە ھۆشبەرەکانە لەژێر ناو و چەتری دەرمانسازییدا.

دووەمیان: بەکارهێنانی پزیشکی و دەرمانسازی بۆ خودی ژویسانس.

✅ درێژەی ئەم بابەتە لەم بەستەرەدا بخوێنەرەوە:
https://jineftin.krd/2023/06/12/%d8%a6%d8%a7%d9%84%d9%88%d8%af%db%95%d8%a8%d9%88%d9%88%d9%86-%d8%a8%db%95-%d8%b4%da%a9%d8%b3%d8%aa-2/