📚 «فلسفه» نزد فیلسوفان اسلامی

📜 اینکه اساسا چه موضوعاتی تحت عنوان فلسفه معرفی میشوند، در طول تاریخ ثابت نبوده است. مثلا برای فلاسفه اسلامی، به جز علوم قراردادی مانند لغت و علوم مربوط به امور جزئی مانند تاریخ، بقیه دانشها با نام فلسفه شناخته می شدند.

📜 فلسفه برای آنان به دو شاخه نظری و عملی تقسیم میشد که هرکدام از این شاخه ها، به دانشهای فرعی تر قابل تقسیم است. فلسفه نظری سه رشته طبیعیات، ریاضیات و مابعدالطبیعه (متافیزیک) و فلسفه عملی نیز سه رشته اخلاق، تدبیر منزل و سیاست مدن را در برمیگرفت.

📜 مابعدالطبیعه برای فلاسفه اسلامی پراهمیت ترین بخش فلسفه بود. از نظر آنان تمامی شاخه های فلسفه محتاج مابعدالطبیعه بودند، درحالی که مابعدالطبیعه از بخشهای دیگر بی نیاز بود. به همین دلیل مابعدالطبیعه را «فلسفه اولی» مینامیدند.

🔍 مابعدالطبیعه شامل موضوعاتی مانند علیت، کثرت و وحدت، زمان و مکان، مجردات و خداوند و ... میشود.

#فلسفه_اسلامی
#متافیزیک
@philsharif

📚 مسأله آغاز

📃 ارسطو در کتاب مابعدالطبیعه مینویسد :«به دلیل حیرت است که انسانها هم در گذشته و هم امروز آغاز به فلسفیدن میکنند. آنها نخست در برابر مشکلات پیش پا افتاده متعجب میشوند؛ پس از آن، اندک اندک، پیش آمدند و در مقابل موضوعات بزرگتری اظهار اشکال نمودند. به عنوان مثال درباره پدیدارهای ماه و خورشید و ستارگان، و درباره آغاز و منشأ جهان.»

📃 در طول تاریخ فلسفه، یکی از موضوعات مهم در متافیزیک مسأله «آغاز جهان» بوده که در سنت فلسفه و کلام اسلامی به این مسأله «حدوث و قدم عالم طبیعت» میگویند‌. حدوث در لغت به معنای «پدید آمدن چیزی که نبوده است» آمده است. برای قدم نیز معنای «از دیرباز بودن» ذکر شده است.

📃 کسانی که معتقد به حدوث زمانی عالم هستند، میگویند «طبیعت قبلا نبوده، اما بعدا موجود شده» یا در اصطلاح فلسفی «طبیعت مسبوق به عدم و نیستی است». در حالی که معتقدین به قدم زمانی عالم، بر این حرف پافشاری میکنند که «طبیعت از ازل موجود بود» که اصطلاحا میگویند «طبیعت مسبوق به عدم و نیستی نیست».

🔍 از آنجا که مسأله حدوث و قدم عالم در متون دینی نیز آمده، این مسأله در سنت اندیشه اسلامی تحت تأثیر بحثهای کلامی و دینی نیز قرار گرفته است.

#متافیزیک
#فلسفه_اسلامی
#ارسطو
@philsharif

بر روی جعبه دی‌وی‌دی فیلم «ماتریکس» جملات زیر به چشم می‌خورد:
«ادراک: دنیای هر روزه‌ی ما دنیایی واقعی است.
واقعیت: آن دنیا حقه‌ای بیش نیست، هزارتویی در هم تنیده از نیرنگ و فریب آن هم توسط ماشین‌هایی که ما را به کنترل خود درآورده‌اند.»

به گمان من این دیدگاه کاملا هم صحیح نیست و حتی اگر در یک ماتریکس هم باشم، جهان من همچنان واقعی است. یک مغز در خمره کاملا فریب نخورده است (دست کم اگر همواره در خمره بوده باشد). نمی‌توان گفت تمام باورهای نئو درباره‌ی جهان باورهایی سراسر دروغند.
به عکس، موجودات درون خمره درباره‌ی جهان خود عمدتا باورهایی درست دارند. در این صورت، فرضیه‌ی ماتریکس فرضیه‌ای شک‌گرایانه نخواهد بود و احتمال وجود آن، همه‌ی آن‌چه را که فکر می‌کنیم می‌دانیم، تضعیف نمی‌کند.

پیش از این نیز فلاسفه قائل به چنین نگرش‌هایی بودند. جرج برکلی فیلسوف ایرلندی قرن هجدهم عقیده دارد که در واقع نمود همان واقعیت است‌. گفته‌ی مورفیوس [در فیلم] را به یاد بیاوریم:
«واقعی یعنی چه؟ تعریف تو از واقعیت چگونه است؟ اگر منظور تو آن چیزهایی است که می‌توانی لمس کنی، ببویی، بشنوی، بچشی و ببینی آنگاه واقعیت چیزی نیست مگر علائمی الکتریکی که به وسیلهٔ مغز تو تفسیر می‌شوند.»

از مقالهٔ «ماتریکس به مثابه متافیزیک»، نوشتهٔ دیوید چالمرز، ترجمهٔ محمد ایمانیان

#معرفت_شناسی #متافیزیک
#فیلم
@philsharif