Dunyo ko‘zgusi

Dunyo asli dunyoday keng ko‘zgu erur,
Akslantirib turar fikr-u o‘yimizni,
Bellashganga mudom jangdan sado berur,
Katta-kichik ko‘rsatadi bo‘yimizni.

Xayollari samolarga talpinganning
Derazasin koinotga ochib qo‘yar,
Kibr bilan yerga qarab yelpinganning
Yuzlariga tuproq upa sochib qo‘yar.

Hayotiga irillagan jahllarni
It kunini boshga solib qiynar dunyo,
O‘zga baxtin ko‘rolmagan baxillarni,
Baxtin yarim qilib qo‘yib sinar dunyo.

Jon talvasa yurgan joni shirin bilan
O‘ynashganda zavqlanadi ajal o‘zi,
Hayotini bezab olgan irim bilan
Har qadamda irim aksin ko‘rar ko‘zi.

Bu dunyodan mehr kutgan jabrdiyda
Umri o‘tar mehr berib dunyosiga,
Ko‘zgusida yongan husni qadrlida
Imkon bo‘lmas zo‘r bergani orosiga.

Burch qo‘lidan tutganlarga tiriklik – farz,
Umrin o‘lchab olar sakson-to‘qson bilan,
Bekam dunyo izlaganning qalbida darz,
Fano ko‘zgu mudom nadir nuqson bilan.

Dunyo bir kun dunyolikdan tonar bo‘lsa,
Bu ko‘zguga asirlikdan qutulamiz,
Unga qadar ong mayog‘i yonar bo‘lsa –
Kutilamiz, tutilamiz, yutilamiz…

Javlon Juraev
@yettiqadam

​​​​Yaxshi va Yomon

Yaxshi va yomon tushunchalari – odamzodning baxtli bo‘lishiga qarshilik qiladigan eng katta yolg‘ondir. Ha – dunyoda yaxshi va yomon odamlar, narsalar va hodisalar yo‘q.

Tarbiya bilan ongingizga singdirilgan qoidalar hozir talvasaga tushgan bo‘lsa kerak. Lekin bunga ishonish qanchalik qiyin bo‘lmasin – yaxshilik va yomonlik bor-yo‘g‘i nisbiy haqiqatlar. Ularni odamzod o‘z-o‘zini baxtdan ayirish uchun bilmasdan o‘ylab topgan.

Yaxshilik va yomonlik – ijtimoiy tushunchalar. Tabiatda bunday tushunchalar mavjud emas. Tabiat bunday sun’iy tushunchalarni tan olmaydi, ularga qarab yashamaydi. Qo‘rqoq va oqko‘ngil quyonlar-u, kuchli va yovuz bo‘rilar faqat ertaklarda bo‘ladi. Tabiatda esa quyonlar ham, bo‘rilar ham bir xil o‘ringa ega.

Aytaylik, shaqal kiyiklar to‘dasidan aynan nimjon kiyik bolasini tanlab, hujum qildi va o‘ljasiga erishdi. Xo‘sh, shaqal yomon ish qildimi? Uning to‘dadoshi qari va kasalmand, hech narsaga yaramay qolgan kiyikni o‘ldirdi. Xo‘sh, bunisi-chi?

Ikkala shaqal yaxshi ham, yomon ham emas – ular oddiy. Ular yaxshi ish ham, yomon ish ham qilmadilar – ular tabiiy ish qildi. Ikkisi ham ortiqcha kuch sarflamay, o‘ljaga oson erishish yo‘lidan bordi. Chunki bugun kuchini tejasa, ertaga ham kuchuklarini boqishga quvvati yetadi.

Bu voqeani chetdan kuzatib turgan odamzod esa darrov “yaxshi-yomon” o‘yinini boshlab yuboradi. U darrov ojiz kiyikchaga hamla qilgan shaqalni qoralashga tushadi. Bolasini qarovsiz qoldirgan ona kiyikni ham ayblab qo‘yadi orada.

Yaxshi va yomon sifatlari bizga aslida bizniki bo‘lmagan “qozilik” huquqiga da’vo qilishga asos bo‘ladi. Biz nafaqat tabiatdagi jarayonlarni – balki bir-birimizni ham ana shu elakdan o‘tkazamiz. Birovni yaxshi, birovni yomon, bir ishni yaxshi, boshqasini yomon deyishdan oldin chuqurroq o‘ylab ko‘rmaymiz.

Biz hatto o‘z tanamizni yaxshi va yomon nimtalarga ajratamiz. O‘ng qo‘l – yaxshi, chap qo‘l – yomon. O‘ng qo‘l bilan qilingan ish – yaxshilik, chap qo‘l bilan qilingani – qing‘ir. Bunday yaxshi-yomon yorliqlari maqol va udumlarimizgacha singib ketgan. Farzandlarimizni yoshlikdan o‘ng qo‘lda ovqatlanishga, yozishga, chizishga o‘rgatamiz.

Ammo sof tabiiy jihatdan bu juda zararli. Odam tanasining o‘ng yarmini miyaning chap yarmi boshqaradi. Miyaning chap yarmi esa mantiqiy va tanqidiy fikrlashga javobgar. Tanamizning o‘ng yarmiga ko‘proq e’tibor berib, uni ko‘proq mashq qildirsak – miyamizning ham faqat chap yarmi rivojlanadi. Ya’ni, bolangizga “yaxshi” bo‘lgan o‘ng tomonni ko‘proq tarbiyalashni aytib, siz uning faqat bir yoqlama rivojlanishiga turtki berasiz.

Miyaning o‘ng yarmi – mavhum fikrlash va ijodiy faoliyatga javobgar. Mona Liza va Shashmaqomlarni buyuk daholarning aynan o‘ng miya qismi yaratgan. Insoniyat barpo qilgan barcha go‘zal narsalar – miya o‘ng yarmi mahsuloti.

Ko‘pchilik iqtidorli odamlarning chapaqay bo‘lgani bizga ma’lum. Ammo bunda ular iqtidorli bo‘lganlari uchun chapaqay bo‘lib qolmaganlar – aksincha, ular bolalikdan chap qo‘llarini ham tarbiya qilganlari uchun, ularning o‘ng miyasi yaxshi rivojlanib, ular iste’dodli bo‘lib yetishganlar.

Shunday ekan, farzandingiz chap qo‘lda qoshiq yoki qalam tutsa – uni koyishga shoshilmang. Kim bilsin – u kelajakda buyuk ijodkor bo‘lib, insoniyatga zavq beruvchi asarlar yaratar. San’at yo‘lidan bormagan taqdirda ham, u to‘laqonli kamol topgan – miyasining ikki yarmini ham teng rivojlantirgan kuchli shaxs bo‘lib yetishadi.

7QADAM - 4
@yettiqadam

Ikkalamiz o‘rtoqmiz – Telegraph
http://telegra.ph/Ikkalamiz-ortoqmiz-07-09

​​​​Sergaklik – holat yoki vaziyatga hissiyotlar, sun’iy oshirilgan muhimlik, taxmin va shubhalar ta’siridan holi odilona baho berish. Bunda eng asosiy shart shuki, baho beruvchi (ya’ni siz) vaziyatga o‘zining yoki birovning manfaatlari doirasida emas, umumiy nuqtayi nazardan qarashi lozim.

Boshqacha qilib aytganda, agar siz vaziyatga befarq turib baho bera olsangiz – shu baho sergaklikka ancha yaqin bo‘ladi. Lekin juda ko‘p hollarda vaziyatga befarq qarab bo‘lmaydi, deysizmi? Buni sizga kim aytdi? Vaziyatning muhimligini oshirib, unga hissiyotlar aralashishini talab etayotgan kim? Ha yashang – aqlingiz. Bu shaytonning gapiga qachongacha jiddiy qaramoqchisiz – shuni hal qilish muddati yetdi, menimcha. Har qalay, buni qancha tez hal qilsangiz, shuncha yaxshi.

Har qanday vaziyatda ham odam sergaklikni saqlab qolishi mumkin. Bu achinarli vaziyat bo‘ladimi, g‘azab uyg‘otadigan holatmi – ahamiyatsiz. Agar sergaklik yo‘qotilsa, odam xato qaror qabul qilish ehtimoli keskin oshadi.

Kimdir vaziyatga befarq qarash kerak degan ta’kidimni bir oz noto‘g‘ri tushunib qolishi mumkin. Men befarq deganda sovuqqonlikni nazarda tutmayapman – vaziyatga betaraf, uning ahamiyatini oshirmay yoki tushirmay qarashni nazarda tutyapman.

Aytaylik, siz aktyorsiz. Spektakl voqealarini muhim hisoblab, ularga berilib ketsangiz – siz muhimlik domiga tushib, uxlab qoldingiz degani. Endi ijro etayotgan rolingiz muammolari sizning muammolaringizga aylandi. Yoki siz, aksincha, rolingizni juda sovuqqonlik bilan ijro etyapsiz deylik. Bunda xatti-harakatlaringiz juda beo‘xshov, soxta chiqadi – chunki siz vaziyat ahamiyatini o‘ta tushirib yubordingiz.

Siz – tomoshabindek ish tuting. Spektakl voqealarini tomoshabin bor e’tibori bilan kuzatadi, qahramonlar bilan birga kuladi va yig‘laydi – lekin shu bilan birgalikda uning “ichiga” kirib ketmaydi. Tomoshabin ongining bir bo‘lagi bularning bari sahnadagi spektakl ekani va uning hayotiga bevosita aloqador emasligini yodda saqlaydi. Bunday tomoshabinlar – yaxshi tomoshabinlar. Ular aktyorlar mahoratini ham, ssenariy falsafasini ham ilg‘ab ulguradilar, o‘zlariga tegishli xulosalar chiqaradilar. Albatta, sergak turmaydigan “yomon” tomoshabinlar ham bo‘ladi – ular yoki o‘ta sahnadagi voqealarga berilib ketib, spektaklning asl mohiyatini tushunmay qoladilar; yoki tomoshani istamay, befarq kuzatadilar, hech narsani tushunmaydilar va u tezroq tugashini kutadilar.

Siz ham hayotiy vaziyatlarda o‘zingizni “yaxshi tomoshabin” kabi sergak tuting – vaziyatga kirib ketib, uning bir bo‘lagi bo‘lib qolmang, ammo unga sovuqqon ham qaramang.

Agar vaziyatning aynan sizga aloqasi kam yoki mutlaqo yo‘q bo‘lsa, sergak qolish ancha oson. Lekin agar vaziyat sizga to‘g‘ridan-to‘g‘ri aloqador bo‘lsa – muammo ana shunda kelib chiqadi. Bunda ikki xil yo‘l tutish mumkin: siz o‘zingizni mutlaqo boshqa odam deb tasavvur qilib, unga o‘z munosabatingizni bildirishingiz mumkin. Yoki siz aynan shu vaziyatga boshqa bir odam qanday munosabatda bo‘lishi mumkinligini ko‘z oldingizga keltirsangiz bo‘ladi.

7QADAM - 2
@yettiqadam

​​​​Bilamizki, tabiatdagi barcha quvvat oldi-berdilari elektronlar bordi-keldisi hisobiga bo‘ladi. Elektron bir atomdan boshqasiga ko‘chsa, bir atomdan boshqasiga quvvat ko‘chdi degani. Elektr quvvati – bu metall simdagi elektronlar oqimi. Issiqlik ta’sirida jismni tashkil qilgan atomlardagi elektron bog‘lari uziladi va ozodlikka chiqqan elektronlar atrofga uchib keta boshlaydilar. Bu elektronlar oqimini biz avvaliga issiqlik sifatida his etamiz. Agar jism yetarlicha qizdirilsa, sochilib ketayotgan elektronlar oqimi kuchayib, biz uni yorug‘lik sifatida ham ilg‘ay boshlaymiz.

Quyoshda harorat juda yuqori. Ana shu yuqori harorat ta’sirida quyoshni tashkil qilgan vodorod atomidagi elektronlar atrof fazoga yorug‘lik, issiqlik va radioaktiv nurlanish sifatida tinimsiz sochilib turadi. Undan bizga kelayotgan ana shu elektronlar (fanda bu yorug‘lik elektronlari fotonlar deb ataladi) o‘simlik va jonzotlarga hayot ato etadi.

Boshqacha qilib aytganda, har qanday tur fizik energiya – bu elektronlar. Elektronlar ko‘p bo‘lsa – quvvat ko‘p va aksincha elektronlar oz bo‘lsa – quvvat kam.

Endi eng qizig‘ini aytaman. Bir jism tirik bo‘lishining birgina sharti bor – agar o‘sha jismni tashkil qilgan atomlardagi elektronlar soni protonlar sonidan ko‘p bo‘lsa, unda hayot bor. Bu qoida, tag‘in, koinotdagi yulduzlardan tortib, eng mayda viruslargacha amal qiladi. Bir kun kelib Quyosh tarkibidagi hamma erkin elektronlar samoga sochilib tugaydi – shunda bizning yulduz so‘nadi.

Daraxt unga quyoshdan elektronlar (yorug‘lik) oqimi me’yorda kelib tursa, suv va oziq moddalarni vaqtida olsa, tanasida ortiqcha elektronlar sonini tutib tura oladi va yashayveradi. Agar unga yorug‘lik tushmay qolsa yoki tanasidagi hayotiy jarayonlar uchun zarur ozuqadan mahrum bo‘lsa – bir kun kelib uning ortiqcha elektronlari qolmaydi va u nobud bo‘ladi.

Inson tanasi ham xuddi shunday. Jismimizda to‘q atomlar ko‘p ekan – tirikmiz. Umr davomida ixtiyorimizdagi elektronlarni tanamiz issiqlik sifatida taratib sarflaydi. Tanamiz o‘ta sovuq muhitga tushib qolsa, ko‘proq issiqlik chiqarishga majbur bo‘ladi. Buning natijasida qanchadan-qancha hujayralarni tashkil qilgan atomlar elektronlaridan ayrilib, och qoladilar va halok bo‘ladilar. O‘lgan hujayralar esa tanada yiring sifatida jamlanadi. Ularni tana har xil yo‘llar bilan chiqarib tashlaydi. Biz buni oddiygina qilib shamollash deb ataymiz.

Yoki o‘ta issiq muhitga tushganda ham tana o‘z haroratini mo‘tadil tutib turish uchun ortiqcha issiqlikni chiqarib tashlashga urinadi. Buning natijasida tana katta quvvatdan ayriladi va holsizlanadi. Bunda ichki a’zolar hujayralari ko‘proq jabr ko‘radi va issiq o‘tishdan kelib chiqqan kasalliklar ham shunga monand bo‘ladi.

Bundan tashqari, o‘zimiz tanamizdagi erkin elektronlarni jismoniy va hayotiy quvvat sifatida turli xil maqsadlarda ishlatamiz. Avvalgi kitobdan bilasizki, ruhiy azoblanish, turli kuchli hissiyotlar, qo‘rquvlar hayotiy quvvat kushandasi. Har safar elektronlardan ayrilganda, tanada qanchadir hujayra nobud bo‘ladi. Ulardan ba’zilari tiklanadi – ba’zilari esa bunday xususiyatda ega emas (asab hujayralari shular jumlasidan). Vaqt o‘tishi bilan tanada shunday o‘lik hujayralar to‘planib boradi. Buning natijasida et siniqadi va dag‘allashadi, suyaklar mo‘rtlashadi, soch va tirnoqlar oqaradi. Biz buni oddiygina qilib keksayish deb ataymiz.

Muddati kelib, tanadagi to‘q atomlar zaxirasi tugaydi – va organizmni hayot batamom tark etadi. Shuning uchun o‘lgan tanadan tinimsiz elektronlar oqimi bo‘lgan issiqlik taralishdan to‘xtaydi. Bu jihatdan olib qaraganda, o‘lim birdaniga keladigan narsa emas – hayot tanamizni umr davomida asta sekin tark etib boradi. Men buni avvalgi kitobda ham aytib o‘tganman – hayotiy quvvatimizni sarflab borib, uning adog‘iga yetganda hayotimiz barham topadi.

Men sizga oshirishni maslahat bergan hayotiy quvvat – bor-yo‘g‘i tanimizni tirik tutib turgan ortiqcha elektronli to‘q atomlardir. Bayonning davomi shu atomlarni qanday saqlab qolish va ko‘paytirish haqida bo‘ladi.

7QADAM - 2
@yettiqadam

​​​​Tirik suv – anglab turganingizdek, tarkibida erkin elektronlari ko‘p bo‘lgan suvdir. Soy va buloq suvlari shunday xususiyatga ega. Suvning tiriklik quvvatini uzoq vaqt saqlab qolishni istasangiz, uni metall idishda saqlamang. Metall atomlari o‘ta “ochko‘z” bo‘ladilar va o‘zlariga yaqin kelgan har qanday atom elektronlarini tortib olish xususiyatiga ega.

7QADAM - 2
@yettiqadam

"Toʻgʻri javoblar topa bilish qobiliyati - bebahodir, ammo toʻgʻri savollar berish koʻnikmasisiz undan naf yoʻq"

​​​​Shaxsiy erkinlik

Psixologik cheklovlar, o’z nomi bilan psixologik: ular odamning aqlida qo’nim topgan bo’lib, yillar davomida tarbiya va dunyoqarash natijasida shakllanadi. O’z imkoniyatlariga shubha bilan qarash, o’zini u yoki bu ishga qodir emasman deb hisoblash kabilar ichki cheklovlardir.

Tashqi cheklovlar – odam yashab turgan jamiyat va tabiiy sharoit xususiyatlaridan kelib chiqqan cheklovlardir. Ijtimoiy andozalarga tobelik, modaga tobelik, pulga tobelik ana shular jumlasidan.

Eng katta tobeligimiz – albatta, pulga tobelikdir. Kim moliyaviy muammolardan holiman deb ayta oladi? Biz har qanday oldi-berdilar pul orqali amalga oshiriladigan muhitda yashaymiz – bunda pulga tobe bo’lmaslik ilojsiz tuyulishi mumkin.

Pulsiz ko’chaga chiqishni istamagan vaqtlaringiz bo’lganmi? “Har ehtimolga qarshi” bo’lsa ham kissamizda qanchadir pul bo’ladi bari bir. Lekin hayotda har nima bo’lishi mumkin. Pulingizni yo’qotib, og’ir vaziyatda qolsangiz, undan chiqib ketishga shaxsiy kuchingiz yetadimi? Begona odamdan yordam so’rashga haddingiz sig’adimi?

Hammamiz havas bilan tomosha qiladigan shpionlar haqidagi filmlar qahramonlari – erkin shaxs egalaridir. Ular har qanday vaziyatdan chiqib keta oladilar. Bunda ularga yuqori darajadagi tayyorgarliklari yordam bermaydi (odamni hayotda uchraydigan hamma vaziyatga oldindan tayyorlab bo’lmaydi). Ularning siri – shaxsiy erkinlikda. Ular juda ko’p ijtimoiy va psixologik tobeliklardan qutulishgan. Jeyms Bondni pul tashvishi qiynayotganini, yoki u o’ziga ishonmaganidan biror ishni qilishga haddi sig’mayotganini, ikkilanayotganini tasavvur qilish qiyin. Bondni bizga qahramon qilib ko’rsatgan jihat o’tkir zehn, jismoniy quvvat yoki chiroyli tashqi qiyofa emas – shaxsiy erkinlikdir.

Bizni tobe qilishga qaratilgan omillar juda ko’p. Biz boshqalar fikriga tobemiz, ijtimoiy andozalarga tobemiz, o’z qo’rquv va shubhalarimizga tobemiz, ijtimoiy va iqtisodiy sharoitga tobemiz. Bu cheklovlar bizni hatto oldimizga maqsad qo’yishda va ularga intilishda ham ko’p narsadan mahrum qiladi.

Shaxsiy erkinlikka ega odam hech qachon moda bo’lgan maqsadlarga intilmaydi. Mustaqil hayotga qadam qo’yayotgan yoshlar orasida shaxsiy erkinlikka egalari juda kam. Ularning aksari o’z hayot yo’llarini o’zlari erkin tanlamaydilar – balki omma ma’qul ko’rgan yo’ldan boradilar. Axir, nega ko’pchilik iqtisodchi, huqushunos yoki shifokor bo’laman deydi-yu, hech kim astronom, muxandis yoki fizik bo’laman demaydi?

Bir narsani unutmaslik kerak: mutaxassislar ham mahsulotdek gap – bozorda qancha ko’p bo’lsa, narxi shuncha tushaveradi. O’rtameyona iqtisodchi yoki huquqshunos bo’lgandan ko’ra, mohir agronom yoki muxandis bo’lgan afzal. To’g’ri, agar iqtisod yoki huquq sohasi aynan sizning ko’nglingiz tusagan faoliyat turi bo’lsa – bu sohalarda ham yuksak mahoratga erishasiz. Ammo kamchilik o’z kasbini ko’ngli moyilligiga qarab tanlaydi. Bunga ko’p marotaba o’zim guvoh bo’lganman.

Shaxsiyati erkin odamning yana bir alohida xislati bor. U hech qachon uning shaxsiy rivojlanishi uchun boshqalar sharoit yaratib berishini kutmaydi. O’zi ta’lim olayotgan yoki ishlayotgan maskanidan, ustozlari yoki hamkasblaridan, shart-sharoitdan ko’ngli to’lmayotgan odam ikki xatodan biriga yo’l qo’ygan: yoki u ko’ngli istagan sohani emas, unga begona sohani tanlagan; yoki u o’zining shaxsiy o’sishi uchun boshqalarni javobgar hisoblaydi. Bunday odamni na tanlov qilishda va na o’z tanlovini amalga oshirishda erkin deb bo’ladi.

Shaxsiy erkinlik nimaligini bilmagan odam eng nomdor va tan olingan dargohlarda ilm olib ham, hech narsaga erishmaydi. Erkin shaxs esa har qanday maskanda va sharoitda ham o’z bilimlari va ilmini oshirishga imkon topa biladi. Bunday odam uning hayotda tutgan o’rnini faqat va faqat uning tanlovlari hal qilishini biladi.

7QADAM - 3
@yettiqadam

​​​​Avval aytganimdek, dunyo bizning istaklarimizni bajarish bilangina mashg’ul. Haqiqiy muammo - unga istaklarni to’g’ri yetkaza olmaslikda. Bundagi eng katta sir shundaki, dunyo siz bilan qalbingiz orqali suhbatlashadi – u sizning o’y-fikrlaringiz emas, his-tuyg’ularingizga quloq solib ish tutadi.

Dunyo – shunday bir do’konki, u yerda siz istagan narsangizga buyurtma berishingiz mumkin. Faqat, buyurtmangiz ko’nglingizdan chiqishi lozim. Biz kundalik hayotimizda dunyoga yuzlab buyurtmalar berib yashaymiz – buni hatto o’zimiz sezmasligimiz ham mumkin.

Bu jarayon shu darajada soddaki, u bizning fe’l-atvorimizga singib qolgan – shuning uchun ham uni har doim ham payqamaymiz. Masalan, siz biror nima haqida xayol qilasiz. Bu narsa sizda qiziqish yoki xavotir uyg’ota olsa, bu o’y-fikrlaringizga tuyg’ularingiz ham aks qaytaradi. Ana shu hissiyotlarni dunyo buyurtma deb qabul qiladi va darhol uni amalga oshirishga kirishadi.

Ammo bu jarayonning bir qiziq jihati bor – sizning tuyg’ularingiz hech qachon inkor shaklda bo’lmaydi. Tabiatda “yo’q”, “emas” degan so’zlar yo’q – inkor gaplar inson aqli mahsuli – ular muhimlikni himoya qilish uchun o’ylab topilgan. Hissiyotlar esa – bizning tabiiy bo’lagimiz, shuning uchun ham ular inkor qo’shimchalaridan holi.

Aytaylik, shaharda gripp epidemiyasi tarqalgan. Siz kimdandir bu juda xavfli gripp turi ekani haqida eshitdingiz. Tag’in, ikki-uch aksirgan odamlarni uchratdingiz. Sizda bu holat xavotir uyg’otadi – siz “ishqilib shu kasallikka chalinib qolmayinda” deb o’ylaysiz. Bu xayolga tuyg’ularingiz “men shu kasallikka chalinaman va undan qo’rqaman” deb aks qaytaradi. Dunyo bu tilakni qabul qiladi va siz xastalanasiz.

Yoki, deylik, siz biror narsangizni juda qadrlaysiz. Ammo vaziyat uni ma’lum muddatga qarovsiz qoldirishni taqazo etib qoldi. Sizda “Hech kim bu narsamga tegmasinda” degan hadikli xayol uyg’onadi. Buni tuyg’ularingiz “Mening narsamga birov tegishidan qo’rqaman” deb tasdiqlaydi. Bunday qo’rquv bilan tashlab ketgan narsangizni qaytib kelib topa olmasangiz, hayron bo’lmang.

Kimdir hayron bo’lishi mumkin: nimaga unda hamma xavotirlarimiz ham oqlanavermaydi? Nimaga hadiksiragan holatlarimiz har doim ham sodir bo’lavermaydi? Buning siri juda oddiy – siz bu hadiklaringizga his-tuyg’ularingizni aralashtirmaysiz. Aqlingiz tashvish bildirishi mumkin, ammo qalb buni hissiyot bilan tasdiqlamaydi. Natijada xavotirlar asossiz bo’lib chiqadi.

Yoki aksincha, biz xayolimizga ham keltirmagan yoqimsiz narsalar sodir bo’ladi gohida. Buning ham sababi juda oddiy – bu voqealar haqida sizning qalbingiz biladi va u sizni g’ashlik va sababsiz xavotir hissi bilan ogohlantirmoqchi bo’ladi. Ammo o’z muhimligiga o’ralashib qolgan aql qalbning bu ishoralarini ko’ra bilmaydi – u doim o’z ishlari bilan band va tuyg’ularga quloq solishga vaqti yo’q.

7QADAM - 1
@yettiqadam

​​​​Aynan biz qilgan tanlovlar bizning shaxsiy erkinligimiz darajasini ko’rsatadi. Siz tanlov qilishda qanchalik erkinsiz? Qilayotgan tanlovlaringizning qanchasi aynan sizning qalbingizdan chiqqan?

Bir xislat shaxsiy erkinlik bilan birga yuradi. Bu – shaxsiy javobgarlik. Erkin shaxsiyat egasi har bir qarorga o’zi sergak turib kelganini biladi va ana shu qarori natijasi uchun javobgarlikni to’liq o’z zimmasiga oladi. Hayotida sodir bo’layotgan yaxshi yoki yomon o’zgarishlar uchun o’zidan boshqani javobgar deb bilgan odam – shaxsiy erkinlikdan yiroqdir.

Shaxsiy javobgarlik odamning shaxsiy erkinligi barqaror bo’lishini ta’minlaydi. Aytaylik, men bir qaror qabul qildim va uning natijasi men kutganday chiqmadi. Agar men bu xato qaror uchun javobgarlikni kimgadir yuklasam – men ana shu odamga mening hayotimga ta’sir qilish hukmini bergan bo’laman. To’g’ri-da – kimdir sizning hayotingizda noto’g’ri qaror qabul qilinishiga mas’ul bo’lsa, demak uning sizning shaxsiyatingiz ustidan qudrati bor.

Xatolari uchun ham javobgarlikni o’ziga ola bilgan shaxs har qanday tashqi ta’sirdan holi. Uning xatolari va shu xatolar natijasi ham faqat uning izmida. Shaxsiyatingizni bo’lak-bo’lak qilib, har kimga tarqatgandan ko’ra, uni bus butunligicha o’z qo’lingizda tuting.

Unutmang – har qanday tur erkinlik shaxsiy erkinlikdan kelib chiquvchi ikkilamchi holatdir. Shaxsiy erkinlikka erishmay turib siz moddiy-moliyaviy erkinlikka ham, psixologik erkinlikka ham erishmaysiz. Millionlab puli bo’la turib ham o’z shaxsiyati ustidan hukmi yo’q insonlar bor – ularning millionlari ustidan ham hukmi yo’qligi tayin. O’nta kitobga sig’maydigan bilimlarga ega iste’dod egasi bo’la turib, o’z aqli qoliplaridan tashqariga chiqa olmaydigan shaxslar bor.

O’z shaxsiy kuchiga ishongan ishbilarmon biznes olamida nomi chiqadi. O’z tanasi imkoniyatlarini omma tan olgan chegaralar orqali baholamay, bunga kengroq yondashgan sportchi yangi jahon rekordlarini o’rnatadi. O’z shaxsiyatiga erkin qaragan odam har qanday maqsadiga erishadi.

Yuqorida aytilganlardan shaxsiy erkinlik haqidagi fikrlarni quyidagicha umumlashtirish mumkin. Shaxsiy erkinlik – ijtimoiy andozalar, nisbiy haqiqatlar, qo’rquv va komplekslar ta’siridan holi mustaqil qarorlar qabul qila olish va shu qarorlar natijasini to’la javobgarlik orqali nazorat qilish ko’nikmasidir.

Shaxsiy erkinlik – bizni oldimizga qo’ygan har qanday maqsadimizga olib boradigan eng qisqa yo’ldir. Albatta, boshqa yo’llar ham bor. Ammo ular yo’nalishi bizning izmimizda emas. Shaxsiy erkinlik ochib bergan yo’l – faqat bizniki. Omma tanlaydigan tirband yo’llardan borib, manzilingizga kechikib borgandan ko’ra – kuchli shaxsiyatingiz siz uchun ochib bergan erkin yo’ldan xotirjam va vaqtida manzilgan yetgan afzal.

Shaxsiy erkinlik bizga yana bir narsa taqdim etadi: uning yordamida biz aslida kim ekanimizni anglab yetamiz. Aynan shaxsiy erkinlik rasm daftar varog’iga go’zal suratlar chizishni, nuqsonli chizilgan suratlarga zarur tuzatishlar kiritishni, chizgan suratlarimiz uchun javobgarlikni his qilishni o’rgatadi. Shaxsiy erkinlik mitti odamchalarni bolakayga yaqinroq qiladi.

7QADAM - 3
@yettiqadam

​​​​Sergaklik bizni tabiiy muvozanatni buzishdan asrab qoladi. Tabiiy muvozanat buzilmasa – yangi ziddiyatlar keltirib chiqaradigan siyosatga hojat yo‘q.

Hech e’tibor berganmisiz: siyosat haqida o‘ylash yoki gapirish juda yoqimsiz. Sababi oddiy: siyosat – muhimlik mevasi, u bizning hayotiy quvvatimiz hisobidan mavjud.

Siyosatning asosiy muammosi – uning mavjudligi, unga zarurat borligida.

7QADAM - 5
@yettiqadam