دکتر هادی خانیکی

@hadikhaniki
غدیر، سی شهریور و ضرورت بازاندیشی در گفت‌وگوی فرهنگ‌ها و تمدن‌ها

۱) امسال تقارن سی‌ام شهریور و عید سعید غدیر نشانه درخور توجهی یافت. اولی سالگشت روز «گفت‌وگوی فرهنگ‌ها و تمدن‌هاست» و دومی عید بزرگ شیعیان که بنا به سنتی نیکو و تاریخی دیدار سادات را به دنبال دارد. در سی‌ام شهریور ماه ۱۳۷۷مجمع عمومی سازمان ملل متحد سخن سید محمد خاتمی را به درستی شنید و پیشنهدد او را در باب گفت‌گوی فرهنگ‌ها و تمدن‌ها با اجماعی کم‌سابقه تصویب کرد. و امروز گروه‌های مختلفی از مردم شادمانه به دیدارش رفتند، بدون آن‌که همه در این سکوت و غفلت خبری و سیاسی بدانند که در این ۱۸ سال چه فرازها و فرودهایی بر این ایده و برنامه گذشته است.
۲) کوفی عنان دبیرکل سازمان ملل متحد در گزارش معروف خویش به مجمع عمومی پس از ۱۱ سپتامبر سال ۲۰۰۱ با قدردانی از خاتمی به عنوان مبتکر گفت‌وگوی تمدن‌ها اعلام کرد «گفت‌‌وگوی تمدن‌ها رکن اساسی واکنش جهانی به درگیری و خشونت از هر نوع است، به‌خصوص وقتی که این خشونت‌ها بر تعصب و تحجر و عدم تسامح مبتنی باشد... گفت‌وگوی میان تمدن‌ها بهترین پاسخ بشریت به بدترین دشمنان بشریت است.»
۳) گفت‌‌وگو در مفهوم وسیع آن توانایی رویارویی با تفاوت‌ها در جهان واقعی و به تعبیر رایج آموختن «همسایگی در جهان چندفرهنگی» است. منطق گفت‌وگویی بر فهم گفت‌وشنودی استوار است، که این خود یعنی برخورداری از «فهم ارتباطی».

@hadikhaniki
۴) برای رسیدن به فهم ارتباطی باید «توان ارتباطی» را بالا برد. توان ارتباطی تنها تکیه بر تکنیک‌های رسانه‌ای، فناوری‌های نوین ارتباطات و اکتفا به نوسازی زبان ارتباطی نیست. توان ارتباطی داشتن بینش، مهارت و قدرت فرهنگی برای چگونگی ارتباط با جهانی متفاوت و مبتنی بر اذهان و مقاصد مختلف و حتی متضاد است.
۵) گفت‌وگوی فرهنگ‌ها و تمدن‌ها نتیجه درک یک «چرخش پارادایمی» در گفتمان‌های جدید جهانی است. چرخش فرهنگی به‌سوی الگوی گفت‌وگو حاکی از آن است که الگوهای تک‌گویانه سیاسی که محصول فضاهای بسته و غیریت‌ساز وسازنده «هویت‌های مرگبار»اند، جهان را به بن‌بست کشانیده‌اند. ساماندهی به مناسبات و نظم جهانی از رهگذر گفت‌‌و‌گو می‌تواند به‌جای مقید کردن سرنوشت بشر در الگوهای واحد و خطی، جهان را به مثابه شبکه‌های متکثر و متنوع فرهنگی مورد توجه قرار دهد.
۶) پرسش پیش روی ما این است که آیا در میان این‌همه صدای خشونت و نفرت و افراطی‌گری می‌توان افق‌ها یا حداقل روزنه‌هایی به‌سوی گفت‌و‌گو گشود؟ واقعیت این است که زمینه‌ها و عوامل ناشنوایی و نابینایی در جهان ما کم نیستند. رسانه‌ها هم الزاما نمی‌توانند در هر شرایطی و باهر رویکردی ابزار گفت‌وگو باشند. زور، نابردباری، خودمداری، غیریت‌سازی و دیگرهراسی مهم‌ترین پارازیت‌ها و موانع گفت‌وگو و ارتباط‌اند. صدای بلند خشونت و افراط نمی‌گذارد، صدای آرام گفت‌وگو و اصلاح به آسانی شنیده و فهمیده شود.
۷) گفت‌وگو چه میان انسان با خود باشد و چه میان انسان با انسان‌های دیگر، یا با طبیعت و یا با خداوند، نیازمند برخورداری از «اخلاق گفت‌وگویی» است. هر فرهنگ و تمدن نیز در گفت‌وگو با دیگری بی‌نیاز از این مهم نیست. اخلاق گفت‌وگویی فقط تحمل «دیگری» نیست. قدرت فهم دیگران و توان مواجهه و کار کردن با آنان است. چنین باوری به اخلاق گفت‌وگو سر از ورود به مدنیت و پذیرش نظم و سازمان‌های مدنی درمی‌آورد. لازمه این مدنیت وجود نهادها، رسانه‌ها و شبکه‌های معطوف به گفت‌وگو است. جهان گفت‌وگو بدون اخلاق گفت‌وگویی نه سامان می‌گیرد و نه پابرجا می‌ماند‌. به گفته مولانا:
من ندیدم در جهان گفت‌گو
هیچ آدابی به از خلق نکو

#گفتگو
#گفتگوی_تمدنها
#خاتمی
#خانیکی
#هادی_خانیکی
@hadikhaniki

https://www.instagram.com/p/BKk8q2fAh3E/