✍جبر یا اختیار؟ منصفانه بیاندیشیم...
(قسمت-دوم)
▪️اگر #کمپاتیبیلیست ها درست بگویند و جهان به طور کل جبری باشد ولی ما جبری که خودمان در آن دخیل بوده ایم و حاصل عوامل درونی است را اختیار بنامیم، پس آیا ما در مقابل کارهایی که میکنیم مسئول هستیم؟ اگر به جبر سختگیرانه معتقد باشید، پس شخص در مقابل کارهایی که میکند درواقع مسئول نیست؛ چراکه کار دیگری نمیتوانسته بکند و حقیقتاً، آن عمل بدون هیچ راه دررو، باید توسط آن شخص انجام میگرفته و این جبری بوده است و خود فرد، دخلی در واقعه نداشته؛ گرچه طوری جلوه کند که خود فرد مختار بوده است.
▫️ولی نگاهی به عقائد #کماتیبیلیست ها بیاندازیم. آنها میگویند که جهان پیرو جبر است ولی جبر دو نوع دارد که یکی درون-فردی است و دیگری حاصل عوامل خارجی است. درست مانند مثالی که در خصوص پریدن در استخر گفته شد. یکی خودش خواسته که شیرجه بزند ولی دیگری، شخص متفرقی هولش داده است. گرچه هردو جبری هستند، ولی مورد اول، خودش این عمل را انجام داده و جبر درون-فردی است؛ پس میتواند "اختیار" تلقی بشود.
▪️ولی آیا اگر شخص خودش کار را انجام بدهد، بازهم میتوانیم بگوئیم که در مقابل اعمالش مسئولیت اخلاقی دارد؟ مثال آن مرد را به یاد بیاورید که به دختر ۸ ساله اش تجاوز کرده بود. اگرچه خودش عمل را انجام داده بود و شخص خاصی اورا به این کار وادار نکرده، ولی این عمل حاصل توموری بود که در مغزش بود و او در اینباره اختیاری نداشته است. پس آیا میتوانیم اورا سرزنش کنیم؟ او اگرچه خودش این کار را انجام داده ولی درواقع هیچ کنترلی بر خودش نداشته و تومور به صورت خود-به-خودی، در مغزش رشد کرده و او نه بر رشد تومور و نه بر رفتاری که حاصل از رشد تومور است، هیچ اختیاری نداشته است.
▫️پدوفیلی که حاصل تومور باشد نمونه ی کمیابی است ولی نمونه های مشابهش فراوان هستند. آیا میتوانیم افرادی که بخاطر توهمات ذهنی حاصل از بیماریشان کارهای غلط میکنند را سرزنش کنیم؟ #کمپاتیبیلیست ها این عمل را در دسته "اختیار" قرار میدهند و میگویند چون خودشان انجام داده اند؛ ولی آیا واقعاً خودشان انجام داده اند؟ بسیاری میگویند که نباید آنها را سرزنش کنیم زیرا آنها نمیتوانستند این کار را انجام "ندهند". #هری_فرانکفورت یک فیلسوف مشهور، این ایده را به چالش میکشد و میگوید که افراد در مقابل کارهایشان مسئول هستند؛ حتی اگر نمیتوانستند آن کار را انجام دهند و کاملاً قضیه جبری باشد.
💬ادامه دارد...
@Answer_islamism
(قسمت-دوم)
▪️اگر #کمپاتیبیلیست ها درست بگویند و جهان به طور کل جبری باشد ولی ما جبری که خودمان در آن دخیل بوده ایم و حاصل عوامل درونی است را اختیار بنامیم، پس آیا ما در مقابل کارهایی که میکنیم مسئول هستیم؟ اگر به جبر سختگیرانه معتقد باشید، پس شخص در مقابل کارهایی که میکند درواقع مسئول نیست؛ چراکه کار دیگری نمیتوانسته بکند و حقیقتاً، آن عمل بدون هیچ راه دررو، باید توسط آن شخص انجام میگرفته و این جبری بوده است و خود فرد، دخلی در واقعه نداشته؛ گرچه طوری جلوه کند که خود فرد مختار بوده است.
▫️ولی نگاهی به عقائد #کماتیبیلیست ها بیاندازیم. آنها میگویند که جهان پیرو جبر است ولی جبر دو نوع دارد که یکی درون-فردی است و دیگری حاصل عوامل خارجی است. درست مانند مثالی که در خصوص پریدن در استخر گفته شد. یکی خودش خواسته که شیرجه بزند ولی دیگری، شخص متفرقی هولش داده است. گرچه هردو جبری هستند، ولی مورد اول، خودش این عمل را انجام داده و جبر درون-فردی است؛ پس میتواند "اختیار" تلقی بشود.
▪️ولی آیا اگر شخص خودش کار را انجام بدهد، بازهم میتوانیم بگوئیم که در مقابل اعمالش مسئولیت اخلاقی دارد؟ مثال آن مرد را به یاد بیاورید که به دختر ۸ ساله اش تجاوز کرده بود. اگرچه خودش عمل را انجام داده بود و شخص خاصی اورا به این کار وادار نکرده، ولی این عمل حاصل توموری بود که در مغزش بود و او در اینباره اختیاری نداشته است. پس آیا میتوانیم اورا سرزنش کنیم؟ او اگرچه خودش این کار را انجام داده ولی درواقع هیچ کنترلی بر خودش نداشته و تومور به صورت خود-به-خودی، در مغزش رشد کرده و او نه بر رشد تومور و نه بر رفتاری که حاصل از رشد تومور است، هیچ اختیاری نداشته است.
▫️پدوفیلی که حاصل تومور باشد نمونه ی کمیابی است ولی نمونه های مشابهش فراوان هستند. آیا میتوانیم افرادی که بخاطر توهمات ذهنی حاصل از بیماریشان کارهای غلط میکنند را سرزنش کنیم؟ #کمپاتیبیلیست ها این عمل را در دسته "اختیار" قرار میدهند و میگویند چون خودشان انجام داده اند؛ ولی آیا واقعاً خودشان انجام داده اند؟ بسیاری میگویند که نباید آنها را سرزنش کنیم زیرا آنها نمیتوانستند این کار را انجام "ندهند". #هری_فرانکفورت یک فیلسوف مشهور، این ایده را به چالش میکشد و میگوید که افراد در مقابل کارهایشان مسئول هستند؛ حتی اگر نمیتوانستند آن کار را انجام دهند و کاملاً قضیه جبری باشد.
💬ادامه دارد...
@Answer_islamism