💢 چندخدایی، تک‌خدایی یا بی‌خدایی؟ 💢

✅ چهاردهمین جلسه «گفتگوی آزاد اعتقادی» در کلاب هاوس

🔸۱۵ آذر ۱۴۰۰

🔺پس از بیان دلیل منطقی وجود منشأ مستقل و بی‌نیاز هستی به ویژگی‌های این حقیقت که نامش را خدا گذاشتیم پرداختیم. در این جلسه گفتگوها دربارهٔ یگانگی خدا و مفهوم و دلایل عقلانی آن ادامه یافت و دلایل موافقان و مخالفان این باور مطرح شد.

#باورها #گفتگو

⭕️ @hamidhossaini

💢 کمال خدا و معمای شرور 💢

✅ پانزدهمین جلسه «گفتگوی آزاد اعتقادی» در کلاب هاوس

🔸۲۲ آذر ۱۴۰۰

🔺در ادامهٔ بررسی ویژگی‌های خدا به‌عنوان منشأ و تکیه‌گاه هستی به موضوع نقص‌ها و بدی‌های جهان و تأثیر آن بر باور به خدایی دانا، توانا و نیک‌خواه پرداخته شد و با توجه به گفتگوهایی که دربارهٔ اصل وجود خدا در گرفت، مناظره‌ای با یکی از خداناباوران آغاز و مقرر شد در جلسات آینده این گفتگو پیگیری شود.

#باورها #گفتگو

⭕️ @hamidhossaini

💢 آیا هستی زشت و ناقص و بی‌هدف است؟ 💢

✅ شانزدهمین جلسه «گفتگوی آزاد اعتقادی» در کلاب هاوس

🔸۲۹ آذر ۱۴۰۰

🔺با اعلام جناب وریا امیری مبنی پیش آمدن مشکلی غیرمنتظره برای ایشان، گفتگویی که این جلسه برای برگزاری آن تنظیم شده بود به هفتهٔ آینده موکل شد، ولی گفتگو با دیگر ناخداباوران ادامه یافت و دلایل وجود خدایی حکیم که بهترین جهان ممکن را پدید آورده است تشریح گردید.

#باورها #گفتگو

⭕️ @hamidhossaini

💢 مناظره‌ای دربارهٔ وجود خدا 💢

✅ هفدهمین جلسه «گفتگوی آزاد اعتقادی» در کلاب هاوس

🔸۱۴ دی ۱۴۰۰

🔺در این جلسه پس از مرور مباحث گذشته و توضیح مقدمات و تعاریف، بر اساس قرار قبلی گفتگویی مفصل با جناب وریا امیری انجام شد و دلایل وی دربارهٔ نادرستی باور به خدا و دلایل خداباوران دربارهٔ غیرمنطقی بودن انکار کمال و علم مطلق در هستی با وجود پذیرش خوداتکایی جهان در معرض قضاوت شنوندگان این مناظره قرار گرفت.

#باورها #گفتگو

⭕️ @hamidhossaini

💢 خدا و حقیقت وجود 💢

✅ هجدهمین جلسه «گفتگوی آزاد اعتقادی» در کلاب هاوس

🔸۲۸ دی ۱۴۰۰

🔺در این جلسه با ارائهٔ تقریری ساده و همگانی از برهان صدیقین تلاش شد توجه مخاطبان به این نکته جلب گردد که خوداتکا و نامحدود بودن هستی که هیچ‌کس نمی‌تواند آن را انکار کند نشان می‌دهد هر نوع کمالی به‌صورت مطلق در حقیقت وجود نهفته است و هستی فاقد شعور و دانایی و برنامه نیست. البته هر یک از این نکات با مقاومت و پرسش مخالفان مواجه شد و گفتگوهایی جدی از این زمینه شکل گرفت.

#باورها #گفتگو

⭕️ @hamidhossaini

💢 خدایی که سخن و هدایت دارد 💢

✅ نوزدهمین جلسه «گفتگوی آزاد اعتقادی» در کلاب هاوس

🔸۴ بهمن ۱۴۰۰

🔺پس از بررسی دلایل وجود خدا، مهم‌ترین باوری که دربارهٔ ویژگی‌های تکیه‌گاه هستی محل بحث قرار می‌گیرد، معقول بودن خدایی است که ادیان ابراهیمی از آن خبر می‌دهند. چرا که خدا در نگاه این ادیان، مداخله‌گر است، با انسان سخن می‌گوید و برای او پیام هدایت می‌فرستد.
این جلسه از این سلسله نشست‌ها به گفتگو دربارهٔ مفهوم و امکان این ویژگی، که پیش‌نیاز مباحث نبوت نیز قرار می‌گیرد، اختصاص یافت.

#باورها #گفتگو

⭕️ @hamidhossaini

💢 خدای شخص‌وار یا غیر شخص‌وار؟ 💢

✅ بیستمین جلسه «گفتگوی آزاد اعتقادی» در کلاب‌هاوس

🔸۱۱ بهمن ۱۴۰۰

🔺با توجه به مطرح شدن عنوان «حقیقت وجود» دربارهٔ خدا و تکرار این پرسش که: «آیا به خدا همچون شخصی خاص باور دارید یا همهٔ‌ هستی را خدا می‌دانید؟» لازم بود این جلسه به بررسی این ویژگی تکیه‌گاه هستی اختصاص یابد و ضمن گفتگو دربارهٔ تعریف و لوازم این دوگانه، تأملاتی دربارهٔ امکان و ضرورت پرداختن به آن مطرح شود.

#باورها #گفتگو

⭕️ @hamidhossaini

💢 ارسال پیامبران ضرورتی ندارد 💢

✅ بیست و یکمین جلسه «گفتگوی آزاد اعتقادی» در کلاب‌هاوس

🔸۱۸ بهمن ۱۴۰۰

🔺پس از پی بردن به منطقی بودن ادعای وجود خدا، مهم‌ترین موضوعی که بررسی آن نسبت به سایر باورهای دینی اولویت بالاتری دارد، ادعای برخی انسان‌ها دربارهٔ آوردن پیام از سوی پدیدآورندهٔ جهان است. بر این اساس از این جلسه پروندهٔ مباحث مرتبط با نبوت گشوده شد و در نخستین گام، روش مرسوم کتاب‌های کلامی در ضروری دانستن ارسال رسل، محور نقد و گفتگو قرار گرفت.

#باورها #گفتگو

⭕️ @hamidhossaini

💢 آیا مدعیان پیامبری راستگو بودند؟ 💢

✅ بیست و دومین جلسه «گفتگوی آزاد اعتقادی» در کلاب‌هاوس

🔸۳ اسفند ۱۴۰۰

🔺در این جلسه به بررسی این موضوع پرداخته شد که آیا راهی برای سنجش حقانیت و صداقت مدعیان پیامبری از طرف خدا وجود دارد؟ و آیا این راه در شرایط حاضر که به خود آن مدعیان دسترسی نداریم نیز جواب می‌دهد؟ و در نهایت اگر دربارهٔ دروغگو یا متوهم نبودن پیامبری خاص به نتیجه‌ای نرسیدیم با او و پیروانش چگونه باید برخورد کنیم؟

#باورها #گفتگو

⭕️ @hamidhossaini

💢 راه تشخیص راستگویی مدّعی نبوّت 💢

✅ بیست و سومین جلسه «گفتگوی آزاد اعتقادی» در کلاب‌هاوس

🔸۱۶ اسفند ۱۴۰۰

🔺پس از مشخص شدن شیوهٔ برخورد با سخنان مشترک مدعیان پیامبری نوبت به بررسی شیوهٔ تشخیص راستگو و برحق بودن هر یک از این مدعیان رسید و در این جلسه به بحث گفتگو دربارهٔ معیارهای سنجش این ادعا اختصاص یافت و معتقدان به ادیان گوناگون در این زمینه با یکدیگر گفتگو کردند.

#باورها #گفتگو

⭕️ @hamidhossaini

💢 چیستی و امکان معجزه 💢

✅ بیست و چهارمین جلسه «گفتگوی آزاد اعتقادی» در کلاب‌هاوس

🔸۲۳ اسفند ۱۴۰۰

🔺در اصطلاح کلامی به نشانه‌ای که مدعی پیامبری برای اثبات صداقت و ارتباطش با خدا ارائه می‌دهد معجزه می‌گویند. این جلسه به بررسی چیستی این نشانه و ابهام‌هایی که دربارهٔ سازگاری آن با عقل و علم وجود دارد اختصاص داشت و فرصتی را ایجاد کرد تا موافقان و مخالفان امکان و وقوع آن با هم گفتگو کنند.

#باورها #گفتگو

⭕️ @hamidhossaini

💢 چیستی و امکان معجزه 💢

❇️ پس از پی بردن به وجود خدا و حقایقی متعالی، مهم‌ترین موضوعی که توجه هر انسان حق‌طلب و جویای معنویت را به خود جلب می‌کند، ادعاهایی است که از گذشته‌های دور دربارهٔ ارتباط با خالق جهان و آوردن پیام‌‌هایی نجات‌بخش از سوی او مطرح شده و همچنان ممکن است مطرح شود.

🔺با توجه به احتمال نادرست بودن این ادعاها لازم است معیاری برای ارزیابی آن در اختیار داشته باشیم. اگرچه پایبندی به اخلاق انسانی و مخالفت نداشتن سخن و رفتار مدعی پیامبری با عقل، شرط اصلی جدی گرفتن اوست، ولی این مقدار برای اطمینان از فریبکار یا متوهم نبودن وی کافی نیست.

🔸کسی که ادعا می‌کند از سوی خدا مأموریت و پیامی ویژه دارد باید نشانه‌ای ارائه دهد که جای هیچ‌گونه تردید عاقلانه دربارهٔ صداقتش باقی نماند. تنها ویژگی لازم برای چنین نشانه‌ای این است که بالاتر از دانش و توان انسان غیر مرتبط با خدا باشد و عجز مدعیان دروغین را نشان دهد تا بتوان آن را معجزه دانست.

🔸با این تعریف جایی برای اعتراض به نامعقول یا غیر علمی بودن معجزه باقی نمی‌ماند. زیرا وقوع حوادثی خارج از توان و دانش آدمی نه با عقل منافات دارد و نه قوانین گسترده و پیجیدهٔ‌ هستی را نقض می‌کند. همان‌گونه که بسیاری از آنچه امروزه برای ما امری عادی است، در نظر پیشینیان، غیرممکن جلوه می‌کرد.

🔸راز اینکه قرآن تمامی معجزات پیامبران را با همان تعبیر «آیه» که دربارهٔ اموری طبیعی چون باد و باران و خورشید و گیاه به‌کار برده، «نشانه» می‌خواند همین است که از نظر نشان دادن قدرت مطلق و تأثیر کامل علم و ارادهٔ خدا هیچ تفاوتی با دیگر امور طبیعی ندارند و به همان اندازه شگفت‌انگیزند.

🔻فقط کسی «نشانه» را درک می‌کند که در جستجوی رسیدن به مقصد یا مقصودی باشد. آن کس که ارزش و معنی هنر را نشناسد، احساس و برداشتی از زیباترین و پرمعناترین اثر هنری نخواهد داشت و بالاترین چیزی که از آن می‌فهمد ارزش مالی یا قوانین علمی مرتبط با آن است.

✅ تفاوت معجزهٔ پیامبران با سایر آیات الهی در این است که خدا نشانه‌ای خاص و متفاوت از آنچه در دسترس دیگران قرار گرفته یا برای همگان عادی شده است را در اختیار فرستادهٔ خود می‌گذارد تا ارتباط ویژهٔ او را با خود تأیید و توجه نشانه‌شناسان را به‌سوی مقصدی متعالی جلب کند.

🔹به‌یاری خدا ادامه دارد ...

#باورها
⭕️ @hamidhossaini

💢 آیا قرآن کلام خداست؟ 💢

✅ بیست و پنجمین جلسهٔ «گفتگوی آزاد اعتقادی» در کلاب‌هاوس

🔸۹ خرداد ۱۴۰۱

🔺پس از بررسی دلایل باور به خدا و امکان ارسال پیامبر از سوی او به این نتیجه رسیدیم که تنها بر اساس نشانه‌ای به‌نام معجزه می‌توانیم سخن مدعیان پیامبری خدا را بپذیریم. از این جلسه بررسی این ادعاها را آغاز کردیم و در نخستین گام، موافقان و مخالفان الهی بودن قرآن که در دسترس‌ترین و قابل بررسی‌ترین مصداق معجزه است به بیان دیدگاه‌های خود پرداختند.

#باورها #گفتگو

⭕️ @hamidhossaini

💢 آیا قرآن بهترین هدایت است؟ 💢

✅ بیست و ششمین جلسهٔ «گفتگوی آزاد اعتقادی» در کلاب‌هاوس

🔸۱۶ خرداد ۱۴۰۱

🔺در ادامهٔ بررسی دلایل معجزه و الهی بودن قرآن، این نوبت از گفتگوها به ادعای قرآن دربارهٔ نشان دادن بهترین راه زندگی و ناتوانی دیگران از ارائهٔ این هدایت اختصاص یافت و موافقان و مخالفان کتابی که خود را آسمانی معرفی می‌کند به بیان دیدگاه‌های خود پرداختند.



#باورها #گفتگو

⭕️ @hamidhossaini

💢 عقلانیت و مخالفت قرآن با دین رسمی 💢

✅ بیست و هفتمین جلسهٔ «گفتگوی آزاد اعتقادی» در کلاب‌هاوس

🔸۲۳ خرداد ۱۴۰۱

🔺پس از آنکه دعوت قرآن به عقلانیت را دلیل حقانیت آن دانستیم این پرسش مطرح می‌شود که آیا تفکر انتقادی به ما اجازه می‌دهد در چهارچوب دینی خاص باقی بمانیم؟ پاسخ قرآن به این پرسش را می‌توان دلیل دیگری بر اعجاز آن به‌شمار آورد؛ زیرا این کتاب نه‌تنها کسی را به تبعیت از دینی جدید دعوت نکرده بلکه به مبارزه‌ای صریح با دین رسمی پرداخته و حق‌طلبی را دین حقیقی اعلام کرده است. موافقان و مخالفان حقانیت قرآن در این جلسه دیدگاه‌های خود را در این زمینه مطرح کردند.

#باورها #گفتگو

⭕️ @hamidhossaini

💢 اطاعت محض و دین غیر اجباری 💢

✳️ پیام اصلی قرآن کریم دعوت به توحید و بندگی خداوند متعال است؛ لذا راه رستگاری را اطاعت مطلق از فرمان فرستادهٔ خدا می‌داند و در جایی که حکمی از سوی نمایندهٔ معصوم خدا صادر شده باشد، هیچ اختیار و حق انتخابی را برای مؤمنان به‌رسمیت نمی‌شناسد:

🔸ومَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ وَلَا مُؤْمِنَةٍ إِذَا قَضَى اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَمْرًا أَن يَكُونَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ ﴿احزاب: ٣٦﴾
🔺 و هیچ مرد و زن مؤمنی را نرسد هنگامی که خدا و پیامبرش به امری حکم کنند برای آنان در کارشان اختیار باشد.

❇️ اما این سخن هرگز به‌معنی موافقت قرآن با ایجاد جامعه‌ای استبدادی و تحمیل دین، مرام یا حکومتی خاص بر مردم نیست. چرا که این کتاب آسمانی اکراه در دین را نمی‌پسندد و اجبار را با اهداف تربیتی و فلسفهٔ آفرینش مغایر می‌داند.

✅ خداوند با صراحت اعلام می‌کند اگر اجبار مردم خوب بود و فایده‌ای داشت، خودش این کار را می‌کرد و اختیار گناه و مخالفت را از انسان‌ها می‌گرفت. بر همین اساس بارها بر تحمیلی نبودن دین تأکید و پیامبرش را این‌گونه خطاب کرده است:

🔸 ومَا أَنتَ عَلَيْهِم بِجَبَّارٍ ... ﴿ق: ٤٥﴾
🔺 و تو زورگوی بر آنان نیستی.

🔸 لسْتَ عَلَيْهِم بِمُصَيْطِرٍ ﴿غاشية: ٢٢﴾
🔺 تو گماشته‌ای اجبارکننده بر آنان نیستی.

🔸 ومَا جَعَلْنَاكَ عَلَيْهِمْ حَفِيظًا وَمَا أَنتَ عَلَيْهِم بِوَكِيلٍ ﴿انعام، ١٠٧﴾
🔺 و ما تو را نگهبان بر آنان و مجبورکنندهٔ آنان قرار ندادیم.

🔸 أفَأَنتَ تُكْرِهُ النَّاسَ حَتَّىٰ يَكُونُوا مُؤْمِنِينَ ﴿يونس: ٩٩﴾
🔺 آیا تو می‌خواهی مردم را مجبور کنی تا مؤمن باشند؟

✅ البته اگر مردم آگاه باشند و به این تشخیص برسند که سعادت ابدی آنها در گرو اطاعت بی‌چون و چرا از پیامبر خداست، هرگز با او مخالفت نخواهند کرد و نه‌تنها در عمل، بلکه حتی در دلشان نیز تسلیم کامل فرمان او خواهند بود.

✳️ اما وقتی این آگاهی وجود ندارد یا به هر سبب نمی‌خواهند از این سعادت بهره‌مند شوند، هر اقدامی جز آگاهی‌بخشی و جذب دل‌ها، موجب دورتر شدن انسان‌ها از اهداف دین خواهد شد.

#باورها
⭕️ t.me/hamidhossaini

💢 نه بپذیرید و نه انکار کنید 💢

❇️ امام باقر (علیه‌السلام):

🔸قالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه و آله: إِنَّ حَدِيثَ آلِ مُحَمَّدٍ صَعْبٌ مُسْتَصْعَبٌ، لَا يُؤْمِنُ بِهِ إِلَّا مَلَكٌ مُقَرَّبٌ، أَوْ نَبِيٌّ مُرْسَلٌ، أَوْ عَبْدٌ امْتَحَنَ اللَّهُ قَلْبَهُ لِلْإِيمَانِ، فَمَا و رَدَ عَلَيْكُمْ مِنْ حَدِيثِ آلِ مُحَمَّدٍ فَلَانَتْ لَهُ قُلُوبُكُمْ و عَرَفْتُمُوهُ، فَاقْبَلُوهُ؛ و مَا اشْمَأَزَّتْ مِنْهُ قُلُوبُكُمْ و أَنْكَرْتُمُوهُ، فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ و إِلَى الرَّسُولِ و إِلَى الْعَالِمِ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ إِنَّمَا الْهَالِكُ أَنْ يُحَدَّثَ أَحَدُكُمْ بِشَيْ‏ءٍ مِنْهُ لَايَحْتَمِلُهُ، فَيَقُولَ: و اللَّهِ مَا كَانَ هذَا، وَ اللَّهِ مَا كَانَ هذَا؛ و الْإِنْكَارُ هُوَ الْكُفْرُ.

🔺رسول خدا (که درود خدا بر او خاندانش باد) فرمود: حديث آل‌محمد دشوار و پیچیده است و به آن ايمان نياورد جز فرشته‌‏اى مقرب يا پيغمبرى مرسل يا بنده‌‏اى كه خدا دلش را به ايمان آزموده باشد. پس آنچه از حديث آل‌محمد به شما رسيد و دلتان بر آن نرم شد و آن را فهميديد، پس آن را بپذيريد؛ اما آنچه را که دلتان زشت شمرد و آن را نفهميديد، به خدا و رسولش و به عالم از آل‌محمد برگردانيد. و هلاكت در اين است كه حدیثی براى یکی از شما نقل شود که تحملش را ندارد و او بگويد: به‌خدا اين درست نیست، به‌خدا اين درست نیست. و انكار همان كفر است.

📚 اصول کافی، ج ۲، ص ۳۳۱، کتاب الحجة، باب ۱۰۲.

⬅️ یادداشت مرتبط: t.me/hamidhossaini/779

#باورها #اخلاق_دین

💢 آیا امام زمان (عج) زنده است؟ 💢

❇️ پذیرش یا ردّ هر باوری اگر بر اساس دلایل و شواهد معتبر نباشد، اشتباهی بزرگ است که از تعصّب، تقلید یا لجاجت و مانند آن سرچشمه می‌گیرد. باور به تولّد و زنده بودن امام غائب نیز از این اصل مستثنی نیست. لذا یا نباید در این‌باره اظهار نظر و موضع داشت یا باید همهٔ دلایل و مستندات را بررسی کرد و با آگاهی سخن گفت.

🔺کسی که با قرآن و سنت آشنا باشد می‌داند اصل باور به ظهور موعودی که از میان مسلمانان بر خواهد خاست و نیکو بودن انتظار آمدن او برای تحقق بخشیدن به وعده‌هایی چون برپایی عدالت و فراهم ساختن امنیت و شرایط اجرای کامل دین خدا، از آموزه‌هایی است که تقریباً هیچ ابهام و تردیدی در آن راه ندارد.

🔸اما آیا این موعود که بر اساس احادیث شیعه و اهل سنت، از نسل پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) خواهد بود و مهدی نامیده می‌شود، اکنون زنده است؟ پاسخ این پرسش چندان روشن نیست؛ لذا یا باید دربارهٔ آن سکوت کرد، یا پس از بررسی دقیق علمی موضع‌گیری کرد؛ اما پذیرش از سر تعصب و تعلق فرقه‌ای یا رد کردن بر مبنای سطحی‌نگری و بی‌اطلاعی، خطایی بزرگ است.

🔸اگرچه احادیث و گزارش‌هایی تاریخی دربارهٔ تولد فرزند امام حسن عسکری به‌عنوان دوازدهمین امام از نسل رسول خدا (صلوات الله علیهم) به‌دست ما رسیده که با روایات مذاهب مختلف دربارهٔ قریشی بودن دوازده خلیفه، هماهنگ است؛ ولی اولاً استحکام اغلب اسناد تاریخی در حدّ پایه‌گذاری اعتقادات نیست و ثانیاً با این مقدار نمی‌توان احتمال زنده نبودن چنین شخصیتی را رد کرد.

🔸اما اگر مبنای دین‌شناسی خود را به‌جای حدیث، قرآن قرار دهیم، به آموزه‌هایی دست می‌یابیم که تردیدی در اصالتشان نداریم. قرآن در آیهٔ ۷۳ سورهٔ انبیاء و آیهٔ ۲۴ سورهٔ سجده مقام امامت را جایگاهی معنوی و هدایتی از طریق «امر الهی» معرفی می‌کند و در دو آیهٔ پایانی سورهٔ یس آنچه مربوط به عالم «امر» باشد را موضوعی ملکوتی و فراتر از اسباب و عوامل عالم مادی می‌داند.

🔸از سوی دیگر در آیهٔ ۱۲۴ سورهٔ بقره به استمرار مقام امامت در نسل حضرت ابراهیم (علیه‌السلام) اشاره می‌شود و آیهٔ ۲۸ سورهٔ زخرف از باقی بودن جایگاه هدایت در این نسل خبر می‌دهد. وقتی این‌ نکات را در کنار آیاتی چون آیهٔ ۷ سورهٔ رعد که این لطف را شامل همهٔ امت‌ها می‌داند بگذاریم به این نتیجه می‌رسیم که قرآن از استمرار هدایت باطنی در همهٔ دوره‌ها خبر می‌دهد.

🔻اکنون باید به این پرسش پاسخ دهیم که پس از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) چه کسانی عهده‌دار این مقام باطنی بوده‌اند؟ با بررسی پاسخ‌ مکاتب گوناگون به این پرسش، تنها راه حل هماهنگ با آموزه‌های قرآن را دیدگاهی می‌یابیم که سلسلهٔ امامت را در اهل بیت آن حضرت باقی و مستمر می‌داند و با اذعان به ابهام در ولادت و طول عمر آخرین امام، زنده بودن او را می‌پذیرد.

✅ در این نگاه به‌جای مبنا قرار دادن گزارش‌های خدشه‌پذیر حدیثی یا تاریخی، قرآن را به‌عنوان سند معتبر و قطعی دین‌، محور می‌دانیم و بدون اینکه بخواهیم دربارهٔ جزئیات آنچه در روایات آمده است قضاوتی داشته باشیم، از ره‌یافت‌های ارزشمند آن برای فهم بهتر آموزه‌های قرآنی بهره می‌گیریم و به احادیث هماهنگ با کتاب خدا اعتبار می‌بخشیم.

#باورها

⭕️ @hamidhossaini

💢 بهشت فقط برای مذهبی‌هاست؟ 💢

موضوع پاداش ناباورمندان نیکوکار از گذشته‌های دور در مباحث کلامی مطرح بوده است. ولی در دوران جدید که رفتارهای اخلاقی غیر متدینان بیشتر دیده می‌شود، این مسئله نیز توجه بیشتری را به خود جلب می‌کند و به بررسی و تحلیل دقیق‌تری نیاز دارد.

پاسخی که معمولاً به این پرسش داده شده، نفی سعادت اخروی و محروم بودن این‌ افراد از بهشت برین است. مستند این دیدگاه مشهور، آیات و روایاتی است که به‌صراحت از حبط و رد شدن اعمال نیک کسانی که ایمان و تقوا ندارند سخن می‌گوید و تأثیر کار خیر آنها را در حد برخورداری دنیایی یا نهایتاً تخفیف در عذاب‌ اخروی می‌داند.

اما به‌نظر می‌رسد این دیدگاه با منطق قرآن منطبق نیست و با نگاه این کتاب به مفاهیمی چون «ایمان» و «تقوا» هماهنگی ندارد. زیرا همان‌گونه که بارها و از جمله اینجا + و اینجا + و اینجا + توضیح داده شد، این واژه‌ها در قرآن و حدیث به حقایقی فراتر از چارچوب‌های مذهبی نظر دارد و گوهر اصلی ایمان را حق‌طلبی و پایبندی به انسانیت و معنای تقوا را پرواداری و اخلاق‌مداری می‌داند.

بر این اساس نباید پاداش اخروی را در دایرهٔ باورمندان به گزاره‌هایی خاص محدود ساخت و اغلب انسان‌ها را به‌خاطر وسع و شرایط متفاوت، یا به جرم ناآگاهی نسبت به حقایقی که بسیاری از باورمندان نیز در آن اختلاف نظر و ابهام دارند، از رحمت گستردهٔ خدا محروم دانست.

البته اغلب مخاطبان متون دینی را کسانی تشکیل می‌دادند که از اموری چون توحید، نبوت و امامت اطلاع پیدا کرده بودند؛ لذا تسلیم نبودن آنها در برابر دلایل روشنی که در اختیار داشتند، نشانهٔ عناد و خروج از دایرهٔ ایمان و تقوا به‌شمار می‌آمد؛ ولی چنین شرایطی برای بسیاری وجود ندارد و سنجش حق‌طلبی افراد، تنها و تنها در محدودهٔ علم و اختیار خداست و ما نمی‌توانیم همفکران خود را اهل بهشت و دگراندیشان را محروم از آن اعلام نماییم.

پس بهتر است در پاسخ به این پرسش بگوییم: کسانی که با نیت خیر و حق‌طلبانه اهل احسان و نیکی باشند، به‌تناسب نیتشان از پاداش الهی بهره‌مند خواهند شد و این قاعده به باور یا فرقه‌ای خاص وابسته نیست. چه‌بسا دگراندیشانی که به‌خاطر حق‌طلبی بیشتر، به درجات بالاتری در آخرت دست پیدا کنند و چه‌بسا باورمندانی که به‌سبب کوتاهی در بهره‌گیری از وسع خود، پاداشی کمتر داشته باشند.

اهمیت و ابعاد این مطلب با دقت به مفهوم «استضعاف فکری» در قرآن و روایات بیشتر روشن می‌شود. به‌ویژه با توجه به این نکته که قصور در درک حقیقت، امری نسبی است و در تمامی درجات ایمان و تقوا مصداق پیدا می‌کند. زیرا هر کس در هر درجه‌ای، نسبت به درجهٔ بالاتر از خود، مستضعف شمرده می‌شود و ما نیز به اعتباری در همین مجموعه قرار گرفته‌ایم.

خدای مهربانی که خود را کریم، آمرزنده و قدردان معرفی کرده، تکلیف مستضعفان را نیز به‌صورت سربسته به رحمت و مغفرت گسترده‌اش موکول ساخته و اجازهٔ قضاوت در این زمینه را به دیگران نداده است. لذا اهل بیت (علیهم‌السلام) به پیروان خود سفارش می‌کردند در چنین موضوعی که خدا پرونده‌اش را مبهم و باز گذاشته، دخالت و اظهار نظر نکنند.

#اخلاق_دین #باورها

⭕️ @hamidhossaini