چهل‌وپنج قاعده و توصیه در طلب علم شرعی: خلاصه‌ای از یک تجربه و مسیر
این قواعد و توصیه‌ها نتیجه سفری طولانی در طلب علم است. تصمیم گرفتم آن‌ها را بدون شرح ارائه کنم و هر عنوان می‌تواند موضوعی برای بحث باشد. هدف این است که این مطالب در قالب کتابی، مسیر طلب علم را روشن کند:
1. به فقه نزدیک شدن به خداوند اهمیت ویژه بدهید؛ این امر بر هفت اصل استوار است که قبلاً در مقاله‌ای توضیح داده‌ام.
2. زیاد دعا کنید و در دعا کردن به خداوند اصرار ورزید.
3. بدانید دقیقاً چه می‌خواهید و هدفتان چیست.
4. برای تحقق هدف، با علما و اهل علم راسخ مشورت کنید و روش مناسب را بیابید.
5. مرحله شروع و نقطه آغاز خود را مشخص کنید.
6. آنچه را که حفظ کرده‌اید، از دست ندهید.
7. آنچه را که فهمیده‌اید، از دست ندهید.
8. در تمام مراحل، آنچه را یاد گرفته‌اید، به دیگران آموزش دهید.
9. قبل از شرکت در درس نزد استاد، از منابع مختلف آمادگی کسب کنید.
10. شجاعت علمی داشته باشید و در پاسخ‌ها، نقدها و پرسش‌ها شرکت کنید، چه درست بگویید و چه اشتباه کنید.
11. از استاد به قصد به چالش کشیدن سؤال نپرسید؛ این کار برکت علم شما را از بین می‌برد.
12. از اتمام یک کتاب خوشحال باشید، نه فقط از شروع آن.
13. کتاب‌ها را تا انتها بخوانید.
14. در هر مسئله‌ای، بپرسید "چرا؟"
15. در مسائل فقهی، پنج سؤال اصلی (چه، چرا، چگونه، کجا و کی) را استفاده کنید.
16. هر روز خود را به‌عنوان روز امتحان تصور کنید.
17. از امتحان‌ها خوشحال باشید.
18. در هر مسئله فقهی، به دلیل، تعلیل، نقل، اختلاف‌نظر و اجماع توجه کنید.
19. برای هر موضوع، یک شجره معرفتی ترسیم کنید.
20. کتاب‌ها را عمیق مطالعه کنید و در حاشیه آن‌ها یادداشت و علامت‌گذاری کنید.
21. روزانه بین 10 تا 15 ساعت مطالعه قبل و بعد از درس با استاد داشته باشید.
22. زمان‌هایی طلایی برای مطالعه بدون وقفه اختصاص دهید.
23. از زمان‌های کوچک و پراکنده بیشترین استفاده را کنید.
24. همیشه در حاشیه کتاب‌ها یادداشت بنویسید.
25. مسائل را برای خودتان نظم دهید، اما در این کار زیاده‌روی نکنید.
26. در زمان‌های داخل ماشین از وقتتان بهره‌برداری کنید.
27. از گوشی همراه برای خدمت به طلب علم استفاده کنید، نه برای اتلاف وقت.
28. استفاده از موبایل را به موارد ضروری محدود کنید.
29. مانند ماشینی که در شب تنها صد متر جلوتر را روشن می‌کند، نگران دیدن کل مسیر نباشید.
30. وقت خود را به سه بخش تقسیم کنید: یادگیری از استاد، مطالعه و بررسی دروس، و مطالعه برنامه‌ریزی‌شده در علوم شرعی.
31. مطالعه برنامه‌ریزی‌شده، یعنی مطالعه‌ای که هدف شما در طلب علم را دنبال کند، نه مطالعه پراکنده.
32. به هم‌درسان خود در راهنمایی و مشاوره کمک کنید و از هیچ اطلاعاتی به دلیل حسادت دریغ نکنید.
33. قبل از تکمیل یک کتاب یا علم، به دیگری نپردازید؛ همین‌طور تا از استادی به‌طور کامل بهره نبرده‌اید، به استاد دیگری نروید، مگر برای هدفی صحیح.
34. از پریدن به بالاترین سطح از ابتدا خودداری کنید؛ آرام و با ترتیب از ابتدا تا انتها پیش بروید.
35. مذاهب فقهی چهارگانه را کامل مطالعه کنید و به یک مذهب اکتفا نکنید.
36. در انتهای مسیر طلب علم، کتاب‌هایی مانند «المغنی»، «المحلى» و «الاستذکار» را زیاد مطالعه کنید.
37. به بخاری و مسلم با دقت بسیار اهمیت دهید؛ از نظر اسناد، متن، فقه و زبان. بهترین شروح آن‌ها «فتح الباری» و «شرح نووی» هستند.
38. کتاب «نيل الأوطار» را مطالعه کنید.
39. به فقه آیات احکام اهمیت بدهید و از تفاسیر قرطبی، ابن عاشور و شوکانی بهره ببرید.
40. در علم اصول عمیق شوید؛ ابتدا «الورقات» و کتب مشابه آن را بخوانید و سپس به سراغ «الغزالی»، «الجوینی» و «الرسالة» بروید.
41. در نهایت، قواعد فقهی را مطالعه کنید؛ اما قواعد خاص هر مذهب بیشتر به درد مقلدان می‌خورد.
42. در فقه معاصر و مسائل جدید متخصص شوید؛ هیچ مسئله‌ای را نادیده نگیرید و به دلایل و تطبیق آن‌ها توجه کنید.
43. معیارهای شرعی و مصوبات مجامع فقهی را با دقت مطالعه کرده و بر آن‌ها استدلال کنید.
44. مسائل را بررسی، تحقیق و مکتوب کنید.
45. در یک زمینه تخصص پیدا کنید، همان‌طور که شافعی، مالک، ابو حنیفه و احمد تخصص پیدا کردند. تلاش نکنید که در همه علوم، مانند بزرگان هر علم باشید؛ این توهمی بیش نیست.
در ابتدا، علم را در تمام شاخه‌های شریعت و فنون آن برای حدود هفت سال مطالعه کنید تا در همه آن‌ها مهارت پیدا کنید. سپس به تخصصی که خداوند برای شما باز کرده و قلبتان به آن متمایل شده است، بپردازید.
این توصیه‌ها نتیجه‌ی تجربه‌ای طولانی است.
✍️دکتر فضل مراد - ترجمه اصلاحوب
استاد فقه و مسائل معاصر
دبیرکل معاون اتحادیه جهانی علمای مسلمان
#اخلاق_دینی #تفقه_در_دین
🌐 در شبکه‌های اجتماعی همراه ما باشید:
🔸Instagram🔸Telegram 🌐Web 🔸Aparat
این قواعد و توصیه‌ها نتیجه سفری طولانی در طلب علم است. تصمیم گرفتم آن‌ها را بدون شرح ارائه کنم و هر عنوان می‌تواند موضوعی برای بحث باشد. هدف این است که این مطالب در قالب کتابی، مسیر طلب علم را روشن کند:
1. به فقه نزدیک شدن به خداوند اهمیت ویژه بدهید؛ این امر بر هفت اصل استوار است که قبلاً در مقاله‌ای توضیح داده‌ام.
2. زیاد دعا کنید و در دعا کردن به خداوند اصرار ورزید.
3. بدانید دقیقاً چه می‌خواهید و هدفتان چیست.
4. برای تحقق هدف، با علما و اهل علم راسخ مشورت کنید و روش مناسب را بیابید.
5. مرحله شروع و نقطه آغاز خود را مشخص کنید.
6. آنچه را که حفظ کرده‌اید، از دست ندهید.
7. آنچه را که فهمیده‌اید، از دست ندهید.
8. در تمام مراحل، آنچه را یاد گرفته‌اید، به دیگران آموزش دهید.
9. قبل از شرکت در درس نزد استاد، از منابع مختلف آمادگی کسب کنید.
10. شجاعت علمی داشته باشید و در پاسخ‌ها، نقدها و پرسش‌ها شرکت کنید، چه درست بگویید و چه اشتباه کنید.
11. از استاد به قصد به چالش کشیدن سؤال نپرسید؛ این کار برکت علم شما را از بین می‌برد.
12. از اتمام یک کتاب خوشحال باشید، نه فقط از شروع آن.
13. کتاب‌ها را تا انتها بخوانید.
14. در هر مسئله‌ای، بپرسید "چرا؟"
15. در مسائل فقهی، پنج سؤال اصلی (چه، چرا، چگونه، کجا و کی) را استفاده کنید.
16. هر روز خود را به‌عنوان روز امتحان تصور کنید.
17. از امتحان‌ها خوشحال باشید.
18. در هر مسئله فقهی، به دلیل، تعلیل، نقل، اختلاف‌نظر و اجماع توجه کنید.
19. برای هر موضوع، یک شجره معرفتی ترسیم کنید.
20. کتاب‌ها را عمیق مطالعه کنید و در حاشیه آن‌ها یادداشت و علامت‌گذاری کنید.
21. روزانه بین 10 تا 15 ساعت مطالعه قبل و بعد از درس با استاد داشته باشید.
22. زمان‌هایی طلایی برای مطالعه بدون وقفه اختصاص دهید.
23. از زمان‌های کوچک و پراکنده بیشترین استفاده را کنید.
24. همیشه در حاشیه کتاب‌ها یادداشت بنویسید.
25. مسائل را برای خودتان نظم دهید، اما در این کار زیاده‌روی نکنید.
26. در زمان‌های داخل ماشین از وقتتان بهره‌برداری کنید.
27. از گوشی همراه برای خدمت به طلب علم استفاده کنید، نه برای اتلاف وقت.
28. استفاده از موبایل را به موارد ضروری محدود کنید.
29. مانند ماشینی که در شب تنها صد متر جلوتر را روشن می‌کند، نگران دیدن کل مسیر نباشید.
30. وقت خود را به سه بخش تقسیم کنید: یادگیری از استاد، مطالعه و بررسی دروس، و مطالعه برنامه‌ریزی‌شده در علوم شرعی.
31. مطالعه برنامه‌ریزی‌شده، یعنی مطالعه‌ای که هدف شما در طلب علم را دنبال کند، نه مطالعه پراکنده.
32. به هم‌درسان خود در راهنمایی و مشاوره کمک کنید و از هیچ اطلاعاتی به دلیل حسادت دریغ نکنید.
33. قبل از تکمیل یک کتاب یا علم، به دیگری نپردازید؛ همین‌طور تا از استادی به‌طور کامل بهره نبرده‌اید، به استاد دیگری نروید، مگر برای هدفی صحیح.
34. از پریدن به بالاترین سطح از ابتدا خودداری کنید؛ آرام و با ترتیب از ابتدا تا انتها پیش بروید.
35. مذاهب فقهی چهارگانه را کامل مطالعه کنید و به یک مذهب اکتفا نکنید.
36. در انتهای مسیر طلب علم، کتاب‌هایی مانند «المغنی»، «المحلى» و «الاستذکار» را زیاد مطالعه کنید.
37. به بخاری و مسلم با دقت بسیار اهمیت دهید؛ از نظر اسناد، متن، فقه و زبان. بهترین شروح آن‌ها «فتح الباری» و «شرح نووی» هستند.
38. کتاب «نيل الأوطار» را مطالعه کنید.
39. به فقه آیات احکام اهمیت بدهید و از تفاسیر قرطبی، ابن عاشور و شوکانی بهره ببرید.
40. در علم اصول عمیق شوید؛ ابتدا «الورقات» و کتب مشابه آن را بخوانید و سپس به سراغ «الغزالی»، «الجوینی» و «الرسالة» بروید.
41. در نهایت، قواعد فقهی را مطالعه کنید؛ اما قواعد خاص هر مذهب بیشتر به درد مقلدان می‌خورد.
42. در فقه معاصر و مسائل جدید متخصص شوید؛ هیچ مسئله‌ای را نادیده نگیرید و به دلایل و تطبیق آن‌ها توجه کنید.
43. معیارهای شرعی و مصوبات مجامع فقهی را با دقت مطالعه کرده و بر آن‌ها استدلال کنید.
44. مسائل را بررسی، تحقیق و مکتوب کنید.
45. در یک زمینه تخصص پیدا کنید، همان‌طور که شافعی، مالک، ابو حنیفه و احمد تخصص پیدا کردند. تلاش نکنید که در همه علوم، مانند بزرگان هر علم باشید؛ این توهمی بیش نیست.
در ابتدا، علم را در تمام شاخه‌های شریعت و فنون آن برای حدود هفت سال مطالعه کنید تا در همه آن‌ها مهارت پیدا کنید. سپس به تخصصی که خداوند برای شما باز کرده و قلبتان به آن متمایل شده است، بپردازید.
این توصیه‌ها نتیجه‌ی تجربه‌ای طولانی است.
✍️دکتر فضل مراد - ترجمه اصلاحوب
استاد فقه و مسائل معاصر
دبیرکل معاون اتحادیه جهانی علمای مسلمان
#اخلاق_دینی #تفقه_در_دین
🌐 در شبکه‌های اجتماعی همراه ما باشید:
🔸Instagram🔸Telegram 🌐Web 🔸Aparat
