آیندۀ مبهم قسد میان ادغام با دولت و سایۀ جنگ!

در نیروهای قسد دو جریان اصلی وجود دارد: جریانی که خواستار ادغام با دولت سوریه است و توافقی نیز در این زمینه امضا کرده و در رأس آن مظلوم عبدی قرار دارد، به‌گونه‌ای که حتی پرچم دولت سوریه را برافراشته‌اند. در مقابل، جریانی نزدیک به ایران که با نیروهایی از قندیل و بقایای گروه‌های مسلح تقویت شده است، تلاش می‌کند این توافق را تخریب کند.

فرصت برای دستیابی به راه‌حل سیاسی همچنان وجود دارد و سفر امروز آمریکایی‌ها به مناطق تحت کنترل قسد، در واقع بخشی از تدارکات واشنگتن برای یافتن سازوکار مناسب جهت ادغام قسد با دولت است. اما اگر اوضاع برای مدت طولانی به همین شکل ادامه یابد، کشور ناگزیر به‌سوی جنگ خواهد رفت.

آیا قسد در یک نبرد نظامی دوام می‌آورد؟

گروه‌های فراری رژیم اسد و نیز برخی باندهای مرتبط با «الهجری» روی قسد حساب باز کرده‌اند. آنان بر این باورند که آمریکا و اسرائیل از قسد پشتیبانی خواهند کرد تا این نیرو بتواند با همکاری ارتش اسرائیل بر سراسر سوریه مسلط شود؛ به همین دلیل نیز امروز قسد را تشویق می‌کنند، زیرا آن را تنها امید خود برای جدایی و خودمختاری می‌دانند.

نبرد با قسد آسان نخواهد بود، اما در نهایت به شکست نظامی آن منجر می‌شود؛ حتی بدون اعلام بسیج عمومی و بدون مشارکت گستردۀ غیرنظامیان. ترکیه نیز در این میان بی‌تفاوت نخواهد ماند، و بازپس‌گیری مناطق از قسد کاملاً ممکن است. عملیات‌هایی مانند «غصن الزیتون» و «تل‌أبیض» گواه روشنی بر این امر هستند.

یکی از سناریوهای محتمل در صورت توسل به راه‌حل نظامی، اجرای یک عملیات محدود و ضروری است که قسد را به‌طور کامل نابود نمی‌کند، بلکه کنترل دولت را بر مناطق حیاتی - به‌ویژه استان دیرالزور - بازمی‌گرداند. در نتیجه، سوری‌ها می‌توانند دوباره از منابع نفتی و ثروت‌های زیرزمینی خود برای تسریع در روند بهبود اقتصاد کشور بهره‌مند شوند، درحالی‌که قسد در منطقۀ قامشلی محصور می‌شود. عشایر عرب در سراسر شرق فرات نیز از قسد رضایت ندارند، زیرا ایدئولوژی قومی و سیاست‌های آن در جذب اجباری کودکان و زنان، محدود کردن آزادی مردم و جلوگیری از رفت‌وآمد آزاد شهروندان در خاک کشور، نارضایتی گسترده‌ای ایجاد کرده است. قسد در واقع پروژه‌ای ایستا و بسته است که تمرکز خود را بر حفر تونل‌ها و تداوم نظامی‌گری به سبک اردوگاه‌های کمونیستی گذاشته است.

اما آیا آمریکا و اسرائیل از قسد حمایت خواهند کرد؟

در اسرائیل نیز دو جریان وجود دارد: رویکرد نتانیاهو و جریان چپ‌گرای مخالف او. اگر جریان مخالف نتانیاهو به قدرت برسد، تل‌آویو به سیاست باز خواهد گشت و از رویکرد نظامی فاصله خواهد گرفت، و در نتیجه اسرائیل در سوریه مداخله نخواهد کرد. اما نتانیاهو خود را متعهد به حمایت از دروزی‌های جنوب سوریه می‌داند تا از دروزی‌های فلسطین اشغالی بتواند بیشتر برای ارتش و انتخابات بهره ببرد. بااین‌حال پرسش این است که آیا او صرفاً به‌دنبال یک توافق امنیتی است یا خواهان جنگی فراگیر در سوریه؟ جنگی که می‌تواند منطقه را درگیر کرده و اسرائیل را در تماس مستقیم با ترکیه قرار دهد؟ این احتمال دور از ذهن نیست. اما آمریکا تمایلی به آغاز جنگی تازه در خاورمیانه ندارد.

دغدغۀ آمریکا خاتمه به تنش در خاورمیانه است. تداوم حضور قسد برای حفظ منافع آمریکا در سوریه ضروری است، اما ماندگاری آن همیشگی نیست. خروج آمریکا به‌معنای آن است که باید یا قسد را در سراسر سوریه مسلط کند یا آن را با دولت دمشق ادغام نماید. گزینۀ نخست از دید خود آمریکایی‌ها غیرممکن است، زیرا ترکیه مانع آن خواهد شد و قسد بر پایۀ یک ایدئولوژی انحصارگرای قومی شکل گرفته که برای دیگر سوری‌ها اصلاً پذیرفتنی نیست. حتی اگر با گروه‌های دیگر ائتلاف کند، در آینده برای کسب قدرت با همان‌ها درگیر خواهد شد و سوریه دوباره به دور باطل جنگ داخلی خواهد افتاد؛ مسئله‌ای که آمریکا نیز آن را به‌خوبی می‌داند.

آیا با بروز جنگ، بقایای اسد و گروه الهجری از قسد حمایت خواهند کرد؟

شاید. اما نه‌فقط دولت بلکه مردم نیز واکنش شدیدی نشان خواهند داد. اکثریت قاطع سوریه هرگز حاکمیت الهجری یا قسد را نخواهند پذیرفت. باند الهجری گمان می‌کنند توان مقاومت دارند، اما آیا واقعاً می‌توانند حتی در داخل السویدا دوام بیاورند؟! شهری که ارتش سوریه ظرف چند ساعت آن را تحت کنترل گرفت و سپس با حمایت نظامی اسرائیل از آن‌ها عقب‌نشینی کرد. بقایای رژیم اسد در ساحل سوریه که شمارشان بسیار کاهش یافته و روزانه بازداشت می‌شوند، دیگر توان فریب مردم ساحل را ندارند. مردم آن مناطق خواهان ثبات سیاسی و اقتصادی هستند. بازگشت منابع نفتی به چرخۀ اقتصاد ملی در این مرحله، از اولویت‌های اصلی دولت سوریه است.

پراکندگی جمعیت چینی‌ها در سراسر جهان، یکی از بزرگ‌ترین و تأثیرگذارترین جوامع مهاجر در دنیاست؛ طوری که ده‌ها میلیون چینی در خارج از مرزهای چین زندگی می‌کنند. این نقشه نشانگر ده کشور است که بیشترین جمعیت چینی را دارند. در صدر این فهرست، اندونزی با ۱۱٫۲ میلیون نفر قرار دارد، سپس تایلند با ۷ میلیون نفر و مالزی با ۶٫۹ میلیون نفر جای گرفته‌اند؛ آماری که بازتابی از قرن‌ها مهاجرت و دادوستد در آسیای جنوب شرقی است. در خارج از آسیا نیز جوامع بزرگ چینی در ایالات متحده (۵٫۸ میلیون نفر)، کانادا (۲ میلیون نفر) و استرالیا (۱٫۵ میلیون نفر) دیده می‌شود؛ کشورهایی که جمعیت‌های چینی در آن‌ها نقشی اساسی در حیات اقتصادی و فنی و علمی ایفا می‌کنند. امروزه این جوامع با حفظ زبان، خوراک و آیین‌های سنتی خود، پیوندهای فرهنگی نیرومندی را با سرزمین مادری نگه داشته‌اند و در عین حال، در تکامل هویت چندفرهنگی کشورهایی که در آن زندگی می‌کنند نیز تأثیرگذارند.

این نقشۀ غزه نشان می‌دهد که نیروهای رژیم اسرائیل طبق توافق آتش‌بس چگونه عقب‌نشینی خواهند کرد. در مرحلۀ نخست طرح آتش‌بس غزه، قرار است رژیم اشغالگر ظرف ۲۴ ساعت تروریست‌های خود را تا «خط زرد» مورد توافق عقب بکشد. پس از آن، یک دورۀ ۷۲ ساعته برای تحویل گروگان‌ها آغاز خواهد شد. رژیم صهیونیستی اشغال ۵۸ درصد از نوار غزه را برای خود حفظ می‌کند. قوای صهیون فعلاً در این محله‌های فلسطینی باقی می‌مانند:

* بیت‌لاهیا
* بیت‌حنون
* بخش‌هایی از محله‌های شجاعیه، تفاح و زیتون در شهر غزه
* بیش از نیمی از خان‌یونس
* تقریباً تمام رفح
* تمام گذرگاه‌های ورودی و خروجی غزه

نادرشاه افشار برای مشروعیت‌بخشی به فرمانروایی خود بر پیشینۀ ترک‌تبارش تکیه می‌کرد. در طول دوران قدرت‌گیری و سلطنت، نادر پیوسته استدلال می‌کرد که وابستگی او به طایفۀ افشار و نژاد ترکمان، حق حکومت بر سرزمین ایران را برایش فراهم می‌سازد و او را هم‌تراز با معاصران عثمانی و گورکانی و خانات آسیای مرکزی قرار می‌دهد. با یاری منشی ارشد و تاریخ‌نگار دربارش، میرزا مهدی استرآبادی، ادعاهای نادر با روایت‌های رایج دربارۀ تاریخ ترکان اوغوز در سرزمین‌های اسلامی هم‌سویی داشت. این بُعد از هویت سیاسی نادر معمولاً از سوی تاریخ‌نگاران نادیده گرفته شده است. منابع تاریخی به‌روشنی نشان می‌دهند که این ادعا، سخنی زودگذر یا تصادفی نبوده است؛ در فرمان‌ها، نامه‌ها و نوشته‌های تاریخ‌نگار دربارش، نادر از حدود سال ۱۷۳۳ تا زمان مرگش (چهارده سال بعد) همواره بر این مسئله تأکید داشته است. در منابع مربوط به دوران نادری، عبارتی رایج برای اشاره به جایگاه او در میان «ایل جلیل ترکمان» به کار می‌رفت؛ همان‌گونه که خود نادر در نامه‌ای در سال ۱۷۳۶ به صدر اعظم عثمانی، سلاح‌دار محمد پاشا، چنین نوشت. این ادعا صرفاً بر وابستگی قبیله‌ای استوار نبود، بلکه بر نسب و تبار نیز تکیه داشت.

اندیشه‌های نادرشاه با گفتمان‌های کهن دربارهٔ تاریخ و اسطورهٔ ترکان درآمیخته بود؛ گفتمان‌هایی که همواره بر کوچ‌نشینی و جابه‌جاییِ مداوم، به‌عنوان ویژگی بارز سلطهٔ سیاسی آنان در سراسر اوراسیا، تأکید داشتند. به‌گزارش منابع موجود، که نخستین‌بار در آثار تاریخ‌نگار ایلخانی، رشیدالدین فضل‌الله همدانی (۱۲۴۷–۱۳۱۸ م) ثبت شده، «اغوزنامه» عنوان رایجی در میان پژوهشگران برای مجموعه‌ای از روایت‌ها دربارهٔ نیای اسطوره‌ای و اسلام‌پذیر ترکان اوغوز است (که نامشان به صورت‌های Oğuz یا Oghūz نیز نوشته می‌شود و همان قومی‌اند که در غرب آسیا «ترکمان» خوانده شدند).

در این سنت روایی، از «اغوزخان» سخن می‌رود؛ پهلوانی اسطوره‌ای که داستان تولد، فتوحات و گسترش تیره‌های ترک و مغول از نسل او نقل می‌شود. در آذربایجان و آناتولی، در دوران حکومت آق‌قویونلوها (۱۳۷۸–۱۵۰۱ م)، نسخه‌ای تعدیل‌شده از این سنت رایج شد که بخش‌های مربوط به چنگیزخان و عناصر مغولی از آن حذف گردید و در محافل عثمانی با اشتیاق پذیرفته شد. در همین حال، نسخه‌های دیگر این روایت، که رنگ‌وبوی تیموری داشتند، از سدۀ پانزدهم تا هجدهم میلادی در دربارهای آسیای مرکزی رواج داشتند.

ادعاهای نادر دربارۀ تبار اشرافی‌اش، گسترده و یکدست بود. این ادعاها در امتداد سنتی رایج از مشروعیت ترکمان‌ها و اوغوزها قرار داشت که در میان مردم محبوبیت داشت و در تاریخ‌نگاری‌های درباری نیز به رسمیت شناخته می‌شد. بعید است نادر اصلاً خود را درگیر چنین مباحثی می‌کرد، اگر این ادعاها به‌راستی به اندازۀ آنچه برخی پژوهش‌ها گفته‌اند، دور از ذهن و ساختگی بود. از آنجا که او تاج و تخت ایران را از دست دودمانی دیگر به دست گرفته بود، تأکید بر حق ذاتی و موروثی برای فرمانروایی، راهبردی معقول برای تحکیم مشروعیت سیاسی افشاریان به‌شمار می‌رفت. حتی این تفسیر، دیدگاهی بدبینانه نسبت به موضع نادر است. او به‌خوبی ممکن است خود واقعاً به تبار و نسب خویش باور داشته باشد؛ باوری که با توجه به بافت فرهنگی آن دوران، قابل درک و موجه بود.

درک نادر از تبار، تنها یکی از چندین مؤلفه در تصویری سیاسی بود که او از خویش ارائه می‌داد. هرچند در منابع افشاری از اصطلاحات نسب‌شناختی مانند «دودمان» و «سلسله» استفاده شده است، اما شاید بتوان طرح نادر را به‌طور کلی‌تر، پروژه‌ای در زمینهٔ زبان، قومیت یا خویشاوندی دانست. او نسب خود را به فردی خاص نمی‌رسانْد، بلکه آن را به مجموعه‌ای مبهم از نیاکان اوغوز، ترکمان و تیموری پیوند می‌داد. شاید اگر دودمان افشاری دوام بیشتری می‌یافت، اندیشه‌های نادر به‌تدریج صورت دقیق‌تر و انحصاری‌تری می‌یافت یا با ادعاهای کاریزماتیک نسبت به سلطنت در هم آمیخته می‌شد.

مأخذ متن فوق:
Karamustafa, A. A. (2022). The Hero of “the Noble Afshar People”: Reconsidering Nader Shah’s Claims to Lineage and Legitimacy. Iranian Studies, 55(2), 423–437.

فتوحات اسلامی از عهد رسول الله ﷺ تا خلافت هشام‌بن عبدالملک اموی

🔫 مالکیت سلاح گرم در ایالات متحده در چنان سطحی است که در هیچ‌کجای جهان نظیر ندارد! بر اساس آمار ایالتی، مونتانا (با ۶۶٫۳ سلاح به‌‎ازای هر ۱۰۰ نفر)، وایومینگ (۶۶٫۲) و آلاسکا (۶۴٫۵) در صدر فهرست قرار دارند؛ یعنی تقریباً به‌ازای هر سه نفر، دو قبضه سلاح وجود دارد. در مقابل، ایالت‌هایی همانند نیوجرسی (۱۴٫۷)، هاوایی (۱۴٫۹) و رودآیلند (۱۴٫۷) کمترین میزان مالکیت سلاح را دارند. برای مقایسه، بالاترین نرخ‌های مالکیت سلاح در اروپا چنین است: در صربستان (۳۹٫۱)، مونته‌نگرو (۳۹٫۱) و قبرس (۳۴)؛ یعنی همچنان بسیار کمتر از بیشینۀ ایالت‌های آمریکا! سلاح در آمریکا تنها به موضوع «دفاع شخصی» محدود نمی‌شود؛ بلکه با تاریخ، فرهنگ و سیاست این کشور عجین شده است. البته همچنان مناقشات داغی دربارهٔ امنیت، حقوق فردی و مقررات کنترل سلاح وجود دارد.

پادشاهی لمباردها، که در اواخر قرن ششم میلادی در شبه‌جزیرۀ ایتالیا توسط قوم ژرمنی لمبارد تشکیل شد، یکی از دولت‌های اولیۀ قرون وسطا بود. پایتخت آن در شمال ایتالیا، شهر پاویا بود و حکومت آن بر مبنای انتخاب پادشاه توسط اشراف عالی‌رتبه (دوک‌ها) استوار بود، چراکه تلاش برای برقراری سلطنت موروثی موفقیت‌آمیز نبود. کشور به چند دوک‌نشین تقسیم می‌شد که هرکدام تا حدی خودمختار بودند، به‌ویژه دوک‌نشین‌های جنوبی که استقلال بیشتری داشتند. لمباردها در ابتدا پیرو مسیحیت آریانی بودند، اما تا پایان قرن هفتم به مسیحیت کاتولیک گرویدند و تدریجاً زبان و فرهنگ رومی را پذیرفتند. در سال ۷۷۴ میلادی، شارلمانی پادشاه فرانک‌ها، این پادشاهی را شکست داد و لقب «پادشاه لمباردها» را برگزید و البته کنترل کاملی بر همۀ مناطق نیافت.

🔴 امپراتوری عثمانی: سلطان بایزید اول (ایلدرم)
🟡 سلطنت ممالیک: سلطان برقوق برجی
⚪️ خانات اردوی زرین: توقتمش خان
🔵 بیگ‌نشین قاضی برهان‌الدین

این ائتلاف برای مقابله با تیمور لنگ شکل گرفت و غیر از متحدان محلی، شامل سه قدرت اصلی منطقه یعنی عثمانی و ممالیک و اردوی زرین بود. هدف اصلی آنان جلوگیری از پیشروی سریع تیمور در قفقاز، آناتولی و خاورمیانه بود؛ زیرا قدرت‌گیری او تهدیدی جدی برای توازن سیاسی و اقتصادی منطقه محسوب می‌شد. بااین‌حال، این اتحاد هرگز هماهنگ و منسجم عمل نکرد. تیمور ابتدا در نبرد رود تِرِک (در قفقاز شمالی) توقتمش را شکست داد و سپس با لشکرکشی‌های پی‌درپی، نفوذ خود را تا شام و آناتولی گسترش داد. نتیجۀ نهایی، شکست کامل ائتلاف و تثبیت برتری امپراتوری تیموری در آسیای مرکزی و غرب آسیا بود، به‌گونه‌ای که هیچ‌یک از متحدان نتوانستند در برابر قدرت نظامی تیمور مقاومت کنند تا آنکه تیمور از دنیا رفت و جانشینان او برای قبضۀ قدرت به نزاع افتادند و امپراتوری تیموری به‌تدریج تضعیف شد.

🔸احمد الشرع به‌عنوان رئیس‌جمهور سوریه، از ۲۹ ژانویه تا ۱۵ اکتبر ۲۰۲۵، مجموعاً ۱۷ سفر خارجی رسمی به دوازده کشور انجام داده است:
1️⃣ یک بار: 🇦🇿آذربایجان، 🇧🇭بحرین، 🇪🇬مصر، 🇫🇷فرانسه، 🇯🇴اردن، 🇰🇼کویت، 🇷🇺روسیه و 🇺🇸آمریکا
2️⃣ دو بار: 🇶🇦قطر، 🇸🇦عربستان سعودی و 🇦🇪امارات متحدۀ عربی
3️⃣ سه بار: 🇹🇷ترکیه

🇷🇺🇸🇾 احمد الشرع، رئیس‌جمهور سوریه، روز چهارشنبه ۲۳ مهر در دیدار با همتای روس خود ولادیمیر پوتین، گفت که دمشق به تمام توافق‌های گذشته با مسکو احترام خواهد گذاشت. این اولین سفر الشرع به پایتخت روسیه پس از سرنگونی بشار اسد (متحد سابق مسکو) در آذرماه پارسال است. پوتین در این دیدار برگزاری انتخابات پارلمانی اوایل این ماه در سوریه را به احمد الشرع تبریک گفت. او گفت که مسکو خواهان روابط قوی‌تر با دمشق بوده و آماده است تا از طریق وزارت خارجه، رایزنی‌های منظمی با سوریه داشته باشد.

کرملین اعلام کرد که سرنوشت دو پایگاه اصلی روسیه در سوریه، پایگاه هوایی حمیمیم در استان لاذقیه و تأسیسات دریایی آن در طرطوس، در دیدار رهبران دو کشور مورد بحث قرار خواهد گرفت. روسیه که منافع اقتصادی و انرژی در سوریه دارد و می‌خواهد آن‌ها را هم حفظ کند، در فرودگاه قامشلی نیز حضور نظامی دارد. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، روز دوشنبه گفت که مسکو معتقد است دمشق خواهان حفظ پایگاه‌های نظامی روسیه در سوریه است و در مورد طرح استفاده از آن‌ها به عنوان مراکز لجستیکی برای رساندن کمک به آفریقا از طریق دریا و هوا نیز صحبت کرده است. بندر طرطوس از زمان اتحاد شوروی میزبان «قرارگاه فنی-لجیستیکی نیروی دریایی روسیه» بود که در سال‌های اخیر نقش مهمی در انتقال مزدوران و تسلیحات روسی به آفریقا داشته است. روسیه همچنین دارای پایگاه هوایی حمیمیم در حومهٔ شهر جبله در استان لاذقیه است. مطابق توافقی که بین مسکو و دولت بشار اسد امضا شد، روسیه قرار بود از پایگاه‌های حمیمیم و طرطوس بیش از ۴۰ سال دیگر استفاده کند.

یک منبع سوری به خبرگزاری رویترز گفته است مقام‌‌های سوری به دنبال تضمین‌هایی هستند که روسیه به مسلح کردن مجدد بقایای نیروهای اسد کمک نکند. همین منبع گفته که احمد الشرع قصد دارد به‌طور رسمی درخواست تحویل بشار اسد را برای محاکمه به‌جرم جنایت علیه مردم سوریه ارائه دهد. روسیه سال‌ها از قدرت نظامی خود برای حمایت از رژیم بشار اسد و سرکوب و کشتار مخالفان سوری استفاده کرد. مسکو سپس به اسد و خانواده‌اش که از کشور گریختند، پناهندگی داد. به‌گفتهٔ رسانه‌های روسی، خانوادۀ اسد اکنون مخفیانه در مسکو زندگی می‌کنند. البته به نظر نمی‌رسد درخواست تحویل اسد برای محاکمه مورد قبول روسیه واقع شود.

#سوريا | خريطة توزع حقول النفط التي تقع تحت سيطرة الإدارة السورية والتي تقع تحت سيطرة قوات قسد

گرگ‌ها روزگاری در بیشتر مناطق اروپا تقریباً منقرض شده بودند، اما اکنون گرگ‌ها جمعیت چشمگیری دارند. این نقشه نشان می‌دهد که گرگ‌ها در چه مناطقی از اروپا زندگی می‌کنند؛ از جمعیت‌های دائمی در جنگل‌های اروپای شرقی و جنوبی گرفته تا حضور پراکنده در کشورهایی مانند فرانسه، آلمان و اسکاندیناوی.

امارت ترکمان قرامانیان از طوایف ترک اوغوز و عمدتاً از شاخهٔ سالور بود و در نواحی جنوبی و مرکزی آناتولی، با مرکزیت لارنده (قره‌مان امروزی) شکل گرفت. بانی آن نورصوفی بیگ و پسرش کریم‌الدین قره‌مان بیگ بودند. این حکومت مسلمان در فترت سیاسی ناشی از تضعیف سلجوقیان روم قدرت گرفت و در قرن چهاردهم یکی از نیرومندترین بیگ‌نشین‌های آناتولی شد. قرامانیان بارها با عثمانیان و ایلخانیان جنگیدند، گاه با حمایت ممالیک مصر بر قونیه و نواحی کیلیکیه تسلط یافتند، اما سرانجام در سال ۱۴۸۷م توسط دولت عثمانی برافتادند.

تذکر مهم: پرچم منقوش بر نقشۀ امارت قرامان نادرست است. این پرچم در هر دو منبع قدیمی اطلس کاتالان و کتاب دانش (Book of Knowledge) به منطقهٔ ساتالیا (Satalia) نسبت داده شده است؛ نامی که مسیحیان برای آنتالیا، پایتخت امارت تکه (Beylik of Teke) به‌کار می‌بردند. یعنی این پرچم به امارت تکه تعلق دارد که مجاور غرب قلمرو قرامانیان بود.

معاهدۀ «کُردان» در ۴ سپتامبر ۱۷۴۶ میان دولت افشاری و امپراتوری عثمانی امضا شد و به جنگ‌های چندسالۀ دولتین پایان داد. پس از سقوط صفویان توسط هوتکیان و جلوس محمود شاه افغان، نادر مورد توجه مدافع و مدعی تاج‌وتخت صفوی یعنی طهماسب دوم قرار گرفت و نزد او مقام یافت و به‌تدریج، توانست با استفاده از نفوذ و استعداد خود حاکم بالفعل شود و قدرت را قبضه کند، سلطنت صفویه را رسماً منحل نماید و سلسلۀ افشاریه را بنیان نهد. او آشکارا با میراث مذهبی صفویان مخالف بود و می‌کوشید تشیع جعفری را رکن پنجم مذاهب فقهی اهل سنت و جماعت قرار دهد. طبق مفاد معاهدۀ کردان (ساوجبلاغ)، مرزها مطابق عهدنامۀ ذهاب (۱۶۳۹) تثبیت شد، دولت عثمانی حکومت افشاریه را به رسمیت شناختند، حجاج ایرانی اجازۀ سفر به مکه یافتند، مبادلۀ سفرا برقرار شد و اسیران جنگی دو طرف نیز آزاد شدند.

استفان دوشان با فتح بخش بزرگی از جنوب شرقی اروپا، یکی از قدرتمندترین فرمانروایان عصر خود شد. در دوران حکومت او، صربستان نیرومندترین دولت در بالکان و از برجسته‌ترین قدرت‌های اروپایی بود. امپراتوری او چندقومیتی و چندزبانه و پیرو کیش مسیحیت ارتدکس شرقی بود و از رود دانوب در شمال تا خلیج کورنت در جنوب امتداد داشت و پایتختش اسکوپیه بود. دوشان قانون‌نامه‌ای جامع به نام «قانون دوشان» تدوین کرد که از مهم‌ترین آثار حقوقی صربستان در قرون وسطی بوده است. در زمان او، صربستان به اوج قدرت سیاسی، اقتصادی و فرهنگی خود رسید. دوشان می‌خواست ضد امپراتوری عثمانی با ونیز متحد شود که ناگهان در دسامبر ۱۳۵۵ مرد و دولت او رو به زوال رفت و پس از مرگ جانشینش استفان اوروش پنجم، تجزیه و محو شد.

اندونزی پرجمعیت‌ترین کشور مسلمان دنیا و چهارمین کشور پرجمعیت جهان است و بیش از ۲۸۵ میلیون نفر جمعیت دارد. اما جالب اینکه اگر اندونزی را به دو منطقه با جمعیت مساوی تقسیم کنیم، جزیرۀ بزرگ جاوه با خرده‌جزایر اطرافش یکی از پرتراکم‌ترین مناطق جمعیتی جهان است که ۱۴۲٫۵ میلیون نفر در آن زندگی می‌کنند. اما دیگر جزایر بزرگ و کوچک اندونزی، شامل سوماترا، کالیمانتان، سولاوسی، پاپوآ، جزایر مالوکو و جزیره‌های نوسا تنگارا و...، در مجموع ۱۴۲٫۵ میلیون نفر اما پراکنده در سرزمینی بسیار گسترده‌تر هستند. این تضاد نشان می‌دهد که جمعیت اندونزی هم بسیار عظیم است و هم به‌شدت نامتوازن توزیع شده است؛ تنها یک جزیره (جاوه) نیمی از جمعیت کشور را در خود دارد، درحالی‌که بقیۀ کشور از هزاران جزیرۀ کم‌جمعیت‌تر تشکیل شده است. اندونزی بیش از ۱۷,۵۰۰ جزیره دارد.

🔸نیز بنگرید:
🕋 کشورهای دارای بیشترین جمعیت مسلمان
🕌 جمعیت مسلمانان در جنوب شرقی آسیا
🇮🇩 تراکم جمعیت در اندونزی و همسایگان
🇮🇩 مقایسۀ کشورهای اروپایی و اندونزی

👁 نیز بنگرید (انظروا أيضًا):
🇸🇾 تاریخ معاصر سوریه (سوريا الحديث)