📖 کتاب «در پیرامون ادبیات»

🖌 احمد کسروی

📝 نشست سوم : زیان بس بزرگی که از شعرها برخاسته (یک از پانزده)


در نشست گذشته گفتیم ما را درباره‌ی شعر دو سخنست که یکی را در آن نشست گفتیم و اینک می‌خواهیم دیگری را بگوییم.

در آن نشست گفتیم : شاعران معنی شعر را ندانسته و به یاوه‌گویی پرداخته‌اند ، آنگاه ستایشگری کرده‌اند ، گزافه‌ها بافته‌اند ، زبان بهجو آلوده‌اند. اینها را گفتیم. ولی افسوس که زیان شعر تنها آنها نیست و یک رشته زیانهای بزرگتری از شعر در ایران پدید آمده. زیرا چند تن از شاعران اندیشه‌های زهرآلودی در مغز می‌داشته‌اند و آنها را در شعرهای خود جا داده‌اند که می‌باید گفت : یاوه‌گویی را با بدآموزی توأم گردانیده‌اند. همچنان چند تن از بدآموزان شعر را افزاری برای کار خود گرفته‌اند.

این شاعران بدآموز یا بد‌آموزان شاعر زیانهای بس بزرگ را باین توده رسانیده‌اند که می‌بایست جداگانه بازنماییم. این چند تن خیام و سعدی و مولوی و حافظ بوده‌اند که از هر کدام جداگانه سخن خواهیم راند :


———————————-

📣 خوانندگان همچنین می‌توانند از راه نشانی زیر با ما همبستگی داشته پیام یا نوشتارهای خود را در این زمینه بنویسند. تنها خواهش ما اینست که نوشتارها تا جایی که تواند بود کوتاه و با دلیل توأم بوده و خواست از آن تنها روشنی مطلب و حقیقت باشد.

📣 @PakdiniHambastegibot

📊 در پایین یک دیدگاه‌پرسی هم آمده که می‌توانید در آن شرکت کنید.

🌸

📖 دنباله‌ی دفتر «حقایق زندگی»

🖌 احمد کسروی

🔸 آیا من دعوای پیغمبری می‌کنم؟ (دو از دو)


2ـ اگر پیغمبری اینهاست من بکارش پرداخته‌ام

من تاکنون نامی بروی خود نگزارده‌ام و جایگاهی برای خود برنگزیده‌ام. از سال 1312 که بکوشش برخاسته‌ام در این ده سال از یکسو بروشن گردانیدن حقایق پرداخته از یکسو با نادانیها و گمراهیها در نبرد بوده‌ام.

در سال نخست که پیمان را آغاز کردم با اروپاگری به نبرد پرداختم. اروپاگری چیست؟. شاید کسان بسیاری آن را فراموش گردانیده‌اند. آن هایهوی را از یاد برده‌اند.

ایرانیان پس از سالها خواب و نابهوشی بتکان آمده و چشم باز کرده اروپا را با آن دولتهای نیرومند ، با آن شهرهای آراسته و زیبا ، با آن دانشهای فراوان ، با آن اختراعهای شگفت‌آور دیده و بیکبار خیره مانده و چنین دانسته بودند که اروپاییان شاهراه پیشرفت را پیموده بآخرین فرودگاه آن رسیده‌اند و شرقیان نیز اگر می‌خواهند پیش روند و به یک زندگانی بهتر و برتری رسند باید پیروی از اروپاییان کنند و گام بگام از دنبال آنان راه پیمایند.

اینبود در همه جا رو بسوی اروپا دوخته هرچه از اروپاییان می‌دیدند از نیک و بد می‌گرفتند و هر گامی را که در راه پیروی از اروپا برمی‌داشتند پیشرفت می‌پنداشتند. اروپا که خود براه بن‌بستی افتاده بود اینان کورکورانه از پی او می‌دویدند و آن را نیک می‌شماردند.

من در گام نخست باین پرداختم و درمیان هیاهویی که برخاست گفتارهای پیاپی نوشتم و آن شوری را که بنام اروپاخواهی برخاسته بود فرونشاندم. گفتارهای من در آن باره بزبانهای اروپایی ترجمه یافت. کتاب آیین که در همان زمینه است به عربی ترجمه شده در مصر بچاپ رسیده.

پس از آن در سال دوم پیمان از یکسو با هیاهوی شعر و شاعری که در ایران برانگیخته بودند به نبرد آغازیده از یکسو برای گفتگو از مادّیگری زمینه آماده گردانیدم.

مادّیگری بزرگترین و ریشه‌دارترین گمراهی‌ایست که جهان بخود دیده. این گمراهی با بت‌پرستی یا ماننده‌ی آن درخور سنجش نبوده.

این گمراهی از پنداربافی فلان هوسمند برنخاسته. بلکه از دانشها پدید آمده. پیروان این گمراهی بیش از همه دانشمندان بزرگ و بنام می‌بوده‌اند.

این گمراهی تنها لغزشی در اندیشه نبوده بهمه‌ی گوشه‌های زندگانی ریشه دوانیده. روشنتر گویم : مادّیگری تنها آن نبوده که کسانی بهستی خدا باور ندارند و یا بزندگانی آنجهان گردن نگزارند ، این نیز بوده که آدمی را با چهارپایان و ددان به یک رشته کشند ، آدمی را همچون جانوران نیکی‌پذیر ندانند ، زندگانی را نبرد شمارند ، از روان ناآگاهی نمایند ، خرد را نپذیرند. اینها هر یکی گمراهی دیگری می‌بود و نتیجه‌های بدی را در زندگانی درپی می‌داشت.

اینست می‌گوییم : مادّیگری هم ریشه‌دارترین ، و هم شاخه‌دارترین گمراهیها می‌بود. اینست می‌گوییم : جهان ماننده‌ی این گمراهی را ندیده بود.

در ایران کمتر کسی می‌دانست مادّیگری چیست. با آنکه از سی و چهل سال پیش روزنامه‌ها پیاپی بدآموزیهای آن گمراهی را (بی‌آنکه نامی از مادّیگری برند) نشر کرده انبوهی از مردم را گرفتار آن گردانیده بودند کمتر کسی از چگونگی آگاه می‌بود.

از سال سوم من باین گمراهی پرداختم و هر زمان از راه دیگری درآمده در شماره‌های پیمان گفتارهای پیاپی نوشته پاسخهای روشن و استوار دادم. بزرگترین نبرد ما با این اژدهاـگمراهی بوده است و خواهد بود.

در همان هنگام من می‌بایست گمراهیهای دیگر را از صوفیگری و فلسفه و باطنیگری و بسیار مانند اینها فراموش نکنم و هر زمان به یکی از آنها پرداخته تکانی دهم.

می‌بایست زبان ایران که بیمار است و آلودگیهای بسیار در آن پیدا شده به پیراستن کوشم و یک زبان درستی پدید آورم.

می‌بایست چنانکه با نادانیها و گمراهیها نبرد می‌کنم بروشن گردانیدن حقایق نیز کوشم و در حال آنکه کوره‌راهها را می‌بندم یک شاهراه روشنی باز گردانم.

اینها کارهاییست که بایست کنم و کرده‌ام و بخواست خدا در همه‌ی آنها فیروز بوده‌ام. در هیچ یکی نلغزیده‌ام. در هیچ یکی پا بکنار ننهاده‌ام.

ولی با اینحال هیچگاه نامی بروی خود نگزارده‌ام. نه تنها خود را پیغمبر ننامیده‌ام بارها از آن نام بیزاری نشان داده‌ام. اینست از کسانی که نام «پیغمبر» بروی من می‌گزارند می‌پرسم : «از کجا می‌گویید من دعوای پیغمبری کرده‌ام؟.. اگر از این کارهاست که انجام داده‌ام و می‌دهم اینها کار است نه دعوا. اگر اینها پیغمبریست پس من بکارش برخاسته‌ام نه بدعوایش. من هیچگاه مرد دعوا نبوده‌ام و نیستم. من همیشه مرد کارم».

بسیار جای شگفت است که خودشان نامی بروی من می‌گزارند و خودشان بدستاویز همان نام بهایهوی می‌پردازند. من نمی‌دانم باینان چه بگویم.

👇

اگر خواست هایهوی‌کنندگان آنست که من چرا باین کارها برخاسته‌ام ، چرا با گمراهیها نبرد کرده‌ام ، چرا معنی جهان و زندگانی را روشن ساخته‌ام ، چرا مردان نیک و جوانان پاک را در یک شاهراهی گرد آورده‌ام ، چرا برهایی ایران از آلودگیهای چهارده کیش کوشیده‌ام ـ بهتر است سخن آشکار گویند. بهتر است راز درون خود را پنهان ندارند. بهتر است اگر ایرادی بکردار و گفتار من دارند بزبان آورند.

چنانکه بسیاری از خوانندگان می‌دانند روز یکم آذرماه گذشته در نشست جشن ، من گفتاری درباره‌ی کارهای ده ساله‌ی خود راندم و در آنجا در همین زمینه نیز سخن رانده روشن گردانیدم که چگونه باین کوششها برخاستم و رویه‌ی کار خود را بازنمودم. در شماره‌ی آینده همان گفته‌ها را که در دفتر «یکم آذر» بچاپ رسیده در پرچم نیز خواهیم آورد.

پرچم هفتگی ـ شماره‌ی سوم ـ 12 فروردین ماه 1323
———————————-

📣 خوانندگان همچنین می‌توانند از راه نشانی زیر با ما همبستگی داشته پیام یا نوشتارهای خود را در این زمینه بنویسند. تنها خواهش ما اینست که نوشتارها تا جایی که تواند بود کوتاه و با دلیل توأم بوده و خواست از آن تنها روشنی مطلب و حقیقت باشد.

@PakdiniHambastegibot

📊 در پایین یک دیدگاه‌پرسی هم آمده که می‌توانید در آن شرکت کنید.

🌸

📖 کتاب «در پیرامون ادبیات»

🖌 احمد کسروی

📝 نشست سوم : زیان بس بزرگی که از شعرها برخاسته (دو از پانزده)


1ـ خیام :

خیام بنیادگزار خراباتیگری است. نخست بگویم که این نام «خراباتیگری» را ما گزارده‌ایم. تا ده سال پیش من آگاهی از خیام نمی‌داشتم. گاهی می‌دیدم او را «فیلسوف» می‌خوانند ، گاهی «مشکک» می‌نامند. هنگامی که می‌خواستم ازو سخن رانم شعرهایش را خوانده دیدم که او اندیشه‌هایی را دنبال می‌کرده : «جهان هستی هیچست و پوچست. ما نمی‌دانیم از کجا آمده‌ایم و بکجا می‌رویم. نمی‌دانیم بهر چه آمده‌ایم و چه کار باید کنیم. پس باید پروای گذشته را نداشت ، اندیشه‌ی آینده نکرد ، دمی را که در آنیم فرصت شمرد و بخوشی کوشید. باید خود را بدامن ساغر و باده انداخت و اندوه از خود دور گردانید».

این پایه‌ی خراباتیگریست. ولی خیام چیز دیگری هم بآن می‌افزاید که «جبریگری» باشد. می‌گوید : «هر آنچه خواهد شد از نیک و بد از پیش نوشته شده. کوششی که ما کنیم نتیجه‌ای نخواهد داشت».

چون درمیان شعرها بارها نام «خرابات» می‌برد که بمعنی میخانه می‌بوده از اینرو من باندیشه‌های او (یا بهتر گویم : ببدآموزیهایش) نام «خراباتیگری» گزاردم.

اینک برخی از شعرهای خیام را برایتان می‌خوانم :

ای بیخبر این طاق مجسم هیچست
این تارم نُه سپهر ارقم هیچست

خوش باش که در نشیمن کون و فساد
وابسته‌ی یک دمیم و آن هم هیچست /

هرچند که رنگ و بوی زیباست مرا
چون لاله‌ رخ و چو سرو بالاست مرا

معلوم نشد که در طربخانه‌ی خاک
نقاش ازل بهر چه آراست مرا /

روزی دو که مهلتست مِی ‌خور مِی ناب
کاین عمر دو روزه برنگردد دریاب

دانی که جهان رو بخرابی دارد
تو نیز شب و روز ز مِی باش خراب /

امروز تو را دسترس فردا نیست
و اندیشه‌ی فردات بجز سودا نیست

ضایع مکن این دم ار دلت شیدا نیست
کاین باقی عمر را بقا پیدا نیست /

ای آمده از عالم روحانی تفت
حیران شده در [پنج و] چهار و شش و هفت

مِی ‌خور چو ندانی ز کجا آمده‌ای
خوش باش ندانی بکجا خواهی رفت /

با باده نشین که ملک محمود اینست
وز چنگ شنو که لحن داوود اینست

از نامده و رفته دگر یاد مکن
حالی خوش باش زانکه مقصود اینست /

بر لوح نشان بودنیها بوده است
پیوسته قلم ز نیک و بد ناسوده است

در روز ازل هرآنچه بایست بداد
غم خوردن و کوشیدن ما بیهوده است /

چون نیست حقیقت و یقین اندر دست
نتوان بامید شک همه عمر نشست

هان تا ننهیم جام مِی از کف دست
در بی‌خبری مرد چه هشیار و چه مست /

چون نیست و هرچه هست جز باد بدست
چون هست به هرچه هست نقصان [و] شکست

انگار که هست هرچه در عالم نیست
پندار که نیست هرچه در عالم هست /

زین پیش نشان بودنیها بوده است
پیوسته قلم ز نیک و بد ناسوده است

تقدیر ترا هر آنچه بایست بداد
غم خوردن و کوشیدن ما بیهوده است

اینهاست آموزاکهای [تعلیمات] خیام. ولی اینها جز اندیشه‌های خامی نیست. نخست این بسیار خامست که کسی از اینجهان شگفت چشم بندد و بگوید : «این طاق مجسم هیچست». بسیار بیخردیست که درپی دانستنیهای اینجهان نباشد و بگوید : «مِی ‌خور که ندانی ز کجا آمده‌ای ...» راستست که ما همه‌ی رازهای سپهر را نمی‌توانیم دانست. ولی چنان هم نیست که هیچ ندانیم.


———————————-

📣 خوانندگان همچنین می‌توانند از راه نشانی زیر با ما همبستگی داشته پیام یا نوشتارهای خود را در این زمینه بنویسند. تنها خواهش ما اینست که نوشتارها تا جایی که تواند بود کوتاه و با دلیل توأم بوده و خواست از آن تنها روشنی مطلب و حقیقت باشد.

📣 @PakdiniHambastegibot

📊 در پایین یک دیدگاه‌پرسی هم آمده که می‌توانید در آن شرکت کنید.

🌸

📖 دنباله‌ی دفتر «حقایق زندگی»

🖌 خوانندگان پرچم

🔸 در پیرامون گوشتخواری (یک از یک)


من هم دو سال گوشت نخوردم

پیش از اینکه نوشته‌ی : «در پیرامون گوشتخواری» را تا به پایان بخوانم بخود می‌گفتم که چیزی بنویسم و به نوشته‌ی پرچم گواهی دهم. بآخر گفتار که رسیدم آنجا که نوشته بودید : «ما دوست می‌داریم از خوانندگان پرچم درین باره گفتارهایی نویسند ...» بخود بایا شمردم که سودی را که از نخوردن گوشت برده‌ام بنویسم و برای پرچم بفرستم.

دو سال و نیم پیش به نوشته‌های دکتر پوشه برخوردم و بیشتر آنها را خواندم و به دل سپردم و با خود نهادم که دیگر بگوشت لب نزنم. درست بیاد دارم اولین شبی را که گوشت نخوردم و بخانواده‌ی خود گفتم که دیگر گوشت نخواهم خورد ، گمان کردند شوخی می‌کنم.

ولی کم‌کم بدرستی گفتارم پی بردند. از آن زمان درست تا دو سال چنین می‌کردم و گوشت و خوراکیهای نزدیک بآن را از خود دور می‌کردم.

در این دو سال چه سودهایی که بردم و اکنون از شمردن آنها چشم می‌پوشم. ولی چون زندگانی خانوادگی ما درپی این کار من رویه‌ی دیگری بخود گرفته و پیچیده شده بود و دلتنگیهایی پیش می‌آمد ناچار برای خشنودی نزدیکانم ـ آنان که مرا پرورده‌اند ـ و به پاس بزرگداشت آنان از خودداری کامل آن چشم پوشیدم و اکنون در هفته بیش از یک بار گوشت نمی‌خورم و امیدوارم روزی بتوانم گوشت را از سر سفره‌ی خانه‌ام برچینم و خوراکیهای فراوان دیگر را جایگزین آن گردانم.

درباره‌ی پزشکی من خود آگاهی نمی‌دارم که گواهی دهم ولی شما می‌توانید گفتارهای دو کتاب : «راه خوشبختی» نوشته‌ی دکتر پوشه و «فن دیر زیستن» نوشته‌ی گاستون دوریل و کتابهای دیگری را که در این باره نوشته شده است گواه خود بگیرید و من و چند نفر دیگر از دوستانم با خواندن آن کتابها بوده که از گوشت روی گرداندیم.

تهران ـ جواد اورازانی

پرچم هفتگی ـ شماره‌ی سوم ـ 12 فروردین ماه 1323
———————————-

📣 خوانندگان همچنین می‌توانند از راه نشانی زیر با ما همبستگی داشته پیام یا نوشتارهای خود را در این زمینه بنویسند. تنها خواهش ما اینست که نوشتارها تا جایی که تواند بود کوتاه و با دلیل توأم بوده و خواست از آن تنها روشنی مطلب و حقیقت باشد.

@PakdiniHambastegibot

📊 در پایین یک دیدگاه‌پرسی هم آمده که می‌توانید در آن شرکت کنید.

🌸

📖 کتاب «در پیرامون ادبیات»

🖌 احمد کسروی

📝 نشست سوم : زیان بس بزرگی که از شعرها برخاسته (سه از پانزده)


[ دنباله‌ی 1ـ خیام : ]

دوم این خامی دیگر است که کسی بگوید : «ما چون نمی‌دانیم از کجا آمده‌ایم و بکجا خواهیم رفت باید پروای گذشته نکنیم و در اندیشه‌ی آینده نباشیم و دم را غنیمت شمرده بمستی و خوشی کوشیم». این نتیجه را از آن مقدمه نتوان گرفت. گرفتم که ما نمی‌دانیم از کجا آمده‌ایم و بکجا می‌رویم ، باید بزندگانی بی‌پروا نباشیم. باید پروای گذشته کرده از آن پند گیریم. در اندیشه‌ی آینده بوده بسیج[=تدارک] زمینه برای آسایش خود کنیم. راست است که ما را باینجهان بی‌اختیار آورده‌اند. ولی بما فهم و خرد و توانایی داده‌اند که جهان را آباد کنیم و درپی نیکی زندگانی باشیم. خیام اگر درپی خوشی می‌بوده بایستی این بداند که خوشی در حالی تواند بود که کسی پروای گذشته و آینده کرده زمینه برای آسودگی و خوشی آماده گرداند.

بارها این مثل را گفته‌ایم : چنین انگارید گروهی را با زور کوچانیده در بیابان خشکی جا داده‌اند. باید آنان در اندیشه‌ی زندگانی خود باشند و ببسیج زمینه کوشند ، نه آنکه بگویند : «ما را باینجا با زور آورده‌اند» و باین بهانه از کار و کوشش بازایستند که هرآینه دور از خرد است. باز گفته‌ایم اگر کسی را با زور و ستم بزندان اندازند باز باید در اندیشه‌ی زندگی باشد و آن زور و ستم را بهانه‌ی بی‌پروایی و بی‌باکی نگرداند.

سوم آنهمه ستایش که خیام از باده کرده بسیار بیخردانه است. باده هرچه هست باشد ، ستایش آن اینهمه نیست.

چهارم این نادانی بزرگی از خیام بوده که بگوید : «زین پیش نشان بودنیها بوده» و آن پافشاری را بروی جبریگری نماید. خیام چرا آن نمی‌دیده که هر که پی کاری را می‌گیرد و می‌کوشد نتیجه برمی‌دارد و هر که پی کاری نمی‌رود و یا سستی نموده نمی‌کوشد نومید می‌گردد؟!. چیزی باین آشکاری را چرا نمی‌دیده؟!.

ببینید نافهمی را : می‌گوید درپی کار و کوشش نباشید ، بودنیها بوده است ، پروای گذشته و آینده نکنید. با اینحال آرزوی خوشی می‌کند. من نمی‌دانم نادانی از این بدتر چه باشد. آیا این کسست که فیلسوف می‌خوانند؟!.

خوشی‌ای که این مرد آرزو می‌کند جز آن نتوانستی بود که کسی خود را بیکبار به بیغیرتی و بی‌ننگی زند و با همه‌ی لختی و گرسنگی خوشیها کند. این توانستی بود خوشی‌ای که نتیجه‌ی دستورهای اوست.

اینها بدآموزیهای زهرآلود و تندیست که خیام در قالب رباعیهای بسیار شیوای خود گنجانیده. از شعر این سودجویی ناسزا را کرده است.

نتیجه‌ی این بدآموزیهای خیام آن بایستی بود که مردم ایران بودنیها را بوده دانسته خود را به بی‌باکی و بیدردی زده دمی را غنیمت شمارند و ناگهان مغولان برسند و آن گزند و آسیب را برسانند. چنانکه بارها گفته‌ایم آن زبونی که ایرانیان در برابر مغولان نشان دادند بیش از همه نتیجه‌ی صوفیگری و باطنیگری و خراباتیگری می‌بود. این سه رشته بدآموزیها ایرانیان را سرگرم داشته خونهاشان از جوش انداخته از مردانگی و جانبازی بی‌بهره‌شان گردانیده بود.


———————————-

📣 خوانندگان همچنین می‌توانند از راه نشانی زیر با ما همبستگی داشته پیام یا نوشتارهای خود را در این زمینه بنویسند. تنها خواهش ما اینست که نوشتارها تا جایی که تواند بود کوتاه و با دلیل توأم بوده و خواست از آن تنها روشنی مطلب و حقیقت باشد.

📣 @PakdiniHambastegibot

📊 در پایین یک دیدگاه‌پرسی هم آمده که می‌توانید در آن شرکت کنید.

🌸

📖 دنباله‌ی دفتر «حقایق زندگی»

🖌 احمد کسروی

🔸 جنگ با بدیها بخدا پرستیدنست (یک از یک)


در شماره‌ی گذشته سخن از گوشت خوردن و از ناستودگی آن راندیم. تنها گوشت نخوردن نیست. باید بجانوران سودمند و یا بی‌آزار سروری نمود ، باید نگهبانی کرد. باید بمرغان ترانه‌خوان و قشنگ مهربانی نمود و پشتیبانی نشان داد. باید بفزونی شماره‌ی آنها کوشید.

از آنسو باید بنابودی جانوران زیانمند و آزارا [=موذی] کوشید. باید ریشه‌ی پلنگ و گرگ و شغال و روباه و ماننده‌ی اینها را که ستمگر و ناتوان‌آزارند برانداخت. آنانکه در هوس شکارند بهتر است بجای کشتن قرقاول قشنگ و مرغان بی‌آزار این جانوران تیزدندانِ دَرا دَرا صفت فاعلی «همیشگی» از دریدن (همیشه درنده)] را بکشند.

باید مار و کژدم و رتیل و مگس و پشه و ساس و شپش و هرچه از اینگونه است از میان بُرد.

ما نمی‌گوییم کدام جانوران سودمند و کدام زیانمند است. این چیزیست که باید دانشها گوید. آنچه ما می‌گوییم اینست که باید بجانوران سودمند و یا بی‌آزار نگهبانی کرد و با جانوران زیانمند و آزارا و آنچه بدنما و بی‌سود است نبرد کرد و به برانداختن تخم آنها کوشید.

خدا آدمیان را آفریده و این زمین را بدست آنان سپارده ـ بدست آنان سپارده که بیارایند و بپیرایند ، سپارده که بآبادیش کوشند ، سپارده که به نیکیهایش افزایند و از بدیهایش بکاهند.

جنگ با بدیها بخدا پرستیدنست. بارها کسانی از نماز و نیایش می‌پرسند. می‌گویم : پرستش بخدا تنها نماز و نیایش نیست.

نبرد با بیماریها ، کوشش به تندرستی مردم ، پابستگی به پاکی و پاکیزگی ، کشتن جانوران ستمگر و آزارا ، و نبرد با ساس و رتیل و پشه و مگس ، کوشش بآبادی زمین ، بالاتر از همه ، نبرد با گمراهیها و نادانیها ـ یا یک جمله بگویم : جنگ با بدیها ـ پرستش بخداست و مایه‌ی خشنودی او خواهد بود.

پرچم هفتگی ـ شماره‌ی سوم ـ 12 فروردین ماه 1323

———————————-

📣 خوانندگان همچنین می‌توانند از راه نشانی زیر با ما همبستگی داشته پیام یا نوشتارهای خود را در این زمینه بنویسند. تنها خواهش ما اینست که نوشتارها تا جایی که تواند بود کوتاه و با دلیل توأم بوده و خواست از آن تنها روشنی مطلب و حقیقت باشد.

@PakdiniHambastegibot

📊 در پایین یک دیدگاه‌پرسی هم آمده که می‌توانید در آن شرکت کنید.

🌸

📖 کتاب «در پیرامون ادبیات»

🖌 احمد کسروی

📝 نشست سوم : زیان بس بزرگی که از شعرها برخاسته (چهار از پانزده)


[ دنباله‌ی 1ـ خیام : ]

یکی از کارهای خیام که بکسانی بسیار خوش می‌افتد و آن را نشان دلیری خیام شناخته بستایش می‌پردازند ، ایرادهاییست که او بدستگاه آفرینش می‌گیرد و با خدا به چَخِش برمی‌خیزد.

ولی این جز نتیجه‌ی سبکسری و کوته‌اندیشی نیست. از این سخنان چه سودی توانستی بود؟!. این سخنان هنگامی جا داشت که خیام با خدا همسخن باشد و اینها را باو بگوید و خدا پذیرفته گردش جهان را دیگر گرداند. جز در چنان هنگامی جا نداشتی. نتیجه‌ی این سخنها از خیام جز آن نبوده که مردم را در کوششهای سودمند و در نیکوکاریها سست گردانَد ، و از آنسو دستاویز بدست بدکاران و زیانمندان دهد.

بارها گفته‌ایم : اینجهان همینست که هست. از ایرادهایی که کسانی سبکسرانه و کوتاه‌اندیشانه بگیرند ، دیگر نخواهد شد. یگانه‌راه همانست که مردمان بکوشند و از بدیهای اینجهان بکاهند. بارها گفته‌ایم : در اینجهان نیک و بد توأمست. ولی خدا بما فهم و خرد داده که نیک را از بد بازشناسیم. رشته‌ی کارهای اینجهان را بدست ما سپرده که تا توانیم آن را از بدیها بپیراییم. اگر خیام مرد بافهمی بودی بایستی اینها را بفهمد. بایستی بجای آن سخنان بدمستانه مردم را به نیکوکاری و نبرد با بدیها برانگیزد.

می‌باید گفت : پیدایش خیام و داشتن چنین اندیشه‌هایی سراپا زیان و زهرآلود و گنجانیدن آنها در شعر ، که سپس دیگران هم پیروی کرده‌اند و بر شماره‌ی آنگونه رباعیها افزوده گردیده ، خود آسیبی برای ایران بوده. پیشامدی ناخجسته در تاریخ کشور بوده. جز خدا کسی چه داند که این رباعیها که بنام خیام خوانده می‌شود چه زیانهایی را پدید آورده.

اکنون سخن در آنست که در آن هیاهوی ادبیات که یادش کردیم جای بس بزرگی برای این رباعیهای خیام باز کرده‌اند. خیام را فیلسوف بسیار بزرگی ستوده چنین وانموده‌اند که اروپاییان شیفته‌ی رباعیهای اویند ، و رشک می‌برند که چنان فیلسوفی از آسیا برخاسته و از اروپا برنخاسته ، و بنام او بایران و ایرانیان پاس می‌گزارند. باین دستاویز رباعیهای خیام را پیاپی چاپ کرده بیرون ریخته‌اند ، مردم را بخواندن و ازبر کردن آنها واداشته‌اند. رباعیهای خیام بزبانهای عربی و ترکی ترجمه شده و بچاپ رسیده. کتابها در پیرامون آنها پرداخته شده.

جای بسیار شگفتست که سخنانی بآن زیانمندی که آشکاره درس بی‌ننگی و بیغیرتی بمردم می‌آموزد چنین هایهویی درباره‌ی آن برخیزد ، وآنگاه پیش رود. از همینجا اندازه‌ی سستی خردها و فهمها را توان بدست آورد.

کسی نمی‌اندیشد که گفته‌های آن مرد چیست؟.. آیا پایه‌ای می‌دارد یا پندارهای بیپاست؟.. آیا سودمند است یا زیانمند؟.. همانکه می‌شنوند اروپاییان از آن ستایش کرده‌اند بتکان آمده راه می‌افتند. همانکه کسی کتاب در ستایش ازو نوشته دیگران پیروی ازو می‌کنند. همچون گله‌ی گوسفند ، که با یک آوازی از جا درروند و همانکه یکی از جویی پرید همه پیروی کنند.

روزی به یکی گفتم : فلسفه‌ی خیام چه می‌بوده؟.. گفت : «می‌گوید من نمی‌دانم از کجا آمده‌ام و کجا خواهم رفت». گفتم : «اگر دانسته بودی فلسفه بودی. ندانستن که فلسفه نیست. پیره‌زنهای روستا هم نمی‌دانند از کجا آمده‌اند و بکجا خواهند رفت».

گفت : «می‌گوید حاصل زندگانی آن یک دم است که درآنیم. باید غنیمت شمرد و پروایی بگذشته و آینده نداشت. باده‌ای خورد و خوش بود» گفتم : این فلسفه‌ی او را بسیاری بکار بسته‌اند. بسیار هستند کسانی که درپی خانه و زندگی نیستند و پروای کسی و چیزی نمی‌دارند ، هرچه پیدا کردند نوشابه و باده می‌خورند و یا در شیره‌خانه شیره می‌کشند ، این همان فلسفه‌ی خیام است.


———————————-

📣 خوانندگان همچنین می‌توانند از راه نشانی زیر با ما همبستگی داشته پیام یا نوشتارهای خود را در این زمینه بنویسند. تنها خواهش ما اینست که نوشتارها تا جایی که تواند بود کوتاه و با دلیل توأم بوده و خواست از آن تنها روشنی مطلب و حقیقت باشد.

📣 @PakdiniHambastegibot

📊 در پایین یک دیدگاه‌پرسی هم آمده که می‌توانید در آن شرکت کنید.

🌸

📖 دنباله‌ی دفتر «حقایق زندگی»

🖌 احمد کسروی

🔸 کنگره خود بخود برپاست (یک از یک)


یکی از خوانندگان پرچم می‌نویسد : «بهتر است در ایران کنگره‌ای برای مذاهب تشکیل یابد که نمایندگان هر مذهبی در آن شرکت کنند و هر یکی مذهب خود را شرح داده دلیلهای خود را ذکر کنند که مردم قضاوت نمایند و هر کدام را که با اکثریت قبول کردند مذهب عمومی و رسمی ایران باشد».

می‌گوییم : آن کنگره خود بخود برپاست. در نتیجه‌ی کتابهایی که ما نوشته بچاپ رسانیده‌ایم که از یکسو معنی راست دین را روشن گردانیده‌ایم و از یکسو از یکایک کیشهای ایران و از گمراهیهای دیگری که هست بسخن پرداخته ایرادهای روشن بسیار به هر کدام گرفته‌ایم و این کتابها در سراسر کشور پراکنده شده ، نتیجه‌ی این کار آنست که انبوه مردم ایران خود را با یک رشته حقایقی روبرو می‌یابند و درباره‌ی آنها می‌اندیشند و گفتگو می‌کنند ، و بسیاری از ایشان این حقایق را پذیرفته از دور و نزدیک با ما هم‌آواز می‌گردند.

این یک تکانیست که پدید آمده و بخواست خدا دو یا سه سالی نخواهد گذشت که در این کشور همه‌ی خردمندان و پاکدلان در یک راه گرد آیند و این پراکندگیها که امروز هست از میان برخیزد.

این کار جز از این راه انجام نتوانستی گرفت. آن کنگره بدانسان که آرزو می‌رفت نه توانستی بود و نه اگر بودی نتیجه‌ای از آن توانستی برخاست.

پرچم هفتگی ـ شماره‌ی سوم ـ 12 فروردین ماه 1323

———————————-

📣 خوانندگان همچنین می‌توانند از راه نشانی زیر با ما همبستگی داشته پیام یا نوشتارهای خود را در این زمینه بنویسند. تنها خواهش ما اینست که نوشتارها تا جایی که تواند بود کوتاه و با دلیل توأم بوده و خواست از آن تنها روشنی مطلب و حقیقت باشد.

@PakdiniHambastegibot

📊 در پایین یک دیدگاه‌پرسی هم آمده که می‌توانید در آن شرکت کنید.

🌸

📖 کتاب «در پیرامون ادبیات»

🖌 احمد کسروی

📝 نشست سوم : زیان بس بزرگی که از شعرها برخاسته (پنج از پانزده)


[ دنباله‌ی 1ـ خیام : ]

گاهی می‌گویند : «آوازه‌ی خیام باروپا و آمریکا افتاده. ترجمه‌ی رباعیهای او در زبان انگلیسی از شناخته‌ترین کتابهاست». می‌گویم اینها همه پوچست. اگر آوازه‌ی خیام باروپا و آمریکا افتاده است افتاده باشد ، این دلیل آن نخواهد بود که ما بدآموزیهای پست او را نادیده گیریم. شما اگر پاسخی می‌دارید بسخنان ما دهید. وگرنه نافهمی و خیره‌روییست که رفتار اروپاییان را به رخ ما کشید. تو گویی ما فهمی و خردی نمی‌داریم و می‌باید همچون کوران پیروی از اروپاییان کنیم.

آنگاه آوازه‌ی خیام در اروپا و آمریکا بآن بزرگی که وامی‌نمایند نیست. آری رباعیهای او به بسیاری از زبانها ترجمه یافته. انجمنی هم در لندن بنام «خیام» برپا می‌بوده. در نتیجه‌ی اینها بسیاری از اروپاییان و آمریکاییان او را می‌شناسند. ولی نه چندان که گفته می‌شود. از آنسو آنچه ما دانسته‌ایم شعرهای خیام را در ترجمه‌ها دیگر گردانیده‌اند و این بدآموزیها با این بی‌پردگی در آنها نیست. [1] این چیزیست که من شنیده بودم. بتازگی هم گفتاری در آن باره در «روزگار نو» [2] که در انگلستان بچاپ می‌رسد خوانده‌ام.

گذشته از اینها شعرهای خیام که بانگلیسی یا بزبانهای دیگر ترجمه شده بعنوان نمونه از اندیشه‌های یک شاعر شرقیست. ماننده‌ی آنست که ما جمله‌هایی را از گفته‌های کنفسیوس ترجمه کنیم و در فارسی بچاپ رسانیم که جز پروای [توجه] کمی از سوی مردم بآنها نخواهد بود و جز هَنایش اندکی پدیدار نخواهد گردید. این جز آنست که رباعیهای خیام را در خود فارسی چاپ کنند و نام فیلسوف بروی او گزارند و با آن هایهوی بدست مردم دهند.

از اینها هم می‌گذریم : توده‌ی انگلیس و فرانسه و آلمان و روس با آن اندیشه‌های استوار و نیرومند که در زمینه‌ی میهن‌پرستی و غیرت و کوشش می‌دارند جز از مردم فرسوده و درمانده‌ی ایران می‌باشند که بپذیرفتن بدآموزیهای پست آماده‌اند. می‌باید همه‌ی اینها را بدیده گرفت.

به هر حال آنچه باور کردنی نیست آنست که مردم انگلیس یا آمریکا ببدآموزیهای پست و بیخردانه‌ی خیام ارج گزارند. ما با دیده می‌بینیم که نگزارده‌اند. در این جنگ همه دیدیم که انگلیسیان فیروزی و برتری را نتیجه‌ی ناچاری کوشش و تلاش دانستند و در روزهای بسیار سختی که برایشان پیش آمد هرگز از آن اندیشه بازنگشتند و هیچگاه پیروی از خیام نکردند و نگفتند : «بودنیها بوده است». نگفتند : «غم خوردن و کوشیدن ما بیهوده است.» نگفتند : «انگار که هست هرچه در عالم نیست ، پندار که نیست هرچه در عالم هست».

آن ستایشها که شما از خیام در کتابهای اروپایی می‌بینید همه برای فریفتن مردم بیچاره‌ی شرق است. ماننده‌ی همان ستایشها را از روضه‌خوانی و سینه‌زنی و مانند آنها نیز می‌کنند. ولی هیچگاه نخواهد بود که خودشان بچنان کارهایی برخیزند.

اگر شاعری ماننده‌ی خیام در انگلستان پیدا شود که بمردم درس جبریگری دهد و جوانان را از کوشش و تلاش دلسرد گردانیده بمستی و تنبلی و بیغیرتی وادارد هرآینه او را بدادگاه کشند و حکم بند و زندان دهند و شعرهایش را همه بآتش کشند. این چیزیست که باید بیگمان دانست.

شنیدم یکی از وزیران ایران گفتاری رانده و گفته : «در آمریکا هر کسی یک جلد از رباعیهای خیام را در بغل دارد. من که رفته بودم کسانی که از من می‌پرسیدند کجایی هستی و می‌گفتم ایرانی ، با شادمانی می‌گفتند : از میهن خیام؟. آنگاه ترجمه‌ی رباعیها را از بغل خود درآورده بمن نشان می‌دادند». این گفته‌ی یک وزیر است. بدبختان در آن راه خیانت که می‌پویند ناچارند که چنین دروغهایی هم بسازند.

از این شگفتتر روزی یکی با من می‌گفت : «ما را در اروپا و آمریکا با خیام می‌شناسند». این را دلیل می‌آورد که ما باید از خیام بد نگوییم. گفتم : برو ای بیچاره برو که درد نادانی شما درمان‌پذیر نیست.


🔹 پانوشتها :

1ـ این را همین امروز هم کمتر کسی می‌داند. بگفته‌ی برخی آگاهان ، ترجمان شعرهای خیام ، ادوارد فیتز جرالد ، که خودش هم شاعر می‌بوده ، خیامی را به اروپاییان شناسانیده که خود می‌خواسته.

2ـ مهنامه‌ای که به سردبیری آرتور آربری از استادان زبان فارسی و از شاگردان ادوارد براون در انگلستان چاپ می‌شد.


———————————-

📣 خوانندگان همچنین می‌توانند از راه نشانی زیر با ما همبستگی داشته پیام یا نوشتارهای خود را در این زمینه بنویسند. تنها خواهش ما اینست که نوشتارها تا جایی که تواند بود کوتاه و با دلیل توأم بوده و خواست از آن تنها روشنی مطلب و حقیقت باشد.

📣 @PakdiniHambastegibot

📊 در پایین یک دیدگاه‌پرسی هم آمده که می‌توانید در آن شرکت کنید.

🌸