#لایبنیتس
🔵 در آغاز امر چون متفکران در امور عالَم تأمل و در وجود موجودات جهان نظر کردند، و حرکات و تغییر و تبدیل دائمی آنها را دیدند، کم کم متوجه شدند که این تغییر و حرکت دائمی بی قاعده و بی نظم نیست، و رابطۀ علت و معلولی در آن هست، و در عین اینکه هیچ چیز و هیچ حالتی ثابت و پایدار نیست، دوام و بقایی هم در کار هست؛ و نیز در عین اینکه موجودات بسیار بلکه بیشمارند، از وحدت و یگانگی هم نمیتوان غافل شد. پس، در اندیشه شدند که وجود حقیقی، خواه یکی باشد و خواه بسیار باشد، کدام است؟ و منشأ حرکات و تغییر و تحولاتی که در عالَم دیده میشود چیست؟...
🔴 #لایب_نیتس متوجه شد که حقیقت جسم، بُعد نمیتواند باشد، زیرا اگر بُعد باشد و بس، جوهر نخواهد بود، چون جوهر باید بسیط (تقسیم ناپذیر) باشد، و بُعد بسیط نیست از آن رو که میتوان آن را تقسیم کرد. از این گذشته سنگینی اجسام و مقاومت و عدم تداخل آنها از کجاست؟ چرا یک جسم را تند و آسان میتوان حرکت داد، و جسم دیگر به دشواری و کندی میرود؟ یا چرا جسمی که به دیگری میخورد تمام حرکت خود را به او نمیدهد؟ چرا از حرکت خود آن جسم کاسته میشود؟ چرا دو جسم که حرکتشان یکسان است، چون به یکدیگر برخوردند تأثیرشان در همدیگر متفاوت است؟ پس معلوم میشود که در جسم، غیر از بُعد، چیزی هست که حقیقت آن است، و بُعد که به خودی خود تأثیری ندارد، حقیقت نیست و چیز دیگری لازم است که بُعد به آن تعلق بگیرد.
🔵 از طرف دیگر لایب نیتس هم مانند حکمای مشاء (ارسطو و پیروانش) و به خلاف دموکریت و پیروان او معقول نمیداند که جسم از اجزای جسمانی تقسیم ناپذیر ساخته شده باشد، زیرا آن اجزا هر اندازه هم که کوچک و خُرد باشند تقسیم پذیراند، و پایانی برای تقسیم آنها نمیتوان تصور کرد. لایب نیتس به خلأ هم معتقد نیست زیرا که آن را منافی با اصل علت کافیه میداند، یعنی: اگر جایی از فضا را خالی و جایی را پر فرض کنیم؛ ترجیح بی مرجح لازم می آید، چون در هر جای خالی هر لحظه امکان وجود شیء هست، پس: اگر شیئی در فضای خالی نمونۀ فرضی ما نباشد باید علتی داشته باشد، و آن علت چیست؟
🔴 و اما ذهن: اگر حقیقتش فکر یا آگاهی یا ادراک است، پس خواب و بیهوشی چیست؟ کسی که خواب یا بیهوش است زنده است، پس ذهن دارد. و حال آنکه فکر و آگاهی ندارد، پس فکر و آگاهی از آثار ذهن است، اما حقیقت آن نیست. گذشته از این، میدانیم که در ذهن انسان بسیار امور واقع میشود که آنها را به درستی ادراک نمیکند و بر آنها آگاهی ندارد. پس اینکه گفته اند: حقیقتِ جسم بُعد است، و حقیقتِ ذهن آگاهی است، سخنی تمام و کامل نیست، و اگر درست تأمل کنیم: جسم و ذهن دو حقیقت نیست، یک حقیقت است. زیرا چیزی را نمیتوان حقیقت گفت مگر آنکه فعل و تأثیری داشته باشد، و آنچه فعل و تأثیر دارد، نیرو است. و نیرو هرگاه فعلش به حرکت آن باشد جسم است؛ و چون به صورت آگاهی و ادراک درآید روح است.
🔵 پس لایب نیتس هم مانند اسپینوزا حقیقت را یکی میداند، اما میگوید کثرت موجودات هم در جهان امری آشکار است، و وجود افراد و مصداق ها را نمیتوان منکر شد.
منبع: کتاب «سیر حکمت در اروپا»، نوشتۀ محمدعلی فروغی
@philsharif
🔵 در آغاز امر چون متفکران در امور عالَم تأمل و در وجود موجودات جهان نظر کردند، و حرکات و تغییر و تبدیل دائمی آنها را دیدند، کم کم متوجه شدند که این تغییر و حرکت دائمی بی قاعده و بی نظم نیست، و رابطۀ علت و معلولی در آن هست، و در عین اینکه هیچ چیز و هیچ حالتی ثابت و پایدار نیست، دوام و بقایی هم در کار هست؛ و نیز در عین اینکه موجودات بسیار بلکه بیشمارند، از وحدت و یگانگی هم نمیتوان غافل شد. پس، در اندیشه شدند که وجود حقیقی، خواه یکی باشد و خواه بسیار باشد، کدام است؟ و منشأ حرکات و تغییر و تحولاتی که در عالَم دیده میشود چیست؟...
🔴 #لایب_نیتس متوجه شد که حقیقت جسم، بُعد نمیتواند باشد، زیرا اگر بُعد باشد و بس، جوهر نخواهد بود، چون جوهر باید بسیط (تقسیم ناپذیر) باشد، و بُعد بسیط نیست از آن رو که میتوان آن را تقسیم کرد. از این گذشته سنگینی اجسام و مقاومت و عدم تداخل آنها از کجاست؟ چرا یک جسم را تند و آسان میتوان حرکت داد، و جسم دیگر به دشواری و کندی میرود؟ یا چرا جسمی که به دیگری میخورد تمام حرکت خود را به او نمیدهد؟ چرا از حرکت خود آن جسم کاسته میشود؟ چرا دو جسم که حرکتشان یکسان است، چون به یکدیگر برخوردند تأثیرشان در همدیگر متفاوت است؟ پس معلوم میشود که در جسم، غیر از بُعد، چیزی هست که حقیقت آن است، و بُعد که به خودی خود تأثیری ندارد، حقیقت نیست و چیز دیگری لازم است که بُعد به آن تعلق بگیرد.
🔵 از طرف دیگر لایب نیتس هم مانند حکمای مشاء (ارسطو و پیروانش) و به خلاف دموکریت و پیروان او معقول نمیداند که جسم از اجزای جسمانی تقسیم ناپذیر ساخته شده باشد، زیرا آن اجزا هر اندازه هم که کوچک و خُرد باشند تقسیم پذیراند، و پایانی برای تقسیم آنها نمیتوان تصور کرد. لایب نیتس به خلأ هم معتقد نیست زیرا که آن را منافی با اصل علت کافیه میداند، یعنی: اگر جایی از فضا را خالی و جایی را پر فرض کنیم؛ ترجیح بی مرجح لازم می آید، چون در هر جای خالی هر لحظه امکان وجود شیء هست، پس: اگر شیئی در فضای خالی نمونۀ فرضی ما نباشد باید علتی داشته باشد، و آن علت چیست؟
🔴 و اما ذهن: اگر حقیقتش فکر یا آگاهی یا ادراک است، پس خواب و بیهوشی چیست؟ کسی که خواب یا بیهوش است زنده است، پس ذهن دارد. و حال آنکه فکر و آگاهی ندارد، پس فکر و آگاهی از آثار ذهن است، اما حقیقت آن نیست. گذشته از این، میدانیم که در ذهن انسان بسیار امور واقع میشود که آنها را به درستی ادراک نمیکند و بر آنها آگاهی ندارد. پس اینکه گفته اند: حقیقتِ جسم بُعد است، و حقیقتِ ذهن آگاهی است، سخنی تمام و کامل نیست، و اگر درست تأمل کنیم: جسم و ذهن دو حقیقت نیست، یک حقیقت است. زیرا چیزی را نمیتوان حقیقت گفت مگر آنکه فعل و تأثیری داشته باشد، و آنچه فعل و تأثیر دارد، نیرو است. و نیرو هرگاه فعلش به حرکت آن باشد جسم است؛ و چون به صورت آگاهی و ادراک درآید روح است.
🔵 پس لایب نیتس هم مانند اسپینوزا حقیقت را یکی میداند، اما میگوید کثرت موجودات هم در جهان امری آشکار است، و وجود افراد و مصداق ها را نمیتوان منکر شد.
منبع: کتاب «سیر حکمت در اروپا»، نوشتۀ محمدعلی فروغی
@philsharif