اخلاق ارتباطات از ساحت نظر تا میدان عمل

دکتر هادی خانیکی در کنگره بین‌المللی «اخلاق در علوم و فناوری» که روز سه‌شنبه، ۱۴ آذر در کتابخانه ملی ایران برگزار شد به ایراد سخنرانی پرداخت.
https://goo.gl/Dng75J

استاد دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به اینکه موضوع، «اخلاق ارتباطات از ساحت نظر تا میدان عمل» را مورد بحث قرار می‌دهد؛ گفت: زمانی که از اخلاق ارتباطات سخن می‌گوییم، مفهوم ارتباطات بیشتر به رسانه‌ها متناظر می‌شود و ذهن‌ها عمدتا درگیر بحران‌ها و آسیب‌های اخلاقی می‌شود و در زمانی که از اخلاق ارتباطات صحبت می‌کنیم مقوله‌ای فراتر از آسیب‌ها و بحران‌ها را مورد توجه قرار داده‌ایم و باید در پی این باشیم که آیا ارتباطات می‌تواند به کاهش بحران‌ها و آسیب‌ها و به خلق جامعه اخلاقی کمک کند یا خیر.

وی در ادامه با اشاره به اینکه کنشگران ارتباطی لحظه‌به‌لحظه با یک امر انتخابی مواجه می‌شوند، گفت: کنشگران ارتباطی در خلال این امر انتخابی پس از توزیع و دریافت هر خبر و گزارشی باید ببینند چگونه می‌توانند به مبانی اخلاقی و ارزشی وفادار باشند.

رئیس انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات با اشاره به اینکه با دو مسئله اساسی مواجهیم؛ با طرح این سوال که آیا دچار بحران اخلاقی هستیم یا خیر و اگر دچار این بحرانیم آیا این موضوع علت مشکلات دیگر است یا در درجات بعدی قرار می گیرد؟ به واکاوی مسئله اول یعنی بحران اخلاقی پرداخت و بیان کرد: بسیاری از نظریات بر این است که بحران‌های اخلاقی معلول سایر بحران‌ها است.

او در ادامه دومین مسئله را بحران ارتباطی مطرح کرد و گفت: ذیل مفهوم بحران ارتباطی چند سوال عمده وجود دارد که باید به آن پرداخت؛ جامعه ما تا چه اندازه ارتباطی و گفت‌وگویی است؛ بر اساس تحقیقاتی که دارم معتقدم جامعه ما یک جامعه فروبسته است.

مدیر گروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی در سوالی دیگر اذعان داشت: جامعه ما تا چه اندازه رسانه‌ای شده و تحت تاثیر چه رسانه‌هایی قرار گرفته است؛ اکنون می‌توان گفت شبکه‌های اجتماعی مجازی سیطره بیشتری بر جامعه‌ی ما دارند؛ پوشش بیشتری نسبت به رسانه‌های مکتوب دارند.

وی در ادامه افزود: سومین سوال توانایی و ناتوانی رسانه‌ها در تحولات اخلاقی است؛ گاه دچار بزرگ نمایی یا کوچک نمایی در توصیف و تبیین نقش رسانه‌ها می‌شویم. رسانه‌ها نه توانای مطلق در نابود کردن بنیان‌های جامعه‌اند و نه ناتوان مطلق. اما گاه در غیاب عوامل و نهادهای دیگر ما به مسئله رسانه‌ها بیشتر می‌پردازیم.

دکتر خانیکی با اشاره به این موضوع که وقتی می‌خواهیم وارد بحث اخلاق ارتباطات شویم باید میان مورالیته و اتیک یا اخلاقیات و اخلاق در حوزه ارتباطات تفاوت قائل شویم؛ گفت: رویکرد و تحقیقات ما زمانی کاربردی‌تر می‌شود که اصول اخلاقی را چه در جنبه اتیک و چه در جنبه مورالیته از تمرکز بر کنشگران ارتباطی منفعل به تمرکز بر نهادهای رسانه.ای، دولتی، مدنی و نهادهایی نظیر آموزش و حرفه تکیه و تاکید کنیم.

وی در ادامه به مسئله تاثیر اخلاق بر ارتباطات؛ و تاثیر ارتباطات بر اخلاق پرداخت و گفت: سطر نخست، تاثیر ارتباطات بر اخلاق نیز مسئله مهم دیگری است؛ همانگونه که متذکر شدم ارتباطات فراتر از رسانه است ولی بیشتر رسانه را مورد توجه قرار می‌دهیم. سطر دوم تاثیری که ارتباطات بر اخلاق خانواه می گذارد؛ سوم تاثیری که بر اخلاق عموم می‌گذارد، چهارم تاثیری که بر اخلاق تعلیم و تربیت می‌گذارد و پنجم تاثیری که بر اخلاق سیاسی، اقتصادی، حقوقی، دینی، مذهبی، فرهنگی، هنری، علمی و فنی و ... می‌گذارد و می‌توان رسانه را در این سطوح هم مورد توجه قرار داد.

استاد دانشگاه علامه طباطبایی سطر سوم را اخلاق ارتباطات یا اخلاق رسانه مطرح کرد و گفت: بر مبنای آن باید به پرسش‌هایی پاسخ داد که نخستین آن این است که اهداف رسانه‌ای چقدر اخلاقی است؟ دوم سیاستگذاری یا برنامه‌ریزی اخلاقی در رسانه‌های تمرکزگرا یا رسانه‌های انحصاری نسبت به رسانه‌های دموکراتیک و سوم اخلاق حرفه‌ای و کاربردی.

دکتر خانیکی در پایان گفت: با تامل در این سوال‌ها مسائل مهمی پیش رو داریم که عمدتا پارادوکس‌هایی است که پیدا کردن راه حل و ترکیب این دو دشوار است. نخست پارادوکس اصول اخلاقی رسانه است. دوم چالش‌های جهان اخلاقی است. سوم غیرحرفه‌ای‌شدن فعالیت شهروند خبرنگاران است. چهارمین مسئله پیش روی ما درآمیختگی فضای عمومی، حریم خصوصی است. مسئله پنجم رشد گرایش‌هایی است که در واقع از آن به عنوان رشد گرایش‌های عناوین جنجالی و فریبنده یاد می‌شود. مسئله ششم استفاده از قابلیتهای داده کاوی و نمایش تبلیغات در رسانه‌های اجتماعی است. هفتم گسترش اخبار جعلی است. هشتم امکان مخفی‌ماندن منتشرکنندگان اخبار جعلی است. مسئله نهم شکل‌گیری حباب‌هایی از افراد، گروه‌ها و رسانه‌های همفکر است که یکدیگر را تقویت می‌کنند. دهم مسابقه سرعت انتشار اخبار در رسانه‌های اجتماعی است.

🌀 دکتر هادی خانیکی عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در کنگره‌ بین‌المللی #اخلاق در علوم و فناوری درباره‌ «اخلاق ارتباطات از ساحت نظر تا میدان عمل» صحبت کرده است.

@ethicscongress

هادی خانیکی : در #طالقانی #دین و #آزادی؛ #اخلاق و #سیاست؛ #انقلاب و #اصلاح؛ #زندان و #گفت گو؛ #قدرت و #مدنیت به هم می رسیدند.

همایش علمی-پژوهشی «طالقانی و زمانه ما» در روزهای سه شنبه و چهارشنبه، ۲۱ و ۲۲ آبان ماه ۹۸، در کتابخانه ملی برگزار خواهد شد.
#طالقانی_و_زمانه_ما
#همایش_علمی_پژوهشی
#مجتمع_فرهنگی_ایت_الله_طالقانی
------------
@taleghani_zamaneh