آموزشکده توانا

مشروطیت؛ خواسته ای همچنان برقرار

پیشگفتار؛

14 مرداد 1285 شمسی خورشیدی سالگرد انقلاب مشروطه ایران است. در این تاریخ کشور ایران برای اولین بار صاحب قانون اساسی و مجلس شورای ملی شد. ایده مشروطه‌خواهی که به معنای مقیّدکردن حکومت و حاکمان بود از چندی پیش در میان نخبگان مطرح شده بود تا اینکه در اواخر عمر مظفرالدین شاه –که پادشاهی بیمار و ملایم بود-، فرمان مشروطه امضا شد. فرمانی که در آن به امر پادشاه دستور تشکیل مجلس شورای ملی صادر شد. البته در این گزارش چندان قصد مرور وقایع‌نگارانه بر انقلاب مشروطه را نداریم، بلکه سعی می‌کنیم با نگاهی از امروز به آن واقعه و تبعات بعدی‌اش نگاهی بیاندازیم.

روایتی کوتاه از پیروزی انقلاب مشروطه؛

اگر بخواهیم روایتی تلگرافی و مجمل از روند وقایع مربوط به پیروزی انقلاب مشروطه به دست دهیم باید به ماه‌های میانی سال 1284 اشاره کنیم که وضعیت اقتصادی کشور رو به وخامت گذاشت. صدراعظم وقت یعنی «شاهزاده عبدالمجید میرزا عین الدوله» با همکاری "علاء الدوله" حاکم تهران و برجای بهبود امور به تنبیه بازاریان و بی‌حرمتی به بزرگان بازار و علما پرداخت. گرانی قند را مورد بهانه قرار داده و دو تن از بازرگانان محترم تهران را فلک کردند. بسیاری از بزرگان شهر با مهاجرت از تهران به حرم حضرت عبدالعظیم در شهر ری درخواست‌هایی را مطرح کردند و از جمله خواستار تاسیس عدالتخانه شدند. مظفرالدین شاه بر اثر این اعتراضات قول داد که «عدالتخانه» را تاسیس کند. اما عملا هیچ اتفاقی نیفتاد و وعده‌های شاه با کارشکنی درباریان عملی نشد. عین الدوله نیز ظلم بیشتری روا داشت. این موجب شد برخی از روحانیون برجسته مانند «سیدعبدالله بهبهانی» و «سیدمحمد طباطبایی» در رأس گروه‌های بزرگی به قم مهاجرت کنند که به مهاجرت کبری مشهور شد. بسیاری از بازرگانان و بازاریان تهران نیز در تیر ۱۲۸۵ در سفارت انگلیس متحصن شدند و خواسته‌هایی چون عزل عین‌الدوله و بازگشت علما به تهران و بالاخره تأسیس عدالتخانه و قصاص قاتلان مردم و رفع موانع بازگشت تبعیدشدگان را مطرح کردند. شاه نیز عین الدوله را برکنار و فرمان تاسیس عدالتخانه را صادر کرد، و اندکی بعد و در مرداد ۱۲۸۵ دستور تشکیل مجلس شورای ملی را نیز صادر نمود. با ترکیبی از شاهزادگان، علما، اعیان و اشراف، تجار و اصناف، نظامنامه انتخابات بعد از ۳۳ روز تشکیل جلسه در دارالخلافه – میدان ۱۵ خرداد فعلی- تدوین شد و به امضای شاه رسید. به موجب این نظامنامه ۱۵۶ نماینده انتخاب شدند که ۶۰ نفر از آنان نمایندگان تهران محسوب می‌شدند. اینگونه بود که اولین جلسه مجلس شورای ملی در ۱۷ مهر ۱۲۸۵ تشکیل شد و متعاقب آن اولین قانون اساسی ایران در ۸ دی ۱۲۸۵ و ۱۰ روز قبل از فوت مظفرالدین شاه تشکیل شد. این قانون اساسی یا نظامنامه ۵۱ اصل داشت و برگرفته از قوانین اساسی کشورهایی چون فرانسه و بلژیک بود.

صدور فرمان مشروطیت؛

نکته جالب توجه آن است که فرمان مشروطه در دو مرحله صادر شد. یک بار در ۱۴ مرداد ۱۲۸۵ و در پی تحصن گسترده مشروطه خواهان مظفرالدین شاه چنین فرمانی را خطاب به صدراعظم وقت یعنی «مشیرالدوله» صادر کرد. «... مصمم شدیم که مجلسی از منتخبین شاهزادگان و علما و اعیان و اشراف و ملاکین و تجار و اصناف به انتخاب طبقات مرقومه در دارالخلافه تهران تشکیل و تنظیم شود... و در کمال امنیت و اطمینان عقاید خودشان را در خیر دولت و ملت و مصالح عامه و احتیاجات مهمه قاطبه اهالی مملکت به توسط شخص اول دولت به عرض برسانند که به صحه مبارکه موشح و به موقع اجرا گذارده شود...». اما این فرمان رضایت کامل مشروطه خواهان را برآورده نساخت. آن‌ها به عبارت «منتخبین شاهزادگان و علما و اعیان و اشراف و ملاکین و تجار و اصناف» معترض بودند و آن را شامل همه مردم نمی‌دانستند. از این رو دو روز پس از این فرمان و در قالب دستوری برای تشکیل مجلس شورای ملی این عبارت اصلاح شد و این فرمان صادر شد که مکمل فرمان مشروطیت شناخته می‌شود. «جناب اشرف صدر اعظم، در تکمیل دستخط سابق خودمان... که صریحاً امر در تأسیس مجلس منتخبین ملت نموده بودیم، مجدداً برای آنکه عموم مردم از توجهات ما واقف باشند مقرر می‌داریم که مجلس مزبور را صریحاً دائر نموده و بعد از انتخاب اجزای مجلس، فصول و شرایط نظام مجلس شورای ملی را براساس امضای منتخبین به طوری که شایسته مملکت باشد مرتب نمایند...»

بیشتر بخوانید:
https://bit.ly/2Vi1U5X

@Tavaana_TavaanaTech

توانا

مشروطیت؛ خواسته‌ای همچنان برقرار

پیش‌گفتار

6.3K viewsedited 10:39