💢 دین حنیف در قرآن ـ جلسهٔ نوزدهم 💢

📣 فایل صوتی

❇️ قرآن ضمن مخالفت با نام‌گذاری‌ها و دسته‌بندی‌های مرسوم مذهبی، اختلاف و تفرقه را از آسیب‌های مهم دینداری معرفی می‌کند. در این جلسه با توضیح عوامل پدید آمدن ادیان و مذاهب متعدد، توصیه‌های قرآن برای مقابله با این مشکل بررسی شد.

🔺این جلسات برخی چهارشنبه‌ها ساعت ۲۱ در لایو اینستاگرام برگزار می‌شود.

#دین_حنیف ۱۹

⭕️ @hamidhossaini

💢 دینی که فرقه و مذهب ندارد 💢

❇️ یکی از مهم‌ترین آسیب‌های دینداری که قرآن کریم بارها دربارهٔ آن هشدار و به مسبّبانش وعدهٔ عذاب داده، دامن زدن به اختلاف بر مبنای دسته‌بندی‌های اعتقادی و گروه‌بندی‌های فرقه‌ای است. (آل‌عمران، ۱۰۵)

🔺از نگاه قرآن همهٔ حق‌جویان عالم پیرو دینی واحد به‌نام اسلام (آل‌عمران، ۱۹) و عضو یک امت‌اند (انبیاء، ۹۲). در این آیین خط‌کشی مذهبی (انعام، ۱۵۹) و نام‌گذاری جداگانه وجود ندارد (آل‌عمران، ۶۷)، اما ظلم و حسادت دینداران (بقره، ۲۱۳) و دسیسهٔ زورمداران (قصص، ۴) باعث پدید آمدن ادیان و مذاهب گوناگون شده است.

🔸اگرچه معمولاً اختلاف‌افکنی و فرقه‌سازی‌ دینی آگاهانه و با عناد آغاز می‌شود (بینه، ۴) ولی از آنجا که پیروان هر گروه، خود را برحق می‌دانند و به آن دل خوش‌ می‌کنند (مؤمنون، ۵۳) این اختلاف‌ها ناخودآگاه گسترش و استمرار می‌یابد (هود، ۱۱۸) و قضاوت نهایی دربارهٔ آن تا قیامت ممکن نیست. (یونس، ۱۹)

🔸در این شرایط تنها راه حفظ سلامت و پیشرفت اجتماع انسانی در کنار التزام قاطع به حق (بقره، ۱۴۷) پذیرش تفاوت‌ها (حج، ۱۷)، زندگی مسالمت‌آمیز با دگراندیشان (ممتحنه، ۸)، مصلحت‌سنجی در تحمل منحرفان (طه، ۹۴) و مقابله با کسانی است که ولو در قالب مقدسات (توبه، ۱۰۷) آتش اختلافات را شعله‌ور می‌کنند.

🔻چاره‌اندیشی قرآن در برابر این آسیب بزرگ، توصیه‌ها و راهکارهای متعددی را در بر می‌گیرد که تأکید بر نقاط مشترک (آل‌عمران، ۶۴)، پرهیز از نفی و تخریب گروه‌های دیگر (بقره، ۱۱۳)، حمایت و پیروی یکسان از همهٔ حق‌گویان (بقره، ۱۳۶)، تعریف اخلاقی از دین (انعام، ۱۵۳) و محور قرار دادن نیکوکاری (لقمان، ۲۲) از مهم‌ترین آنهاست.

✅ البته با تبعیت از پیشوا یا کتابی قابل اعتماد، بسیاری از اختلافات برطرف خواهد شد (نمل، ۷۶)، ولی از آنجا که طبع بشر، محورهای وحدت را هم به بهانه‌ای برای اختلافی جدید تبدیل می‌کند (هود، ۱۱۰) راه حل اصلی قرآن، به‌رسمیت شناختن اختلاف‌ها (هود، ۱۱۸) و مواجههٔ اخلاقی با آن برای رسیدن به رحمت الهی است. (هود، ۱۱۹)

#دین_حنیف ۱۹

⭕️ @hamidhossaini

💢 دین حنیف در قرآن ـ جلسهٔ بیستم 💢

❇️ دین وسیله‌ای برای زندگی بهتر است یا هدفی که باید زندگی را به‌ پای آن قربانی کرد؟ این جلسه از مباحث دین حنیف در قرآن به پاسخ این پرسش اختصاص داشت و دین‌پرستی به‌عنوان یکی دیگر از آسیب‌های دینداری معرفی شد.

🔺این جلسات برخی چهارشنبه‌ها ساعت ۲۱ در لایو اینستاگرام برگزار می‌شود.

#دین_حنیف ۲۰

⭕️ @hamidhossaini

💢 دین حنیف در قرآن ـ جلسهٔ بیستم 💢

📣 فایل صوتی

❇️ دین وسیله‌ای برای زندگی بهتر است یا هدفی که باید زندگی را به‌ پای آن قربانی کرد؟ این جلسه از مباحث دین حنیف در قرآن به پاسخ این پرسش اختصاص داشت و دین‌پرستی به‌عنوان یکی دیگر از آسیب‌های دینداری معرفی شد.

🔺این جلسات برخی چهارشنبه‌ها ساعت ۲۱ در لایو اینستاگرام برگزار می‌شود.

#دین_حنیف ۲۰

⭕️ @hamidhossaini

💢 دین، هدف یا وسیله؟ 💢

❇️ بر اساس توصیف قرآن، دین آمده بود تا آزادی (اعراف، ۱۵۷)، آرامش و زندگی بهتری را برای انسان به ارمغان آورد (بقره، ۲۱۳)، اما برخی از متولیانش آن را به‌عنوان هدفی در نظر گرفتند که جا دارد زندگی فردی و اجتماعی آدمی به ‌پایش قربانی شود.

🔺مشکل از وقتی پیش آمد که تسلیم و حق‌پرستی به‌عنوان آیین مطلوب خدا (آل‌عمران، ۱۹) جای خود را به دین‌پرستی داد (مائده، ۷۷) و علائق مذهبی بر حق‌طلبی غلبه کرد (نساء، ۱۷۱) و آنچه قرار بود درمان بداخلاقی باشد (عنکبوت، ۴۵) به بهانه‌ای برای بی‌اخلاقی (اعراف، ۲۸‌) و خودبرتربینی (مائده، ۱۸) تبدیل شد.

🔸برداشت نادرست از تعابیری چون «وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ» (ذاریات، ۵۶) نیز در نشاندن ظواهر دینی در جایگاه هدف زندگی بی‌تأثیر نبوده است؛ در حالی که قرآن، عبادت خدا را نه به‌معنای اعمالی خاص، بلکه شیوه‌ای درست برای زندگی می‌داند (یس، ۶۱) که حق‌طلبی محور و ویژگی اصلی آن به‌شمار می‌رود. (انعام، ۱۶۱)

🔻خداوند آنجا که با صراحت بیشتری به هدف خلقت می‌پردازد، برخورداری از رحمتش را فلسفهٔ آفرینش (هود، ۱۱۹) و جایگاه کسب این فیض را دنیای سرشار از اختلاف نظرهای گریزناپذیر اعلام می‌کند. (هود، ۱۱۸) لذا هدف از زندگی را آزمایش (ملک، ۲) و مهم‌ترین محور این آزمون را سنجش حق‌مداری می‌داند.

✅ با این نگاه،‌ دین نه هدفی است که زندگی انسان باید در مسیر رسیدن به آن فدا شود و نه وسیله‌ای است که بتوان آن را ابزار رسیدن به منافع شخصی و گروهی قرار داد. از نظر قرآن، دین حنیف نوعی زندگی است که بر مبنای وجدان انسانی ما را با حقیقت زندگانی آشنا (انفال، ۲۴) و برای زنده بودن حقیقی (عنکبوت، ۶۴) آماده می‌کند.

#دین_حنیف ۲۰

⭕️ @hamidhossaini

💢 دین حنیف در قرآن ـ جلسهٔ بیست و یکم 💢

❇️ اگرچه یکی از اهداف دین مبارزه با غرور و خودبرتربینی است، اما اگر مراقب آسیب‌هایش نباشیم، خود دین به عاملی برای استکبار تبدیل می‌شود. در این جلسه توضیح داده شد که قرآن علاوه بر توجه دادن به آسیب یادشده، دربارهٔ بی‌عدالتی و سلب حقوق دگراندیشان به بهانهٔ «نفی سبیل» نیز هشدار داده است.

🔺این جلسات برخی چهارشنبه‌ها ساعت ۲۱ در لایو اینستاگرام برگزار می‌شود.

#دین_حنیف ۲۱

⭕️ @hamidhossaini

💢 دین حنیف در قرآن ـ جلسهٔ بیست و یکم 💢

📣 فایل صوتی

❇️ اگرچه یکی از اهداف دین مبارزه با غرور و خودبرتربینی است، اما اگر مراقب آسیب‌هایش نباشیم، خود دین به عاملی برای استکبار تبدیل می‌شود. در این جلسه توضیح داده شد که قرآن علاوه بر توجه دادن به آسیب یادشده، دربارهٔ بی‌عدالتی و سلب حقوق دگراندیشان به بهانهٔ «نفی سبیل» نیز هشدار داده است.

🔺این جلسات برخی چهارشنبه‌ها ساعت ۲۱ در لایو اینستاگرام برگزار می‌شود.

#دین_حنیف ۲۱

⭕️ @hamidhossaini

💢 استکبار دینی 💢

❇️ اگرچه یکی از اهداف دین مبارزه با کبر و خودبرتربینی و فلسفهٔ بسیاری از مناسک آن، تمرین فروتنی است، اما بی‌توجهی به آسیب‌های دینداری کار را به‌ جایی می‌رساند که آنچه برای درمان استکبار آمده بود، تشدیدکنندهٔ این درد می‌شود.

🔺از نگاه قرآن، ریشهٔ نخستین کفر، خودبرتربینی است (بقره، ۳۴) و لجاجت و عداوت دشمنان انبیا نیز از همین سرچشمه می‌جوشد. (اعراف، ۷۶ و ۸۸) لذا خدا از مستکبران بیزاری می‌جوید (نحل، ۲۳) و ضمن سفارش به افتادگی در برخورد با دیگران، از هر گونه تکبر و فخرفروشی ابراز تنفر می‌کند. (لقمان، ۱۸)

🔸اهمیت فروتنی و نقش ویرانگر خودبزرگ‌بینی به‌حدی است که خداوند متعال همهٔ متکبران را از حقیقت محروم می‌داند (اعراف، ۱۴۶) و دگراندیشانی را که اهل تکبر نیستند نزدیک‌ترین افراد به مودت مؤمنان به‌شمار می‌آورد (مائده، ۸۲) و کسانی که اهل افتادگی باشند را عباد الرحمن می‌خواند. (فرقان، ۶۳)

🔸خطر بزرگی که در این زمینه وجود دارد این است که نفس آدمی دین را نیز بهانه‌ای برای تکبر قرار می‌دهد. لذا قرآن ضمن هشدار در این‌باره، ادعای برخی دینداران که خود را تافتهٔ جدابافته (مائده، ۱۸)، مصون از عذاب (آل‌عمران، ۲۴) و تنها نجات‌یافتگان می‌دانند (بقره، ۱۱۱) به‌عنوان نمونه‌هایی از خودبرتربینی دینی مذمت می‌کند.

🔸اما قرآن از خطر بزرگ‌تری نیز سخن گفته که کمتر به آن توجه شده و آن این است که گروهی از دینداران از فرط خودبرتربینی برای جان و مال دگراندیشان احترامی قائل نیستند؛ لذا با استناد به اینکه آنها نباید بر مؤمنان «سبیل» داشته باشند، حقوقشان را نقض و اموالشان را تصاحب می‌کنند. (آل‌عمران، ۷۵)

🔸طرفه اینکه قرآن نه‌تنها باور را در برخورداری از حقوق طبیعی تأثیر نداده، بلکه دربارهٔ نیکی به دگراندیشانی که جنگ‌افروزی نمی‌کنند و رفتار عادلانه با آنها سفارش نموده (ممتحنه، ۸) و تنها جایی که از «نفی سبیل» بر دیگران سخن گفته در آزار نرساندن به کافرانی است که به صلح رو آورده‌اند. (نساء، ۹۰)

🔻آنچه در این‌ میان، تأسف و شگفتی را برمی‌انگیزد، بی‌توجهی بسیاری از فقها به تأکید قرآن دربارهٔ نفی سبیل مسلمانان بر کافرانِ مسالمت‌جو و استناد آنها به آیهٔ ۱۴۱ سورهٔ نساء برای ساختن قاعدهٔ «نفی سبیل بر مؤمنان» است که بهانهٔ نقض حقوق دگراندیشان را فراهم می‌آورد و کار استکبار دینی را به ستمکاری دینی می‌رساند.

✅ این در حالی است که هم سیاق آیه و هم روایات اهل بیت‌ (علیهم‌السلام) در تفسیر آن به‌روشنی نشان می‌دهد که این نفی سبیل مربوط به قیامت و نداشتن حجت است و با توصیف شرایط داوری نهایی میان انسان‌ها می‌گوید: روزی که حقایق آشکار شود، کافران هیچ حجت و دلیلی در برابر مؤمنان نخواهند داشت.

#دین_حنیف ۲۱

⭕️ @hamidhossaini

💢 فهرست مباحث دین حنیف در قرآن 💢

❇️ به لطف خدا سال گذشته توفیق داشتم در سلسله جلساتی قرآنی به بررسی ویژگی‌های دین حقیقی و آسیب‌هایش بپردازم که بحمد الله ۲۱ جلسه از آن برگزار و فایل‌های صوتی و تصویری و متن چکیدهٔ محتوای هر جلسه در کانال تلگرامی ارائه شد.

🔺اکنون به پیشنهاد برخی از دوستان، فهرستی از این جلسات را همراه با لینک دسترسی به فایل صوتی و متن خلاصهٔ مطالبش تقدیم می‌کنم و امیدوارم همچنان از نقد و همفکری شما عزیزان برای ارتقا و استمرار این مباحث بهره‌مند باشم.

🔸جلسهٔ ۱: مفهوم دین در قرآن

📣 صوت:
https://t.me/hamidhossaini/1612
📖 متن:
https://t.me/hamidhossaini/1615

🔸جلسهٔ ۲: اسلام، دین حق‌جویان جهان

📣 صوت:
https://t.me/hamidhossaini/1620
📖 متن:
https://t.me/hamidhossaini/1621

🔸جلسهٔ ۳: ضرورت انحراف از ادیان

📣 صوت:
https://t.me/hamidhossaini/1627
📖 متن:
https://t.me/hamidhossaini/1628

🔸جلسهٔ ۴: دین انسانی

📣 صوت:
https://t.me/hamidhossaini/1631
📖 متن:
https://t.me/hamidhossaini/1635

🔸جلسهٔ ۵: دین اخلاقی

📣 صوت:
https://t.me/hamidhossaini/1637
📖 متن:
https://t.me/hamidhossaini/1638

🔸جلسهٔ ۶: ایمان بد، ایمان خوب

📣 صوت:
https://t.me/hamidhossaini/1645
📖 متن:
https://t.me/hamidhossaini/1646

🔸جلسهٔ ۷: دین خالص

📣 صوت:
https://t.me/hamidhossaini/1652
📖 متن:
https://t.me/hamidhossaini/1653

🔸جلسهٔ ۸: در دین اجباری نیست

📣 صوت:
https://t.me/hamidhossaini/1661
📖 متن:
https://t.me/hamidhossaini/1662

🔸جلسهٔ ۹: دین آسان و آسایش واقعی

📣 صوت:
https://t.me/hamidhossaini/1668
📖 متن:
https://t.me/hamidhossaini/1679

🔸جلسهٔ ۱۰: دین عربی یا دین جهانی

📣 صوت:
https://t.me/hamidhossaini/1696
📖 متن:
https://t.me/hamidhossaini/1697

🔸جلسهٔ ۱۱: مهم‌تر از ثابت و متغیر دین

📣 صوت:
https://t.me/hamidhossaini/1709
📖 متن:
https://t.me/hamidhossaini/1721

🔸جلسهٔ ۱۲: دین کثرت‌گرا

📣 صوت:
https://t.me/hamidhossaini/1728
📖 متن:
https://t.me/hamidhossaini/1735

🔸جلسهٔ ۱۳: دین آزادی‌خواه

📣 صوت:
https://t.me/hamidhossaini/1741
📖 متن:
https://t.me/hamidhossaini/1742

🔸جلسهٔ ۱۴: سهم دنیا در دین

📣 صوت:
https://t.me/hamidhossaini/1750
📖 متن:
https://t.me/hamidhossaini/1760

🔸جلسهٔ ۱۵: مجازات خروج از دین

📣 صوت:
https://t.me/hamidhossaini/1763
📖 متن:
https://t.me/hamidhossaini/1764

🔸جلسهٔ ۱۶: خطر دین تقلیدی و رسمی

📣 صوت:
https://t.me/hamidhossaini/1770
📖 متن:
https://t.me/hamidhossaini/1776

🔸جلسهٔ ۱۷: زیاده‌روی در دین

📣 صوت:
https://t.me/hamidhossaini/1792
📖 متن:
https://t.me/hamidhossaini/1813

🔸جلسهٔ ۱۸: دینی که به ضدّ خودش تبدیل می‌شود

📣 صوت:
https://t.me/hamidhossaini/1823
📖 متن:
https://t.me/hamidhossaini/1830

🔸جلسهٔ ۱۹: دینی که فرقه و مذهب ندارد

📣 صوت:
https://t.me/hamidhossaini/1833
📖 متن:
https://t.me/hamidhossaini/1848

🔸جلسهٔ ۲۰: دین، هدف یا وسیله

📣 صوت:
https://t.me/hamidhossaini/1854
📖 متن:
https://t.me/hamidhossaini/1865

🔸جلسهٔ ۲۱: استکبار دینی

📣 صوت:
https://t.me/hamidhossaini/1869
📖 متن:
https://t.me/hamidhossaini/1885

#دین_حنیف

⭕️ @hamidhossaini

💢 معنای انحرافی حنیف 💢

❇️ با وجود تأکید مکرر قرآن بر ضرورت حنیف بودن دینداری، دربارهٔ معنای این واژهٔ کلیدی اختلاف و پیچیدگی‌هایی وجود دارد که به‌نظر می‌رسد با انحصارطلبی‌های دینی بی‌ارتباط نیست.

🔺ریشهٔ واژهٔ حنیف در اصل به‌‌معنی انحنا و انحراف است، اما بسیاری کوشیده‌اند با توجیه‌هایی آن را معادل مستقیم و بدون انحراف معرفی کنند. راز این نکته را باید در گرایش ناخودآگاهی جستجو کرد که در اغلب افراد وجود دارد و آنها را به این نتیجه می‌رساند که هر کس همفکر خودشان باشد حق‌طلب است و دیگران به دام انحراف افتاده‌اند.

🔸تحقیقات نشان می‌دهد در دوران غلبه و گسترش هر یک از فرقه‌هایی که به‌عنوان دینی رسمی پذیرفته می‌شد، کسانی را که در آن قالب قرار نمی‌گرفتند، حنیف یعنی منحرف می‌نامیدند. مثلاً اصل آرامی حنیف به‌معنای کافر و منافق بوده و برخی منابع تاریخی از ستاره‌پرستان، صابئان و دیگر افرادی که زیر بار آیین‌های بزرگی چون یهودیت و مسیحیت نمی‌رفتند با عنوان حنیف یاد کرده‌اند.

🔸البته گروه‌هایی که از سوی متولیان ادیان، منحرف اعلام می‌شدند، آن چیزی را که دیگران انحراف می‌خواندند، عین استقامت و راستی به‌شمار می‌آورند؛ لذا به‌تدریج واژهٔ حنیف را از معنای سلبی و انحرافی‌اش دور می‌کردند و به‌کار رفتن آن دربارهٔ خودشان را نه به‌خاطر جدایی از حقیقت، بلکه از باب انحراف از گمراهی جلوه می‌دادند. بیان راستی و استقامت به‌عنوان معنای اصلی مادهٔ حنف در برخی از کتب لغت را باید متأثر از همین گرایش و فرایند دانست.

🔸در میان اقوال و نکات پراکندهٔ واژه‌نامه‌ها آنچه در لسان‌العرب آمده است به ریشهٔ لغوی و کاربرد قرآنی حنیف نزدیک‌تر به‌نظر می‌رسد. چرا که ابن‌منظور ضمن نقل توجیه دیگران، معنای آن را همان انحراف و متمایل شدن ذکر می‌کند و می‌گوید حنیف آن مُسلمی است که با همهٔ ادیان زاویه و از آنها انحراف پیدا می‌کند و به حق متمایل می‌شود. همین نکته در کتاب جمهرة اللغة با صراحت بیشتری مطرح و بر این نکته تأکید شده است که افراد را به‌خاطر عدول از یک دین، حنیف می‌نامند و کسانی که از یهودیت و نصرانیت منحرف شده بودند، پیرو دین حنیفیت به‌شمار می‌آمده‌اند.

🔻راز پسندیده بودن این انحراف را باید در خاصیّت طبیعی تبدیل شدن دین واحد به ادیان متعدد و پدید آمدن مرزبندی‌ و هویت‌های جداگانهٔ مذهبی جستجو کرد. چرا که وقتی دین به نهادی اجتماعی با ساز و کار و مناسبات قدرت غیر معصوم تبدیل شود، ظهور خطا و تحریف تدریجی در آن گریزناپذیر است و سرسپردگی کامل به چنین نهادی با حق‌طلبی سازگاری ندارد.

✅ اینجاست که انسان‌های دقیق و جویای حقیقت در چارچوب قرائت‌ رسمی از هیچ دین و فرقه‌ای محدود نمی‌مانند و با وجود تبعیت از آموزه‌های معتبر و منطقی آیینی که برگزیده‌اند، مشی مستقل خود را پیش می‌گیرند و با مقاومت در برابر آنچه تحریف و خرافات تشخیص می‌دهند، طرد و لعن و تکفیر مدافعان دینداری مقلّدانه را به جان می‌خرند.

#دین_حنیف ۳

⭕️ @hamidhossaini

💢 امام حسین (ع) کشتهٔ دین وارونه 💢

🔳 قابلیت تبدیل شدن دین به ضدّ خودش به‌حدی است که در کمتر از پنجاه سال می‌تواند دینداران را با انگیزه‌ها و عناوینی مقدس به جنایتی در ابعاد فاجعهٔ کربلا وادار سازد:

❇️ امام سجاد (علیه‌السلام) می‌فرمایند: هیچ روزی سخت‌تر از روز حسین (علیه‌السلام) نبود؛ زیرا سی‌هزار مردی که خود را از امت اسلام می‌دانستند بر او هجوم آورند و همهٔ آنها می‌خواستند با ریختن خون او به خدای بزرگ تقرّب جویند.

📚 شیخ صدوق، امالی، ص ۴۶۲.

❇️ ابواسحاق می‌گوید: شمر با ما نماز می‌خواند. دیدم بعد از نماز در دعای خود می‌گفت: خدایا تو می‌دانی که من فردی شریف هستم، پس مرا بیامرز. به او گفتم: چگونه انتظار داری خدا تو را ببخشد در حالی که فرزند رسول خدا را به‌قتل رسانده‌ای؟ او گفت: چه می‌گویی؟! چه باید می‌کردم؟! صاحبان ولایت ما را فرمانی دادند و ما مخالفت نورزیدیم، که اگر نافرمانی می‌کردیم از این خران آبکش پست‌تر بودیم. گفتم: چه عذر زشتی! اطاعت تنها در نیکی‌هاست.

📚 ذهبی، میزان‌الاعتدال، ج ۲، ص ۲۸۰؛ ابن‌حجر، لسان المیزان، ج ۳، ص ۱۵۲.

🔳 #دین_حنیف ۱۸
⭕️ @hamidhossaini

📅 #یک‌شنبه #روز۳۱ #مرداد #سال۱۴۰۰

💢 مسیر انسانیت 💢

❇️ اخیراً دکتر صدیقه وسمقی با نگارش و انتشار کتاب مسیر پیامبری یکی از چالشی‌ترین رهیافت‌های جریان روشنفکری دینی را صریح‌تر از آنچه تا کنون گفته شده بود، مطرح کرده و فرصتی ارزشمند را برای تأمل بیشتر در مباحث بنیادین الهیات فراهم آورده است.

🔺اگرچه پرسش‌هایی جدی دربارهٔ برخی پیش‌فرض‌های مبهم و ادعاهای بی‌دلیل این کتاب وجود دارد که باید در فرصتی دیگر به آنها پرداخت، اما پاره‌ای از نقدهای این نویسنده به تبیینی که معمولاً از دین و پیامبری ارائه می‌شود، حاوی نکاتی مهم و قابل توجه است که پاسخ به آن بر اساس مبانی مشهور بسیار دشوار به‌نظر می‌رسد.

🔸زیرا وقتی دین را دستورالعملی آسمانی بدانیم که نجات و سعادت جز در پرتو آن ممکن نیست و دلایلی چون قاعدهٔ لطف، ابلاغ آن را بر خدا واجب کرده باشد، توجیه قابل قبولی برای ابهام‌ها، محرومیت‌ها و برداشت‌های متناقضی که در این زمینه وجود دارد پیدا نمی‌کنیم.

🔸اما مشکل اینجاست که نویسنده به‌جای ارائهٔ مستدل راه حلی علمی، دست خدا را از هر فرمانی خالی و پیامبران را افرادی عادی معرفی می‌کند که نتیجهٔ تلاش‌های معنوی خود را پیامی از جانب خدا تصور کرده‌ و با نیتی نیک و اصلاح‌طلبانه آنچه برای آنها منکشف شده است را فرمان خدا دانسته‌اند.

🔸وی این تبیین را بهترین روش برای تنزیه ساحت الهی از تناقضات و خطاهای علمی و اخلاقی موجود در متون مقدس می‌داند و این‌گونه، خدا را از اتهام ناکامی در رساندن سالم و شفاف فرمانی سعادت‌بخش تبرئه و اعلام می‌کند اساساً نباید برای خدا وظیفه‌ و انگیزه‌ای در این زمینه در نظر گرفت.

🔸این در حالی است که حتی با نگاهی مستقل از متون مقدس، همچنان راه‌هایی برای حل این مشکل وجود دارد که با ادعای گزاف ناتوانی خدا از داشتن فرمان و هدایت همراه نباشد و احتمال صادق بودن پیامبران در تبیینی که از فرایند پیامبری خود ارائه می‌دادند را بدون دلیلی روشن تکذیب نکند.

🔻برای این منظور کافی است دین حقیقی و هدایت و فرمان خدا را همان ندای وجدان بدانیم که در نهاد همهٔ انسان‌ها قرار داده شده و بسته به تلاش‌ها و اراده‌ها با وضوح و شفافیتی متفاوت در اختیار همگان است و پیامبری چیزی جز رسیدن به صلاحیت‌های لازم برای دریافت کامل‌تر همان هدایت همگانی نیست.

✅ در این نگاه نه فقط مسیر پیامبری، بلکه مسیر انسانیت، از بالا به پایین جریان پیدا می‌کند و مبنای محکم‌تری برای نقد و مردود شمردن ظواهر و برداشت‌های نامعقولی که به هر دلیل به متون مقدس راه یافته یا به آن نسبت داده شده است در اختیار خواهیم داشت.

#باورها #دین_حنیف
⭕️ @hamidhossaini

💢 در دین اجباری نیست 💢

❇️ قرآن کریم بارها به توصیف دینداری مطلوب پرداخته و در این میان، بیشترین توجه را به نقش آزادی و اختیار در تحقق دین حنیف نشان داده است؛ این اهتمام تا جایی است که کتاب خدا مطلقاً هر نوع اجباری را در امور دینی منتفی می‌داند. (بقره، ۲۵۶)

🔺جایگاه دین قلب است (حجرات، ۱۴) و دل، هیچ تحمیلی را نمی‌پذیرد. لذا پاسخ پیامبران، هم به کسانی که مایل به پذیرش دعوت آنها نبودند (هود، ۲۸) و هم به زورگویانی که عقیدهٔ خود را بر آنها تحمیل می‌کردند این بود که: دین با اجبار سازگار نیست. (اعراف، ۸۸)

🔸پذیرش اختیاری بودن دین برای بسیاری از مؤمنان دشوار است و چه‌بسا از سر دلسوزی و خیرخواهی گمان می‌کنند مجبور کردن دیگران به مسیری که آنها را نجات می‌دهد به سود خودشان است. ولی قرآن با این توهم مبارزه می‌کند و به این دلواپسان می‌گوید اگر در اجبار دینی فایده و مصلحتی وجود داشت، خدا خودش به‌آسانی این کار را انجام می‌داد. (رعد، ۳۱ و یونس، ۹۹)

🔸اگر چه پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) هیچ‌گاه کسی را به دینداری الزام نکرد، ولی از آنجا که به‌شدت مشتاق ایمان آوردن مردم بود (کهف، ۶)، قرآن بارها به وی یادآور می‌شود که تو نگهبان و وکیل بر مردم نیستی (انعام، ۱۰۴ تا ۱۰۷) و نمی‌توانی کسی را به‌زور هدایت کنی (قصص، ۵۶)؛ بلکه وظیفهٔ تو فقط تذکر دادن (غاشیه، ۲۱ و ۲۲) و رساندن پیام خدا به مردم است (مائده، ۹۹) و پس از آشکار شدن مسیر هدایت و گمراهی (بقره، ۲۵۶) باید مردم را آزاد گذاشت تا خودشان انتخاب کنند. (کهف، ۲۹)

🔻البته این سخن، مجوّزی برای مخالفت با فرمان خدا نیست؛ بلکه به این معناست که ارادهٔ خداوند جبّار که همهٔ هستی تسلیم اوست (آل‌عمران، ۸۳) بر این تعلّق گرفته که سرنوشت نیک و بد انسان، تنها با انتخاب خودش رقم بخورد و رفتار اجباری دینی یا ضد دینی (نحل، ۱۰۶) بر این سرنوشت تأثیری نداشته باشد.

❇️ برخی می‌گویند اصل دین اختیاری است، ولی کسی که آن را پذیرفت باید اجبار به لوازمش را هم بپذیرد. گروهی نیز تصور می‌کنند از جمله وظایف یا اختیارات حکومت اسلامی این است که مقررات دینی را ولو با اجبار اجرا کند. این در حالی است که از نظر الزام اخلاقی یا عواقب اخروی هیچ تفاوتی میان اصل و فرع دین وجود ندارد و قرآن، اجرای احکام دین در جامعه را در صورتی ارزشمند و نشانهٔ ایمان می‌داند که خود مردم آن قانون را برگزیده و از صمیم دل تسلیمش باشند. (نساء، ۶۵)

#دین_حنیف ۸
⭕️ @hamidhossaini