دوست عزیزم، آقای سیدمسعود هاشمی، دربارۀ #بازخورد محمد حیدری در اینجا، فرمودند: «در آخرین پست به‌جای وزارت، وزارث آمده است.»

بررسی که کردیم، مشخص شد علامت #سکون در #تلگرام گوشی، وقتی روی ت قرار می‌گیرد، مانند ث دیده می‌شود. اگر تلگرام گوشی دارید، شباهتشان را ببیند: ت و تْ و ث. روی تلگرام دسک‌تاپ این اشکال کمتر وجود دارد.

سلیقۀ #طراح_فونتِ تلگرام گوشی بوده که مشکل را ایجاد کرده.

☑️ این ماجرا فرصت خوبی است که یکی‌دو دقیقه دربارۀ شیوۀ #حرکت‌گذاری در #خط_فارسی سخن بگوییم. از ابتدا آغاز کنم. دستورخط می‌گوید ده نوع نشانۀ ثانوی در #خط فارسی وجود دارد:

نشانه‌هاى ثانوى
🔸 مدّ (روی الف): آرد، مآخذ
🔹 زبر (فتحه): گَرما، دَرَجات
🔸 پیش (ضمّه): گندُم، عُبُور
🔹 زیر (کسره): نِگاه، فِرستادن
🔸 سکون (جزم): دِلْ، گِرهْ
🔹 تشدید: معلّم، حقّ مطلب
🔸 یاى کوتاه (روى هاى غیرملفوظ): نامۀ من
🔹 تنوین نصب: ظاهراً، واقعاً، بناءًعلى‌هذا
🔸 تنوین رفع: مضافٌ‌الیه
🔹 تنوین جرّ: بعبارةٍ‌اُخرى

#دستورخط در ادامه می‌آورد که استعمال نشانه‌هاى زیر، پیش، زیر، سکون و تشدید الزامى نیست و این علائم را عمدتاً براى رفع ابهام به کار مى‌برند (نک: دستورخط فارسی، ص۲۰).

💡 پس تکلیفمان مشخص شد: فقط برای جلوگیری از بدخوانی و کژتابی حرکت‌گذاری می‌کنیم.
مثال:
◾️ مهر: مَهر، مِهر، مُهر
▫️ معین: معین،‌ معیّن
◾️ نفس: نفَس، نفْس
▫️ برد: بَرَد، بُرْد، بَرْد، بُرَد

دستورخط می‌گوید:
در بیشتر موارد، از سیاق عبارت یا معناى جمله باید تلفظ موردنظر را حدس زد:
◾️ برد (بُردِ) این تفنگ هزار متر است.
▫️ این کارد خوب نمى‌برد (بُرَد).
◾️ در فصل ربیع... که صولت برد (بَرْد) آرمیده بود و اوان دولت وَرْد رسیده (سعدى).

در بعضى موارد، به‌کارنگرفتن نشانۀ این مصوت‌ها در خط باعث #ابهام یا اشتباه مى‌شود؛ به‌خصوص در مواردى مثل اَعلام و کلمات دخیل فرنگى و لغات مهجور که تلفظ صحیح آن‌ها براى عامۀ خوانندگان روشن نیست. در چنین مواردى، صورت نوشتارى حتماً باید بسیار روشن‌ و خوانا و با حرکت‌گذارى باشد:
◾️ سارْتْرْ (sartre)
▫️ بکِت (Beckett)
◾️ کنِت (Kenneth)
▫️ سیر، سِیَر، سِیْر
◾️ دیر، دِیْر
▫️ عَبید، عُبِید (دستورخط فارسی، ص۱۳).

☑️ حالا برگردیم سر بحث دربارۀ جناب ساکن!
به‌نظر ما، نشانۀ #سکون با خط فارسی کمتر تناسب دارد و بیشتر به متن‌های #عربی می‌خورد. بنابراین تلاش می‌کنیم تا بشود، آن را به کار نبریم.

مثلاً اگر در جایی #بدخوانی وجود داشته باشد، ساکن درج نمی‌کنیم؛ بلکه #کاما می‌گذاریم یا ساختار جمله را تغییر می‌دهیم. این نمونه را ببینید:
◾️ این فرزند بزرگ خانواده است.

بسته به اینکه کدام معنا مدنظر باشد، می‌نویسیم:
◾️ این، فرزند بزرگ خانواده است.
▫️ این فرزند، بزرگ خانواده است.

البته دوستانی که معتقدند درج کاما بین #نهاد و #گزاره مطلقاً نارواست، برای معنای دوم، ساکن می‌گذارند و برای معنای اول، طور دیگری #حرکت‌گذاری می‌کنند یا ساختار جمله را تغییر می‌دهند:
◾️این فرزندِ بزرگ خانواده است / این پسر فرزندِ پزرگ خانواده است.
▫️ این فرزندْ بزرگ خانواده است.

این‌ها را گفتم که بگویم نمی‌دانم مرام محمد حیدری چیست: ساکن‌دوست یا ساکن‌گریز؛ ولی به هر حال، اینجا ترجیح داده ساکن را به کار اندازد تا کسی «وزارتِ ارشاد» نخواند: «بلی. اولین کارم که ترجمه بود و مشترک با یکی از دوستان، وزارتْ ارشادمان کرد که به‌جای «رهبران» واژهٔ دیگری را برگزینیم.»

من اگر به‌جای محمد حیدری می‌بودم، ساکن را نمی‌گذاشتم تا این #بازی_زبانی کامل شود و #خواننده با کشف آن، بیشتر لذت ببرد. می‌دانید، این‌طور بازی‌های زبانی در متن‌های #معیار بی‌اشکال است، به‌شرطی که مخل روان‌بودن متن نشود و به‌سرعت گره از آن‌ها باز شود. اینجا هم که «مان» در انتهای عبارت «وزارت ارشادمان کرد»، در نگاه اول گره را می‌گشاید.

ــــــــــــــــــــــــــــــــ
ممنون که به خانۀ ویراستار آمده‌اید. شما هم نظرتان دراین‌باره را برایم بنویسید. با ساکن چطور برخورد می‌کنید؟
@heydarisani_ir