دوست عزیزم، آقای سیدمسعود هاشمی، دربارۀ #بازخورد محمد حیدری در اینجا، فرمودند: «در آخرین پست به‌جای وزارت، وزارث آمده است.»

بررسی که کردیم، مشخص شد علامت #سکون در #تلگرام گوشی، وقتی روی ت قرار می‌گیرد، مانند ث دیده می‌شود. اگر تلگرام گوشی دارید، شباهتشان را ببیند: ت و تْ و ث. روی تلگرام دسک‌تاپ این اشکال کمتر وجود دارد.

سلیقۀ #طراح_فونتِ تلگرام گوشی بوده که مشکل را ایجاد کرده.

☑️ این ماجرا فرصت خوبی است که یکی‌دو دقیقه دربارۀ شیوۀ #حرکت‌گذاری در #خط_فارسی سخن بگوییم. از ابتدا آغاز کنم. دستورخط می‌گوید ده نوع نشانۀ ثانوی در #خط فارسی وجود دارد:

نشانه‌هاى ثانوى
🔸 مدّ (روی الف): آرد، مآخذ
🔹 زبر (فتحه): گَرما، دَرَجات
🔸 پیش (ضمّه): گندُم، عُبُور
🔹 زیر (کسره): نِگاه، فِرستادن
🔸 سکون (جزم): دِلْ، گِرهْ
🔹 تشدید: معلّم، حقّ مطلب
🔸 یاى کوتاه (روى هاى غیرملفوظ): نامۀ من
🔹 تنوین نصب: ظاهراً، واقعاً، بناءًعلى‌هذا
🔸 تنوین رفع: مضافٌ‌الیه
🔹 تنوین جرّ: بعبارةٍ‌اُخرى

#دستورخط در ادامه می‌آورد که استعمال نشانه‌هاى زیر، پیش، زیر، سکون و تشدید الزامى نیست و این علائم را عمدتاً براى رفع ابهام به کار مى‌برند (نک: دستورخط فارسی، ص۲۰).

💡 پس تکلیفمان مشخص شد: فقط برای جلوگیری از بدخوانی و کژتابی حرکت‌گذاری می‌کنیم.
مثال:
◾️ مهر: مَهر، مِهر، مُهر
▫️ معین: معین،‌ معیّن
◾️ نفس: نفَس، نفْس
▫️ برد: بَرَد، بُرْد، بَرْد، بُرَد

دستورخط می‌گوید:
در بیشتر موارد، از سیاق عبارت یا معناى جمله باید تلفظ موردنظر را حدس زد:
◾️ برد (بُردِ) این تفنگ هزار متر است.
▫️ این کارد خوب نمى‌برد (بُرَد).
◾️ در فصل ربیع... که صولت برد (بَرْد) آرمیده بود و اوان دولت وَرْد رسیده (سعدى).

در بعضى موارد، به‌کارنگرفتن نشانۀ این مصوت‌ها در خط باعث #ابهام یا اشتباه مى‌شود؛ به‌خصوص در مواردى مثل اَعلام و کلمات دخیل فرنگى و لغات مهجور که تلفظ صحیح آن‌ها براى عامۀ خوانندگان روشن نیست. در چنین مواردى، صورت نوشتارى حتماً باید بسیار روشن‌ و خوانا و با حرکت‌گذارى باشد:
◾️ سارْتْرْ (sartre)
▫️ بکِت (Beckett)
◾️ کنِت (Kenneth)
▫️ سیر، سِیَر، سِیْر
◾️ دیر، دِیْر
▫️ عَبید، عُبِید (دستورخط فارسی، ص۱۳).

☑️ حالا برگردیم سر بحث دربارۀ جناب ساکن!
به‌نظر ما، نشانۀ #سکون با خط فارسی کمتر تناسب دارد و بیشتر به متن‌های #عربی می‌خورد. بنابراین تلاش می‌کنیم تا بشود، آن را به کار نبریم.

مثلاً اگر در جایی #بدخوانی وجود داشته باشد، ساکن درج نمی‌کنیم؛ بلکه #کاما می‌گذاریم یا ساختار جمله را تغییر می‌دهیم. این نمونه را ببینید:
◾️ این فرزند بزرگ خانواده است.

بسته به اینکه کدام معنا مدنظر باشد، می‌نویسیم:
◾️ این، فرزند بزرگ خانواده است.
▫️ این فرزند، بزرگ خانواده است.

البته دوستانی که معتقدند درج کاما بین #نهاد و #گزاره مطلقاً نارواست، برای معنای دوم، ساکن می‌گذارند و برای معنای اول، طور دیگری #حرکت‌گذاری می‌کنند یا ساختار جمله را تغییر می‌دهند:
◾️این فرزندِ بزرگ خانواده است / این پسر فرزندِ پزرگ خانواده است.
▫️ این فرزندْ بزرگ خانواده است.

این‌ها را گفتم که بگویم نمی‌دانم مرام محمد حیدری چیست: ساکن‌دوست یا ساکن‌گریز؛ ولی به هر حال، اینجا ترجیح داده ساکن را به کار اندازد تا کسی «وزارتِ ارشاد» نخواند: «بلی. اولین کارم که ترجمه بود و مشترک با یکی از دوستان، وزارتْ ارشادمان کرد که به‌جای «رهبران» واژهٔ دیگری را برگزینیم.»

من اگر به‌جای محمد حیدری می‌بودم، ساکن را نمی‌گذاشتم تا این #بازی_زبانی کامل شود و #خواننده با کشف آن، بیشتر لذت ببرد. می‌دانید، این‌طور بازی‌های زبانی در متن‌های #معیار بی‌اشکال است، به‌شرطی که مخل روان‌بودن متن نشود و به‌سرعت گره از آن‌ها باز شود. اینجا هم که «مان» در انتهای عبارت «وزارت ارشادمان کرد»، در نگاه اول گره را می‌گشاید.

ــــــــــــــــــــــــــــــــ
ممنون که به خانۀ ویراستار آمده‌اید. شما هم نظرتان دراین‌باره را برایم بنویسید. با ساکن چطور برخورد می‌کنید؟
@heydarisani_ir

‌
✅ تغییر جهت خط جداکننده پاورقی در وُرد

🔻گاهی ممکن است بخواهید در پاورقی، متن فارسی درج کنید. در این صورت، ابتدا روی متنِ نوشته‌شده در پاورقی کلیک کرده و سپس گزینهٔ راست‌چین را از منوی Home انتخاب نمایید. متن درج‌شده در پاورقی، در سمت راست قرار می‌گیرد. اما مشاهده می‌کنید که خط جدا‌کنندهٔ پاورقی، همچنان در سمت چپ قرار گرفته است.

🔹تغییر جهت خط جداکنندهٔ پاورقی

۱. از منوی View و در قسمت Document Views، حالت نمایش را از Print Layout به Draft تغییر دهید.

۲. اکنون به منوی References رفته و در قسمت Footnotes، برروی Show Notes کلیک کنید.

۳. در قسمت پایین صفحه و از منوی بازشده، گزینهٔ Footnote Separator را انتخاب کنید.

۴. با نگهداشتن همزمانِ کلیدهای Ctrl+R، یا Ctrl+L، یا Ctrl+E، می توانید خط جداکنندهٔ پاورقی را به‌ترتیب به‌سمت راست، چپ یا وسط منتقل کنید.

۵. اکنون به منوی View رفته و در قسمت Document Views، حالت نمایش را از Draft به Print Layout تغییر دهید. خط جدا کنندهٔ پاورقی، در سمت راست قرار خواهد گرفت.

|#جداکننده_پاورقی|#Footnote|#پاورقی|#خط_پاورقی|#Footnote_Separator|

🆔 @VajehPardaz ‎|#واژه‌پرداز🔹

✳️ حذف فاصلهٔ اضافی خط پاورقی با پاورقی
📌 اینجا و اینجا را هم ببینید

‏|#Footnote_Separator|#جداکننده_پاورقی|#Footnote|#پاورقی|#خط_پاورقی|#پانوشت|

🆔 @VajehPardaz ‎|#واژه‌پرداز🔹

✅ ایجاد خط مابین شماره‌صفحه و عنوان صفحه در سرصفحه با استفاده از تب (Tab)

|#سرصفحه|#خط_سرصفحه|#Tab|#تب|

🆔 @VajehPardaz ‎|#واژه‌پرداز🔹

#پرسش
✳️ چطور می‌شه خط پاورقی رو تا جای ممکن پایین آورد و فاصله‌ش رو از متن اصلی به حداقل رسوند؟

📌 اینجا و اینجا را هم ببینید

‏|#Footnote_Separator|#جداکننده_پاورقی|#Footnote|#پاورقی|#خط_پاورقی|#پانوشت|

🆔 @VajehPardaz ‎|#واژه‌پرداز🔹

🍁 دربارۀ دستور خط فارسی شکسته

🎙امید طبیب‌زاده

©️از: کانال فرهنگستان زبان و ادب فارسی (۱۴۰۳/۳/۲۱)

📝 کتاب‌های مرتبط:

📚 اصول شکسته‌نویسی (۱۳۹۱)

📚 فارسی شکسته (۱۳۹۸)

#️⃣ #خط #خط_فارسی

▫️برگرفته از: زبان‌ورزی


🆔 @VajehPardaz ‎|#واژه‌پرداز🔹

‌
✳️ خط جداسازِ پانوشت برای سندی که هم پانوشت فارسی دارد هم انگلیسی

به‌طریق دستی، شیپی درست می‌کنیم که سمت راست آن خط و سمت چپ آن پوشانندهٔ خط جداساز پانوشت باشد.

شیپ مذکور را کپی و روی خط جداکنندهٔ پانوشت در سند ورد پیست می‌کنیم.

📌نکته: این کار باید در مرحلهٔ نهایی صفحه‌آرایی سند انجام شود. چون با تغییر سطرهای صفحات، امکان جابه‌جایی شیپ مذکور هست.

📎 سند ورد حاوی شیپِ «پوشاننده خط جداساز»

|#جداساز|#پانوشت|#جداساز_پانوشت|#Footnote|#خط_پانوشت |#پاورقی | #خط_پاورقی|#Footnote_Separato|

🆔 @VajehPardaz ‎|#واژه‌پرداز🔹

‌‏✍️ دکتر نازنینِ خلیلی‌پور
‏۱۴۰۳/۱۰/۲

شادروان دکتر محمدرضا باطنی، زبان‌شناس ایرانی، استاد جسور دانشگاه تهران که به‌ناحق از آن‌جا اخراج شد، نقشی مؤثر در حفظ زبان فارسی داشته است، از جمله سرپرستی و تألیف فرهنگ انگلیسی به فارسی پویا و نیز فرهنگ همایندها که باید سپاس‌گزارش باشیم که آثار خوبی برای ما به یادگار گذاشته است.
اخیراً فیلمی از وی مربوط به سال ۱۳۹۱ دست‌به‌دست می‌شود و چنان‌که در فیلم می‌بینیم، او‌ معتقد است خط فارسی باید لاتین شود تا دانش‌آموزان مشکل املا نداشته باشند. افزون بر این، دکتر باطنی با اشاره به مشکل نبودِ سه واکۀ a/e/o در خط فارسی معتقد است، فقدان این واکه‌ها در خط مشکل نحوی ایجاد می‌کند و همین مشکلات باعث کندخوانیِ ایرانیان شده است. حتی در بخشی از فیلم، او می‌گوید در نوشتنِ «ساعت سه‌ئه» برای همسرش مشکل دارد و مجبور است بنویسد «ساعت سه است». جالب این‌جاست که خود وی در همین فیلم به مشکلات خط‌های دیگر همچون فرانسوی و دشواری‌های آن‌ها نیز اشاره می‌کند، با این حال، بر این نظر است که کشورهایی همچون ترکیه بسیار پیشرو بوده و از تغییر خط سود برده و همین نکته باعث پیشرفتشان هم شده است.
خوب که به سخنان ایشان فکر کردم، ایرادهایی منطقی به خط فارسی وارد کرده بودند، اما پاسخ‌هایی که داده‌ بودند من را قانع نکرد و سؤال‌های بی‌شمار دیگری را برانگیخت.
اولین نکته این‌که ما فارسی‌زبانان، با همین خط، هزار سال است خوانده‌ایم و نیاکانمان شاهکار آفریده‌اند، چطور می‌توان خطاهای خوانداریِ نسل امروز را که برآمده از نظام آموزشی ناکارآمد و حتی کاهلی همین نسل است بر دوش خط فارسی گذاشت؟ چرا عده‌ای فکر می‌کنند علامت‌های فتحه و کسره و ضمه جزو خط نیست و کاربردی ندارد؟ حتی عده‌ای از حضار در این فیلم فکر می‌کنند چون منشأ خطمان عربی است باید آن را عوض کنیم!
منشأ بیشترِ خط‌های ایران پیش از اسلام نیز آرامی بود. خط بیشترِ اروپا و امریکا هم لاتین است و هر کشوری آن خط را با نیاز آوایی زبانِ خودش متناسب کرده و کسی نمی‌گوید چرا ما که زبانمان لاتین نیست باید به الفبای لاتین بنویسیم. حتی پاکستان با افزودن چند نشانه، خط عربی را با زبان خود متناسب کرده است.
فرض بگیریم کسی بلد نباشد برای همسرش شکسته‌نویسی کند و بنویسد «ساعت سه‌ئه»، آیا باید قواعدی برای شکسته‌نویسی تبیین کرد یا خط کل ایرانی‌ها را عوض کرد؟ امروز پس از گذشت دوازده سال از سخنرانی دکتر باطنی به بسیاری از این سؤال‌ها پاسخ داده شده است.
این‌که ترکیه از تغییر خط آسیب دیده یا ندیده و این‌که رو به جلو بوده یا نبوده چطور اندازه‌گیری شده است؟ با این استدلال، کره و ژاپن و چین با آن خط پیچیده‌شان چطور پیشرفت کرده‌اند؟ کمتر کسی است که امروز نداند چشم‌بادامی‌ها بدون این‌که خطشان را تغییر بدهند با سامسونگ و ال‌جی و هیوندای و هوندا و تویوتا و ... دنیا را قبضه کرده‌‌اند.
نکته‌ای که در سخنان دکتر باطنی مغفول واقع می‌شود این است که اساساً زبان حاصل اندیشیدن است و خط نمود آن. آن چیزی که کشورها را به توسعه و پیشرفت می‌رساند زبان و خط به‌خودیِ‌خود نیست، بلکه حاصل سیاست‌گذاری و سیاست است و سیاست هر سرزمین نیز زاییدۀ اندیشۀ مردمان آن است. اندیشه در زبان می‌بالد و زبان را توسعه می‌دهد و این دو پا به پای هم رشد می‌کنند. آیا ما ایرانیان می‌توانیم همۀ مشکلات توسعه‌نیافتگی و ناکارآمدی‌مان را به خط و زبانمان نسبت دهیم؟
گیریم خط را لاتین کردیم، چطور گنجینۀ ادبی فارسی را به لاتین آوانویسی کنیم؟ تاجیکستان که هنوز نتوانسته. به حرف آسان است، اما درعمل هزار مشکل دیگر پیش می‌آید. با تلفظِ کدام گونۀ زبانیِ ایران این گنجینه را آوانویسی کنیم؟
جالب آن آقایی بود که در همین فیلم می‌گفت بچه‌هایی که در خارج بزرگ می‌شوند نمی‌توانند خط فارسی را بخوانند و اگر مثل ترکیه خط را عوض کنیم، مشکل ارتباط آن‌ها با فرهنگ ایرانی برطرف می‌شود!
یعنی یک ملت خطش را عوض کند و ارتباطش را با فرهنگ گذشته‌اش از دست بدهد که کودکان مهاجر ایرانی راحت بخوانند؟ چه چیزی را بخوانند؟ در کشور بیگانه نهایتاً کتاب حافظ را شب یلدا بخواهند باز کنند...
نکتۀ دیگری که در این فیلم برجسته است، این سخن دکتر باطنی است که «ما یا باید گذشته را انتخاب کنیم یا آینده را».
پرسشم این است که این خط چه مانعی برای توسعۀ ایران و آینده‌اش ایجاد کرده است؟ چرا باید سیاست‌گذاری‌های غلط اقتصادی را به دوش خط بگذاریم. خط میراثی است که به ما رسیده و گنجینه‌ای از متون ادبی، تعلیمی، فلسفی را به ما انتقال داده. همه می‌دانیم گذشته میراثی است که هر انسانی باید برای ساخت آینده از آن بهره گیرد و حتی اگر بهرۀ خاصی هم نتواند فعلاً از آن ببرد، آن را دور نمی‌اندازد، بلکه در اصلاحش می‌کوشد. آینده از گذشته شروع می‌شود و تا گذشته را نفهمیم، آینده‌ای هم نخواهیم داشت.
#خط #دبیره #واج@vajnevesht

هیچ‌کس عتیقه‌جاتی که برایش به ارث رسیده به بهانۀ کهنه بودن دور نمی‌اندازد!
خلاصه این‌که شاید تعجب کنید که سخنان آقای دکتر باطنی را در زمینۀ تغییر خط بسیار مفید می‌دانم، زیرا فرصت فکر کردن به تک‌تک ماها می‌دهد. موضوع خوبی مطرح کرده است، گرچه با راه‌حل‌های وی مخالفم.
او صرفاً از دریچۀ جهان خودش به موضوع نگریسته که ممکن است نگاهی جامع نباشد و قرار هم نیست همه هم‌نظر باشند. اما مهم است صداهای مخالف را بشنویم و آن‌ها را واکاوی کنیم و در نهایت راه‌حل‌های خودمان را ارائه کنیم.
#خط #دبیره #واج@vajnevesht

‌
✳️ طول خط جداکنندهٔ پانوشت
▫️برگرفته از: آثار محمدکاظم کاظمی ‎@asarkazemi
‌
🔻طول این خط جداکنندۀ پانوشت‌ها از متن چه نسبتی از طول سطر باشد؟ یک سوم باشد؟ نصف باشد؟ دو سوم باشد؟

🔻 پیشنهاد دکتر میر شمس‌الدین ادیب سلطانی در کتاب «راهنمای آماده ساختن کتاب»، نسبت طلایی است که نزدیک ۰٫۶۲ است. من هم بر این اساس، همین نسبت را در نظر می‌گیرم. در این مورد فرسته‌ای هم در این کانال دارم.

🔻پیشنهاد می‌کنم همه کسانی که در کار کتاب هستند، از ویراستار بگیرید تا صفحه‌آرا، این کتاب را تهیه کنند و بخوانند.

🔻 البته این نسبت برای کتاب‌های معمول مناسب است که گاهی پانوشت‌هایی تمام سطر یا پانوشت‌های دوستونی دارند.

🔻اگر متن کتاب شعر است و سطرهایش پر نیست یا پانوشت‌ها دوستونی نیستند یا پانوشت‌ها در کل کوتاه هستند، باز قضیه ممکن است فرق کند .

🔻این نسبت طلایی در بسیاری از پدیده‌های طبیعی وجود دارد و در مجموع چشم‌نواز است.می‌توانید با کمک گوگل یا منابع دیگر، مطالبی در این مورد بیابید.

🔻پس مثلاً اگر طول سطر ما ۱۰۰ میلی‌متر است (قطع رقعی)، بهتر است که طول این خط ۶۲ میلی‌متر باشد و اگر طول سطر ۱۲۰ است (قطع وزیری)، طول این خط ۷۵ میلی‌متر باشد.

|#آموزشی_کاظمی |#محمدکاظم_کاظمی| #صفحه‌آرایی| #خط_جداساز | #جداساز_پانوشت|#Footnote|#خط_پانوشت |#پاورقی | #خط_پاورقی|#Footnote_Separator|

🆔 @VajehPardaz ‎|#واژه‌پرداز🔹