‌‏✍️ دکتر نازنینِ خلیلی‌پور
‏۱۴۰۳/۱۰/۲

شادروان دکتر محمدرضا باطنی، زبان‌شناس ایرانی، استاد جسور دانشگاه تهران که به‌ناحق از آن‌جا اخراج شد، نقشی مؤثر در حفظ زبان فارسی داشته است، از جمله سرپرستی و تألیف فرهنگ انگلیسی به فارسی پویا و نیز فرهنگ همایندها که باید سپاس‌گزارش باشیم که آثار خوبی برای ما به یادگار گذاشته است.
اخیراً فیلمی از وی مربوط به سال ۱۳۹۱ دست‌به‌دست می‌شود و چنان‌که در فیلم می‌بینیم، او‌ معتقد است خط فارسی باید لاتین شود تا دانش‌آموزان مشکل املا نداشته باشند. افزون بر این، دکتر باطنی با اشاره به مشکل نبودِ سه واکۀ a/e/o در خط فارسی معتقد است، فقدان این واکه‌ها در خط مشکل نحوی ایجاد می‌کند و همین مشکلات باعث کندخوانیِ ایرانیان شده است. حتی در بخشی از فیلم، او می‌گوید در نوشتنِ «ساعت سه‌ئه» برای همسرش مشکل دارد و مجبور است بنویسد «ساعت سه است». جالب این‌جاست که خود وی در همین فیلم به مشکلات خط‌های دیگر همچون فرانسوی و دشواری‌های آن‌ها نیز اشاره می‌کند، با این حال، بر این نظر است که کشورهایی همچون ترکیه بسیار پیشرو بوده و از تغییر خط سود برده و همین نکته باعث پیشرفتشان هم شده است.
خوب که به سخنان ایشان فکر کردم، ایرادهایی منطقی به خط فارسی وارد کرده بودند، اما پاسخ‌هایی که داده‌ بودند من را قانع نکرد و سؤال‌های بی‌شمار دیگری را برانگیخت.
اولین نکته این‌که ما فارسی‌زبانان، با همین خط، هزار سال است خوانده‌ایم و نیاکانمان شاهکار آفریده‌اند، چطور می‌توان خطاهای خوانداریِ نسل امروز را که برآمده از نظام آموزشی ناکارآمد و حتی کاهلی همین نسل است بر دوش خط فارسی گذاشت؟ چرا عده‌ای فکر می‌کنند علامت‌های فتحه و کسره و ضمه جزو خط نیست و کاربردی ندارد؟ حتی عده‌ای از حضار در این فیلم فکر می‌کنند چون منشأ خطمان عربی است باید آن را عوض کنیم!
منشأ بیشترِ خط‌های ایران پیش از اسلام نیز آرامی بود. خط بیشترِ اروپا و امریکا هم لاتین است و هر کشوری آن خط را با نیاز آوایی زبانِ خودش متناسب کرده و کسی نمی‌گوید چرا ما که زبانمان لاتین نیست باید به الفبای لاتین بنویسیم. حتی پاکستان با افزودن چند نشانه، خط عربی را با زبان خود متناسب کرده است.
فرض بگیریم کسی بلد نباشد برای همسرش شکسته‌نویسی کند و بنویسد «ساعت سه‌ئه»، آیا باید قواعدی برای شکسته‌نویسی تبیین کرد یا خط کل ایرانی‌ها را عوض کرد؟ امروز پس از گذشت دوازده سال از سخنرانی دکتر باطنی به بسیاری از این سؤال‌ها پاسخ داده شده است.
این‌که ترکیه از تغییر خط آسیب دیده یا ندیده و این‌که رو به جلو بوده یا نبوده چطور اندازه‌گیری شده است؟ با این استدلال، کره و ژاپن و چین با آن خط پیچیده‌شان چطور پیشرفت کرده‌اند؟ کمتر کسی است که امروز نداند چشم‌بادامی‌ها بدون این‌که خطشان را تغییر بدهند با سامسونگ و ال‌جی و هیوندای و هوندا و تویوتا و ... دنیا را قبضه کرده‌‌اند.
نکته‌ای که در سخنان دکتر باطنی مغفول واقع می‌شود این است که اساساً زبان حاصل اندیشیدن است و خط نمود آن. آن چیزی که کشورها را به توسعه و پیشرفت می‌رساند زبان و خط به‌خودیِ‌خود نیست، بلکه حاصل سیاست‌گذاری و سیاست است و سیاست هر سرزمین نیز زاییدۀ اندیشۀ مردمان آن است. اندیشه در زبان می‌بالد و زبان را توسعه می‌دهد و این دو پا به پای هم رشد می‌کنند. آیا ما ایرانیان می‌توانیم همۀ مشکلات توسعه‌نیافتگی و ناکارآمدی‌مان را به خط و زبانمان نسبت دهیم؟
گیریم خط را لاتین کردیم، چطور گنجینۀ ادبی فارسی را به لاتین آوانویسی کنیم؟ تاجیکستان که هنوز نتوانسته. به حرف آسان است، اما درعمل هزار مشکل دیگر پیش می‌آید. با تلفظِ کدام گونۀ زبانیِ ایران این گنجینه را آوانویسی کنیم؟
جالب آن آقایی بود که در همین فیلم می‌گفت بچه‌هایی که در خارج بزرگ می‌شوند نمی‌توانند خط فارسی را بخوانند و اگر مثل ترکیه خط را عوض کنیم، مشکل ارتباط آن‌ها با فرهنگ ایرانی برطرف می‌شود!
یعنی یک ملت خطش را عوض کند و ارتباطش را با فرهنگ گذشته‌اش از دست بدهد که کودکان مهاجر ایرانی راحت بخوانند؟ چه چیزی را بخوانند؟ در کشور بیگانه نهایتاً کتاب حافظ را شب یلدا بخواهند باز کنند...
نکتۀ دیگری که در این فیلم برجسته است، این سخن دکتر باطنی است که «ما یا باید گذشته را انتخاب کنیم یا آینده را».
پرسشم این است که این خط چه مانعی برای توسعۀ ایران و آینده‌اش ایجاد کرده است؟ چرا باید سیاست‌گذاری‌های غلط اقتصادی را به دوش خط بگذاریم. خط میراثی است که به ما رسیده و گنجینه‌ای از متون ادبی، تعلیمی، فلسفی را به ما انتقال داده. همه می‌دانیم گذشته میراثی است که هر انسانی باید برای ساخت آینده از آن بهره گیرد و حتی اگر بهرۀ خاصی هم نتواند فعلاً از آن ببرد، آن را دور نمی‌اندازد، بلکه در اصلاحش می‌کوشد. آینده از گذشته شروع می‌شود و تا گذشته را نفهمیم، آینده‌ای هم نخواهیم داشت.
#خط #دبیره #واج@vajnevesht

هیچ‌کس عتیقه‌جاتی که برایش به ارث رسیده به بهانۀ کهنه بودن دور نمی‌اندازد!
خلاصه این‌که شاید تعجب کنید که سخنان آقای دکتر باطنی را در زمینۀ تغییر خط بسیار مفید می‌دانم، زیرا فرصت فکر کردن به تک‌تک ماها می‌دهد. موضوع خوبی مطرح کرده است، گرچه با راه‌حل‌های وی مخالفم.
او صرفاً از دریچۀ جهان خودش به موضوع نگریسته که ممکن است نگاهی جامع نباشد و قرار هم نیست همه هم‌نظر باشند. اما مهم است صداهای مخالف را بشنویم و آن‌ها را واکاوی کنیم و در نهایت راه‌حل‌های خودمان را ارائه کنیم.
#خط #دبیره #واج@vajnevesht

‌
📌 برگرفته از: واج‌نوشت ‎@VajNevesht

🔹ویدئویِ آموزشیِ درجِ نیم‌فاصله به‌همراهِ Optional hyphen (نیم‌فاصلهOptional ‌hyphen) در حروف‌نگاریِ عبارت‌هایِ طولانیِ یک‌واحده به‌منظورِ جلوگیری از کشیدگیِ حروف و فاصلۀ بیش‌از‌حدِ گروه‌هایِ نحوی از یکدیگر.

▫️آموزگار: #میلاد_علیزاده

#واج #واج‌نوشت #واج_نوشت #کشیدگی_حروف #نیم‌فاصله #آپشنال_هایفن #Optional_hyphen‏ #امیر_سبحانی

🆔 @VajehPardaz ‎|#واژه‌پرداز🔹