چگونه نقش‌ها و قدرت، اخلاق را در انسان زایل می‌کنند؟

دکتر حسن باقری‌نیا، استاد دانشگاه و تحلیلگر اجتماعی، در ویدئویی که اخیراً منتشر کرده، به بررسی تأثیر موقعیت‌های قدرت بر رفتار انسان پرداخته و با اشاره به آزمایش معروف زندان استنفورد، نسبت به نقش‌های نهادمند در نظام‌های استبدادی هشدار داده است.
او در این ویدیو تأکید می‌کند که بسیاری از اعمال ظالمانه نه از سوی افراد ذاتاً شرور، بلکه از جانب افراد عادی صورت می‌گیرد؛ افرادی که تنها در یک نقش قدرتمند و غیرپاسخگو قرار می‌گیرند. وی خاطرنشان می‌کند:
«در اوایل دهه ۷۰ میلادی، آزمایش زندان استنفورد نشان داد که چگونه نقش‌های ساختگی می‌توانند افراد معمولی را به زندانبانانی خشن، بی‌رحم و تحقیرکننده تبدیل کنند. آزمایشی که قرار بود دو هفته طول بکشد، تنها پس از ۶ روز متوقف شد؛ زیرا زندانبان‌ها به رفتارهای غیراخلاقی و خطرناک کشیده شدند.»
باقری‌نیا ادامه می‌دهد که این الگو در نظام‌های استبدادی نیز قابل مشاهده است. در جایی مثل جمهوری اسلامی، افرادی با نیت‌های مختلف، گاه حتی با تردید و اکراه، وارد نقش‌هایی چون قاضی، مأمور امنیتی، مدیر مدرسه یا مسئول حراست می‌شوند. اما:

«وقتی وارد نقش می‌شی، وقتی لباس نظام رو تنت می‌کنن، اون وقته که نقش تو رو می‌بلعه. طرف یاد می‌گیره با ظلم کردن زنده بمونه، پاداش بگیره، رشد کنه. اون‌قدر که دیگه بیرون اومدن از نقش براش یعنی شکست، یعنی خطر.»
این استاد اخراج‌شده در پایان تأکید می‌کند که مسئولیت را نمی‌توان تنها بر دوش افراد گذاشت؛ بلکه ساختارها، با خلق نقش‌های خاص و تقویت قدرت بی‌پاسخ، اخلاق را از فرد می‌گیرند و او را تبدیل به ابزار سرکوب می‌کنند. باقری‌نیا می‌گوید
:
«اگر بخوایم جلوی تکرار چرخه ظلم رو بگیریم، باید بفهمیم چطور نقش‌ها و قدرت آدم‌ها رو شکل می‌دن. وگرنه ممکنه همه‌مون فقط چند قدم با تبدیل شدن به یه زندانبان استنفوردی فاصله داشته باشیم.

#حسن_باقری_نیا #نقش_اجتماعی #قدرت #آزمایش_زندان_استنفورد #اخلاق #ساختار_سیاسی #یاری_مدنی_توانا

@Tavaana_TavaanaTech