‌
آیا با یاد خدا دل‌ها آرام می‌گیرد؟

وقتی ایمان پاسخ اضطراب می‌شود!

پیام همراهان

از آغاز تاریخ، انسان در برابر اضطرابِ بودن ایستاده است؛ اضطراب از مرگ، بی‌پناهی، بی‌معنایی و ناپایداری جهان. در چنین جهانی، دین وعده‌ی معنا و آرامش داده است. «یاد خدا» برای بسیاری پناهگاهی در برابر طوفانِ ناپایداری بوده است؛ اما پرسش بنیادین این است:
آیا این آرامش از ایمان می‌آید یا از ترسِ اضطراب؟

شاید آن‌گاه که می‌گوییم «با یاد خدا دل‌ها آرام می‌گیرد»، در واقع می‌گوییم: «با یاد خدا، اضطرابم را موقتاً فراموش می‌کنم». در این معنا، ایمان می‌تواند نه پاسخی وجودی، بلکه سازوکاری دفاعی باشد؛ تلاشی برای کنترلِ چیزی که از کنترل ما بیرون است — مرگ، بی‌ثباتی، و آزادی.

یالوم و دیگر روان‌تحلیل‌گرانِ وجودی معتقدند انسان در برابر اضطراب دو راه دارد: یا با آن روبه‌رو می‌شود و معنای شخصی خویش را می‌سازد، یا به نظام‌های فکری مطلق پناه می‌برد تا از اضطراب بگریزد. ایمانِ نوع دوم، که از دلِ ترس برمی‌خیزد، به‌تدریج به ایمانِ کنترل‌گر بدل می‌شود؛ نخست برای آرام کردن خود، و سپس برای رام کردن دیگران.

کسی که به حقیقتی مطلق چنگ زده، اغلب تحمل ابهام و تردید را از دست می‌دهد. همین میل به قطعیت، وقتی در سطح جامعه شکل سیاسی پیدا کند، به نظام‌های استبدادی دینی می‌انجامد؛ حکومت‌هایی که ایمان را از تجربه‌ی شخصی و آزاد تهی کرده و آن را به ابزار اطاعت و سلطه بدل می‌کنند. در چنین نظام‌هایی — مانند جمهوری اسلامی — ایمان به‌جای آنکه مایه‌ی رهایی باشد، به سازوکار کنترل جمعی و سرکوب فردیت تبدیل می‌شود.

بااین‌حال، همه‌ی ایمان‌ها از این جنس نیستند. ایمانِ اصیل از دلِ مواجهه با اضطراب می‌جوشد، نه از ترس آن. اینجا ایمان، به معنای زیستن در حضور ناپایداری است، نه فرار از آن. چنین ایمانی انسان را به پذیرش می‌برد، نه به انکار.

آرامشِ راستین، نه از خاموش کردن اضطراب، بلکه از زیستن در کنار آن پدید می‌آید؛ از توانِ گفتنِ «آری» به زندگی، با همه‌ی بی‌ثباتی‌اش.

#عبادت #ایمان #شک #خدا #استرس #حقیقت #گفتگو_توانا

@Dialogue1402

‌
حرم امام رضا، چه آرامشی!
آرامش عبادت در دینداران: ایمان یا تمرکز ذهن؟

پیام همراهان

تحقیقات نشان می‌دهد سکون و تمرکز ذهن، عامل اصلی تجربه آرامش در عبادت است، بدون اینکه تجربه معنوی یا ایمان نفی شود.
بسیاری از ما وقتی در اماکن مقدس حضور پیدا می‌کنیم یا نماز می‌خوانیم، حس آرامش و راحتی روانی را تجربه می‌کنیم. معمولاً این تجربه را به ایمان یا ارتباط با خدا مرتبط می‌دانیم. اما تحقیقات علمی نشان می‌دهد که بخش زیادی از این آرامش ممکن است ناشی از تمرکز ذهن و سکون روانی باشد، نه لزوماً تأثیر مستقیم ایمان یا عالم ماورایی.

در طول عبادت، توجه ما غالباً روی دعا، حرکات خاص یا تکرار جملات متمرکز می‌شود. همین تمرکز ذهن باعث کاهش افکار پراکنده، آرامش سیستم عصبی و کاهش استرس می‌شود. دکتر هربرت بنسون از دانشگاه هاروارد این حالت را «پاسخ آرامش» (Relaxation Response) نامید و نشان داد که این تجربه مشابه اثرات مدیتیشن و تمرینات ذهن‌آگاهی است.

فضای حرم امام رضا با نور ملایم و معماری زیبا، صداهای آرامش‌بخش دعا و زمزمه‌های جمعی، حضور افراد در سکوت و آرامش، و حرکات تکراری آیینی، محیطی فراهم می‌کند که ذهن به طور طبیعی متمرکز و آرام می‌شود. ترکیب نور، صدا، ریتم آیینی و حضور جمعی، پاسخ آرامش مغز را فعال کرده و حس راحتی و سکون روانی ایجاد می‌کند، حتی بدون توجه مستقیم به جنبه‌های ماورایی یا ایمان دینی.

مطالعات نوروساینس و روان‌شناسی نیز تأکید می‌کنند که حضور در محیط‌های آرام و مقدس و انجام عبادت‌های تکراری می‌تواند فعالیت سیستم عصبی پاراسمپاتیک را فعال کند و ضربان قلب و فشار خون را کاهش دهد. به این ترتیب، آرامش عبادت می‌تواند توضیحی روان‌شناختی و عصبی داشته باشد، بدون اینکه تجربه معنوی یا ایمان را نفی کند.

این نکته ما را به یک پرسش جذاب می‌رساند: آیا تمرینات مدیتیشن و ذهن‌آگاهی می‌توانند همان حس آرامش و سکون ذهنی را ایجاد کنند که در عبادت تجربه می‌کنیم؟ و از آنجا که ایمان دینی گاه می‌تواند تعصب برانگیزد یا مانعی برای همزیستی مسالمت‌آمیز شود، آیا استفاده از روش‌های غیر دینی برای دستیابی به آرامش می‌تواند گزینه‌ای عملی و سازگار با زندگی مدرن باشد؟

#عبادت #مدیتیشن #دین #اخلاق #گفتگو_توانا

@Dialogue1402