‌
چرا باید به پیامبران اعتماد کنیم؟
نگاهی از زکریای رازی تا به امروز

زکریای رازی، پزشک و فیلسوف برجسته ایرانی، تنها در علوم طبیعی پیشگام نبود؛ او جرأت داشت بنیادهای ایمان دینی را نیز به پرسش بکشد. پرسش او این بود: اگر خدا حقیقتی برای بشر دارد، چرا باید آن را از طریق پیامبر منتقل کند؟ و چه معیاری وجود دارد که به پیامبران اعتماد کنیم؟

این پرسش در پرتو آیات قرآن روشن‌تر می‌شود. مؤمنان می‌گویند: «سمعنا و أطعنا» و در آیه‌ای دیگر آمده است: «اطیعوا الله و اطیعوا الرسول و اولی الامر منکم». این آموزه‌ها نشان می‌دهد که در سنت دینی، اطاعت از پیامبران و حاکمان مشروع بخشی از نظام اجتماعی و اخلاقی است. اما آیا شنیدن و اطاعت بی‌چون‌وچرا کافی است؟

رازی معتقد بود وحی تجربه‌ای شخصی است که برای دیگران تنها به صورت «ادعا» عرضه می‌شود. اعتماد صرف به شنیده‌ها بدون سنجش عقلانی می‌تواند خطرناک باشد. حتی وقتی انسان به پزشک مراجعه می‌کند، توصیه‌ها و درمان‌ها را صرفاً به دلیل عنوان «پزشک» نمی‌پذیرد؛ بلکه آن‌ها را با مدارک و تجربهٔ علمی می‌سنجد. این قیاس نشان می‌دهد که اعتماد واقعی به هر مرجعی—چه دینی، چه علمی—باید بر اساس شواهد و سنجش عقلانی باشد، نه صرفاً بر اساس ادعا یا موقعیت.

اعمال آیه‌ی «اطیعوا الله و اطیعوا الرسول و اولی الامر منکم» در برخی نظام‌های سیاسی، از جمله جمهوری اسلامی، نشان می‌دهد که اطاعت از مرجع دینی به ولی فقیه تسری یافته و از شهروندان طلب می‌شود. این نمونه جنبهٔ محدودکننده و منفی اطاعت بی‌چون‌وچرا است که آزادی اندیشه را محدود می‌کند. در عین حال، تاریخ نشان می‌دهد پیامبران نقش الهام‌بخش و مثبت در اصلاح اجتماعی، عدالت‌خواهی و هدایت اخلاقی داشته‌اند. بررسی هر دو جنبه اهمیت نقد عقلانی رازی را روشن می‌کند.

زکریای رازی نشان داد که اعتماد به پیامبران باید بر عقل و تجربه استوار باشد، نه صرفاً بر اطاعت کورکورانه. شنیدن یک ندا یا تسری قدرت پیامبر به حاکمان سیاسی، بدون سنجش عقلانی، زمینهٔ محدودیت آزادی اندیشه را فراهم می‌کند. بازخوانی اندیشهٔ او یادآور این پرسش است: آیا اطاعت واقعی بدون ارزیابی عقلانی ممکن است؟

#خردگرایی #نبوت #ادیان #نقد_دین #گفتگو_توانا

@Dialogue1402

‌
پرسش بی پاسخ حافظ:

«این چه استغناست یا رب وین چه قادر حکمت است؟
کاین همه زخمِ نهان هست و مجالِ آه نیست»


او مسئله‌ای را طرح می‌کند که هنوز وجدان بشر را می‌آزارد: اگر خدایی دانا و عادل هست، چرا جهان سرشار از رنج و بی‌عدالتی است؟ چرا کودکان بی‌گناه قربانی جنگ و فقر می‌شوند و چرا انسان‌ها دردهای بی‌ثمر می‌کشند؟ پاسخ رایج دین‌داران معمولاً این است که «این‌ها امتحان است» یا «راز حکمت خدا پوشیده است». اما این پاسخ‌ها عملاً رنج را توجیه می‌کنند، نه آن‌که پاسخی قانع‌کننده باشند.

از همین تصور خداوند مطلق، در تاریخ بارها قدرت‌های مطلق زمینی سر برآورده‌اند. تا الله باشد، رسول‌الله و «نمایندگان خدا» نیز خواهند بود؛ و همین دستاویزی برای فساد و استبداد می‌شود. جمهوری اسلامی نمونه‌ی روشن این چرخه است: حکومتی که خود را به خدا و ماورای طبیعت می‌چسباند تا هر نقد و اعتراضی را «کفر» یا «محاربه» بنامد. به نام خدا آزادی سرکوب می‌شود، به نام دین تبعیض و خشونت نهادینه می‌گردد، و به نام «حکمت الهی» فساد ساختاری توجیه می‌شود.

استبداد دینی دقیقاً از همین قداست مطلق تغذیه می‌کند: وقتی خدا پرسش‌ناپذیر فرض می‌شود، نمایندگان زمینی او نیز خود را فراتر از هر پرسش و حساب‌کشی می‌دانند. نتیجه همان چیزی است که در ایران امروز دیده می‌شود: سرکوب سیستماتیک، اعدام معترضان، تبعیض علیه زنان و اقلیت‌ها، و تحمیل رنج بی‌پایان بر جامعه.

اما بشر در مسیر بلوغ خود می‌آموزد که برای زیستن اخلاقی و انسانی، به موجودی ماورایی نیاز ندارد. خرد، وجدان و همدلی برای ساختن جهانی عادلانه کافی‌اند. بسیاری از ملت‌ها نشان داده‌اند که بدون دین‌سالاری، می‌توان بر شالوده‌ی حقوق بشر و مسئولیت انسانی زندگی کرد.

قاطعانه نمی‌توان گفت خدایی نیست؛ اما وصل کردن همه چیز به او و مشروعیت دادن به قدرت مطلق به نام او، نه منطقی است و نه اخلاقی. رهایی از استبداد دینی یعنی بازگشت به خرد و وجدان انسان. آینده‌ی انسانی‌تر ما، نه از آسمان، که از خود ما آغاز می‌شود.


🔹️✍️این مطلب توسط همراهان گفت‌وشنود نوشته شده و بازتاب دهنده دیدگاه نویسنده و صرفا به‌عنوان پیامی از همراهان منتشر شده است.
هرگونه دخل و تصرف و ویرایش در یادداشت‌های ارسالی توسط آموزشکده آزاد است.

#حکمت #تقدیر #خدا #خردگرایی #گفتگو_توانا

@Dialogue1402