#اریش_فروم (۱۹۸۰ ـ ۱۹۰۰) متفکر و روان‌شناس آلمانی، با برآمد نازیسم ناچار شد میهن خود را ترک کند. او در مهاجرت اجباری دگرگونی‌های سیاسی و اجتماعی زادگاه خویش در زمان حکومت نازی را به دقت زیر نظر داشت و در آثار خود از جمله به پدیده‌ی روان‌شناسی توده‌ای فاشیسم پرداخته است. یکی از مفاهیم کانونی او در این بررسی‌ها، #شخصیت_اقتدارگرا است.
به باور فروم، نظام‌های سیاسی #توتالیتر مانند #نازیسم و #فاشیسم و #استالینیسم، بر شانه‌ی انسان‌های اقتدارگرا استوارند. او از «شخصیت اقتدارگرا» الگوی معینی از رویکردهای اجتماعی و نیز ویژگی‌های شخصیتی را می‌فهمید که از طریق پیش‌داوری‌ها، همرنگی با جماعت، ویرانگری و نیز فرمانبری کورکورانه از مراجع مافوق، بر رفتارهای اجتماعی فرد تاثیر می‌گذارد. فروم بر این باور بود که شخصیت اجتماعی آدمی بر خلاف شخصیت فردی او، تنها بخشی از خصوصیات و ویژگی‌های آدمی را دربرمی گیرد؛ آن خصوصیاتی که از گذرگاه شیوه‌ی زندگی مشترک و تجربیات پایه‌ای، انتظارات مشخص اجتماعی، مطالبات برای رفتاری مناسب در جامعه، و نیز سرکوفت رفتارهای انحرافی حاصل می‌شود.
به باور فروم، نظام‌های سیاسی #توتالیتر مانند #نازیسم و #فاشیسم و #استالینیسم، بر شانه‌ی انسان‌های اقتدارگرا استوارند. او از «شخصیت اقتدارگرا» الگوی معینی از رویکردهای اجتماعی و نیز ویژگی‌های شخصیتی را می‌فهمید که از طریق پیش‌داوری‌ها، همرنگی با جماعت، ویرانگری و نیز فرمانبری کورکورانه از مراجع مافوق، بر رفتارهای اجتماعی فرد تاثیر می‌گذارد. فروم بر این باور بود که شخصیت اجتماعی آدمی بر خلاف شخصیت فردی او، تنها بخشی از خصوصیات و ویژگی‌های آدمی را دربرمی گیرد؛ آن خصوصیاتی که از گذرگاه شیوه‌ی زندگی مشترک و تجربیات پایه‌ای، انتظارات مشخص اجتماعی، مطالبات برای رفتاری مناسب در جامعه، و نیز سرکوفت رفتارهای انحرافی حاصل می‌شود.
#شخصیت_اقتدارگرا چیست و کیست؟
فروم برای تبیین مفهوم «شخصیت اقتدارگرا»، هر دو مفهوم #شخصیت و #اقتدار را می‌کاود. نخست درباره‌ی مفهوم «شخصیت» تصریح می‌کند که او آن را به معنایی پویا به کار می‌گیرد. از این منظر، مفهوم «شخصیت» خصلت‌نمای کل الگوهای رفتاری یک فرد نیست، بلکه به مفهوم فرویدی آن رانش‌های مسلطی است که رفتار آن فرد را برمی‌انگیزد. فروم سپس در توضیح مفهوم «اقتدار» تصریح می‌کند که این مفهوم به معنای خصوصیاتی نیست که کسی دارد یا ندارد. «اقتدار» چیزی نیست که مانند برخی خصوصیات بدنی بتوان صاحب آن بود یا نبود. «اقتدار» همواره در مناسبات میان‌انسانی موضوعیت می‌یابد و در جایی که یک فرد، فردی دیگر را از خود برتر می‌داند. نظام‌های توتالیتر خود را از آن‌جهت «اقتدارگرا» می‌دانند، زیرا به نقش مسلط اقتدار در پهنه‌ی اجتماعی و سیاسی باور دارند. ولی به باور فروم، باید میان «اقتدار خردگرایانه» و «اقتدار بازدارنده» تفاوت قائل شد.
برای نشان دادن تفاوت میان آن دو، می‌توان از یکسو مناسبات میان آموزگار و دانش‌آموز و از دیگرسو مناسبات میان برده‌دار و برده را در نظر گرفت. در مناسبات اولی هدف و علایق هر دو طرف همسو است؛ یعنی آموزگار می‌خواهد به شاگرد خود چیزی بیاموزاند و شاگرد می‌خواهد از او چیزی بیاموزد. اگر دانش‌آموز موفق شود، آموزگار نیز خشنود است چون زحماتش به نتیجه رسیده است؛ و اگر دانش‌آموز موفق نشود، این برای آموزگار نیز یک ناکامی است.
بر عکس، مناسبات میان برده‌دار و برده بر پایه علایق و منافع کاملا متضاد جریان دارد. برده‌دار می‌خواهد هر چه بیشتر برده را استثمار کند تا خود راحت‌تر باشد. ولی در مقابل برده تلاش می‌کند از حداقل امتیازهای خود دفاع کند. در هر دو این مناسبات، برتری یک طرف نسبت به طرف دیگر کارکردی کاملا متفاوت دارد. در مورد اول، «اقتدار» آموزگار در خدمت آن است که دانش‌آموز موفق شود و با رشد و تعالی فکری اندک اندک از زیر «اقتدار» آموزگار بیرون آید و شکاف میان آن دو از بین برود؛ ولی در مورد دوم، «اقتدار» برده‌دار در خدمت آن است که برده هر چه بیشتر استثمار شود و هرگز نتواند خود را از قید و بند آن رها سازد و شکاف میان آن دو پایدار بماند. فروم بر این باور بود که نظام‌های #توتالیتر بر «اقتدار بازدارنده» استوارند. اما ببینیم چگونه؟
فروم برای تبیین مفهوم «شخصیت اقتدارگرا»، هر دو مفهوم #شخصیت و #اقتدار را می‌کاود. نخست درباره‌ی مفهوم «شخصیت» تصریح می‌کند که او آن را به معنایی پویا به کار می‌گیرد. از این منظر، مفهوم «شخصیت» خصلت‌نمای کل الگوهای رفتاری یک فرد نیست، بلکه به مفهوم فرویدی آن رانش‌های مسلطی است که رفتار آن فرد را برمی‌انگیزد. فروم سپس در توضیح مفهوم «اقتدار» تصریح می‌کند که این مفهوم به معنای خصوصیاتی نیست که کسی دارد یا ندارد. «اقتدار» چیزی نیست که مانند برخی خصوصیات بدنی بتوان صاحب آن بود یا نبود. «اقتدار» همواره در مناسبات میان‌انسانی موضوعیت می‌یابد و در جایی که یک فرد، فردی دیگر را از خود برتر می‌داند. نظام‌های توتالیتر خود را از آن‌جهت «اقتدارگرا» می‌دانند، زیرا به نقش مسلط اقتدار در پهنه‌ی اجتماعی و سیاسی باور دارند. ولی به باور فروم، باید میان «اقتدار خردگرایانه» و «اقتدار بازدارنده» تفاوت قائل شد.
برای نشان دادن تفاوت میان آن دو، می‌توان از یکسو مناسبات میان آموزگار و دانش‌آموز و از دیگرسو مناسبات میان برده‌دار و برده را در نظر گرفت. در مناسبات اولی هدف و علایق هر دو طرف همسو است؛ یعنی آموزگار می‌خواهد به شاگرد خود چیزی بیاموزاند و شاگرد می‌خواهد از او چیزی بیاموزد. اگر دانش‌آموز موفق شود، آموزگار نیز خشنود است چون زحماتش به نتیجه رسیده است؛ و اگر دانش‌آموز موفق نشود، این برای آموزگار نیز یک ناکامی است.
بر عکس، مناسبات میان برده‌دار و برده بر پایه علایق و منافع کاملا متضاد جریان دارد. برده‌دار می‌خواهد هر چه بیشتر برده را استثمار کند تا خود راحت‌تر باشد. ولی در مقابل برده تلاش می‌کند از حداقل امتیازهای خود دفاع کند. در هر دو این مناسبات، برتری یک طرف نسبت به طرف دیگر کارکردی کاملا متفاوت دارد. در مورد اول، «اقتدار» آموزگار در خدمت آن است که دانش‌آموز موفق شود و با رشد و تعالی فکری اندک اندک از زیر «اقتدار» آموزگار بیرون آید و شکاف میان آن دو از بین برود؛ ولی در مورد دوم، «اقتدار» برده‌دار در خدمت آن است که برده هر چه بیشتر استثمار شود و هرگز نتواند خود را از قید و بند آن رها سازد و شکاف میان آن دو پایدار بماند. فروم بر این باور بود که نظام‌های #توتالیتر بر «اقتدار بازدارنده» استوارند. اما ببینیم چگونه؟
برای اریش فروم خصلت‌هایی چون «چاکرمنشی» و «چکمه‌لیسی» و در کنار آن گرایش به ویرانگری، #تحقیر خویشتن و #همرنگی_با_جماعت از ویژگی‌های اصلی و برجسته‌ی «شخصیت اقتدارگرا» هستند. انسان اقتدارگرا در سمت‌گیری خود نیازمند شیوه‌ی تفکری است که غالبا با رگه‌هایی از مماشات‌گری، خرافه‌باوری و کلیشه‌پذیری همراه است و حساسیت‌ها و خلاقیت‌های انسانی خود را از دست داده است. «شخصیت اقتدارگرا» به ایدئولوژی و همرنگی با جماعت گرایش دارد و از این رو برای نظام‌های سیاسی و فکری توتالیتر و ویرانگر، طعمه‌ی آسانی به شمار می‌رود.
🔚 پایان...
📎 #اریش_فروم #شخصیت_اقتدارگرا #نازیسم #فاشیسم #استالینیسم #مازوخیستی #سادیستی #آزادی #استقلال #فرمانبری #سلطه #خوی_بندگی #نوکرصفت #چاکرمنش #وابستگی #ابزار #حاکم_مطلق #شخصیت #اقتدار #تحقیر #توتالیتر #همرنگی_با_جماعت
🗂 @AntiReligionArchives
🔚 پایان...
📎 #اریش_فروم #شخصیت_اقتدارگرا #نازیسم #فاشیسم #استالینیسم #مازوخیستی #سادیستی #آزادی #استقلال #فرمانبری #سلطه #خوی_بندگی #نوکرصفت #چاکرمنش #وابستگی #ابزار #حاکم_مطلق #شخصیت #اقتدار #تحقیر #توتالیتر #همرنگی_با_جماعت
🗂 @AntiReligionArchives