🌱🌷 دوستان ارجمند؛ درباره پیدایش و برگزاری جشن سیزده به‌در سخن بسیار گفته شده و ما در سال‌های گذشته در ادب‌سار چکیده‌ی آنچه که بر پایه‌ی پژوهش گفته و نوشته شده، همرسانی کردیم. امسال بجای همرسانی چندباره، پیوند برجسته‌ترین یادداشت‌ها را برای شما گردآوردیم.

آشنایی با پیدایش و چیستی سیزده به‌در:
t.me/AdabSar/16040

نبرد افسانه‌ای تیشتر و اپوش:
t.me/AdabSar/13428

باورهای نادرست درباره‌ی سیزده به‌در:
t.me/AdabSar/13451

افسانه‌های فرزانی(فلسفی) سیزده به‌در:
t.me/AdabSar/13442
t.me/AdabSar/13443

فرخندگی شماره‌ی سیزده با نگاه به گاهشمار روز و ماه و سال در ایران باستان:
t.me/AdabSar/13450

برای خواندن همه‌ی آنچه که درباره‌ی این جشن در ادب‌سار آمده، برچسب #سیزده_بدر را بجویید. 🌱🌷

🌱🌳 سیزده پیمان سیزده به‌در

✍ نوشته‌ی «محمد درویش» کنشگر زیست‌بوم و برماندهای (میراث) فرهنگی
بازنویسی به پارسی پاک: «ادبسار»


۱- پیمان می‌بندیم که رانندگی ما به آسیب و مرگ هیچ جانداری نینجامد. بیشینه‌ی شتاب خودرو در گذرگاه‌های جنگلی یا پاس‌بانی‌شده ۴۰ کیلومتر در تسوک(ساعت) است.

۲- پیمان می‌بندیم که به جای افروختن آتش با چوب یا خریدن زغال، از آتشدان‌های بیرون‌بر(گاز پیک‌نیک) بهره بگیریم.

۳- پیمان می‌بندیم که به‌جز جای پای خود چیزی در زیست‌بوم به‌جا نگذاریم.

۴- پیمان می‌بندیم که از ترکاندن هرگونه تراکه(ترقه) بپرهیزیم. زیرا گوش جانوران بسیار بیشتر از گوش آدمیان به سدا(صدا) واکنش نشان می‌دهد و آسیب‌پذیر است.

۵- پیمان‌می‌بندیم که با خودرو بیش از سد(صد) متر به تالاب‌ها و کرانه‌ی رود و دریا نزدیک نشویم.

۶- پیمان می‌بندیم که با مردمان دیگر از همیشه بردبارتر و بخشنده‌تر باشیم و آغازگر هیچ ستیزی نباشیم.

۷- پیمان می‌بندیم که سبزه‌های هفت‌سین را در خیابان، بوستان و جنگل رها نکنیم و آن را با راهنمایی سمن‌ها برای بازیافت، ساخت کود یا خوراک دام به شهرداری یا دام‌داری‌ها بسپاریم.

۸- پیمان می‌بندیم روش زندگی پاک و همسو با زیست‌بوم را جایگزین آوندهای(ظروف) پلاستیکی دورریختنی می‌کنیم.

۹- پیمان می‌بندیم که ماهی‌های سرخ را تنها در آبگیرهای بسته رها کنیم و در تالاب‌ها و رودها رها نکنیم.

۱۰- پیمان می‌بندیم که اگر زباله‌ی رها شده یا آتش نیمه‌خاموش دیدیم از کنار آن نگذریم و بدانیم که آسیب آن دامن‌گیر همه خواهد شد.

۱۱- پیمان می‌بندیم که نه‌تنها ته‌سیگار خود را جز در زباله‌دان رها نکنیم که زیست‌بوم را از ته‌سیگارهای رها شده پاک کنیم.

۱۲- پیمان می‌بندیم که گیاهان خودرو  را نکنده و از خاستگاه خود جدا نکنیم. درون زمین‌های کشاورزی نرویم و خودروی خود را در کنار رودها و تالاب‌ها نشوییم. شوینده‌ها را نیز در آب و زیستگاه نریزیم.

۱۳- پیمان می‌بندیم که شماره‌ی خودروی کسانی که زباله به خیابان می‌اندازند به شهربانی گزارش دهیم تا تاوان این رفتار را بپردازند.

#سیزده_بدر
b2n.ir/13bedar

🌳🌱 @AdabSar

🌱 با درود
آغاز سده‌ی نو خورشیدی برای ما آغاز بازسازی و بازشناسی پیوند مردمی و هم‌خواهی(مطالبات) مردم‌سالارانه و آزادی‌خواهانه بود.

سال‌هاست در هر نوروز می‌گوییم که سالی پر از رنج و اندوه بر ما گذشت. ولی سالی که گذشت شگفتی‌اش نیز بسیار بود. در رنج خردکننده‌اش که کمرها خمید و زانوها لرزید، پشت به پشت هم دادیم و ایستادیم. بهارمان در پاییز رسید و با برگ‌ریزان نو شدیم.

ما ناباورانه داستان ستمی که بر زنان و مردان و هتا(حتی) کودکان دلیر میهن رفته بود را دیدیم و خواندیم و شنیدیم. از دل‌مان خون چکید، روان‌مان فرسود و هم‌پای دختران دانش‌آموز دمِ‌مان(نفس‌مان) بُرید. ما دلاورانه پنجه در پنجه‌ی خشک‌سرانی انداختیم که تاب دیدن شادی ما، آزادی ما، اندیشه‌ورزی ما، بینش زنان ما، شب چله‌ی ما، جشن سده‌ی ما، چهارشنبه‌سوری ما، نوروز ما، سیزده‌به‌در ما، همبستگی ما، زندگی و پیوند گروهی ما و پیشینه‌ی ریشه‌دار ما را نداشتند. همان پیشینه‌ای که این کورباوران یا آن را وازَدند(انکار کردند) یا کوشیدند آن را در راستای رَوامَندی(مشروعیت) خود بازگویند.

اکنون در روزهای آغازین سال دوم این سده، با دلی دردمند و امیدوار می‌نویسیم که «سال نو و سیزده به‌در زیبا، فرخنده و شاد باد».
به امید آنکه امسال
«گل خورشید آرزوهامان
سر زند از لای ابرهای حسود،
به پرستو به گل به سبزه درود»*

#ادبسار
#نوروز #سیزده_بدر

*وام گرفته از فریدون مشیری
b2n.ir/Bahaar1402

👩🏻🌱🕊 @AdabSar

تو شو تختِ شاهی به‌آیین بدار
به گیتی جز از تخمِ نیکی مکار

هر آن‌گه که باشی تن‌آسان ز رنج
بیازی به تاج و بنازی به گنج

چنان دان که رفتنت نزدیک شد
به بودن تو را راه ‌‌‌‌‌‌‌‌باریک شد

همه داد جوی و همه داد کن
ز بدها تنِ مهتر آزاد کن
#فردوسی

بادا:
همیشه ز تو دور دستِ بَدی


گزینش: #جعفرجعفرزاده
#چکامه_پارسی
@AdabSar
🌸
🌺🌸
🌼🌺🌸

ماستیسم!

در شهر پی گناه‌یابی رفتیم
با نیّت کار انقلابی رفتیم
چون زیربنای کارمان کشکی بود
با ماست به جنگ بی‌حجابی رفتیم

〰〰〰〰〰

با کُل جهان عهد خصومت بستیم
از گفتن «مرگ بر همه» سرمستیم
با دبّه‌ی ماست انتحاری زده‌ایم
خواهان امور هسته‌ای هم هستیم

〰〰〰〰〰

با داس به تکریم شقایق رفتیم
در چاه به دنبال حقایق رفتیم
از بس که تفکراتمان شیری بود
با ماست به ارشاد خلایق رفتیم

✍ #شروین_سلیمانی
🎨 #سام_مشاور

🥣 #ماست

#زن_زندگی_آزادی
@AdabSar

یک مومن اگر حال به حالی بشود
بر زلف کمند، ماست خالی بشود

یک شهرِ بزرگ ماست‌بندی بزنید
تا ظلم و فساد ماست‌مالی بشود

✍ #مهدی_صادقی

🥣 #ماست

#زن_زندگی_آزادی
@AdabSar

لطف کن مسجد که می‌آیی رژت را پاک کن
مومنان با دیدنت حالی‌به‌حالی می‌شوند

خواهشن چادرنمازت تیره باشد بهتر است
با گل پیراهنت حالی‌به‌حالی می‌شوند

عذر می‌خواهم ولی شلوار با مانتو بپوش
در هوای دامنت حالی‌به‌حالی می‌شوند

این جماعت کاملن آماده‌ی گمراهی‌اند
با تماشا کردنت حالی‌به‌حالی می‌شوند

عده‌ای آن‌قدر تعطیل‌اند و بی‌ایمان که با
تار موی خرمنت حالی‌به‌حالی می‌شوند

بوی خوش بعضن به این موضوع دامن می‌زند
چون که با عطر تنت حالی‌به‌حالی می‌شوند

هیکل خوش‌فُرم خود را زیر چادر دفن کن
از وجود مانکنت حالی‌به‌حالی می‌شوند

عده‌ای ایمان‌شان سست است این بیچاره‌ها
با نظر بر گردنت حالی‌به‌حالی می‌شوند

مومنان این روزها اوضاع‌شان این‌گونه است
یک نظر با دیدنت حالی‌به‌حالی می‌شوند

✍ #مصطفا_علوی
🎨 #سام_مشاور

#زن_زندگی_آزادی
👩🏻‍🦱🌱🕊 @AdabSar

جهان را چنین‌ست آیین و دین
نمانده‌ست همواره در به‌ْگزین

یکی را ز خاک سیه برکشد
یکی را ز تخت کیان درکشد

نه زان شاد باشد نه زین دردمند
چنین‌ست رسم سرای گزند

کجا آن کیان و کجا آن گَوان
از اندیشه دل دور کن تا توان
#فردوسی

امید آن که برایتان:
همه بهتری باد و نیک‌اختری


گزینش: #جعفر_جعفرزاده
#چکامه_پارسی
@AdabSar
🌸
💐🌸
🍀💐🌸

✦ واژه‌های پارسی در زبان تازی

سُخ = از پارسی سَختَن(وزن)، دوازده من
سَخت = از پارسی سَخت، پوست بُز پرداخته(چرم شده)، انبان(کیسه‌ی چرمی)
سَختچی(عراقی) = از پارسی ساخته‌چی (نیرنگ زده)، گَربَز (گرگ در پوست بز)، ساخته‌گر (کسی که چیزی ساخته باشد)
سَخته = از پارسی ساختن، نیرنگ، کلاه‌برداری
سَختیان = از پارسی سَختیان، چرم پوست بُز
سَختیت = از پارسی سخت، سفت، استوار
سُخّر = از پارسی سَخیر، از گیاهان خراسانی، دارویی تلخ برای شکمبه(معده) و تب

سَداب، سذاب = از پارسی سُداب، از گیاهان دارویی که بهره‌های بسیاری در دردهای گوارشی و بچه‌اندازی (سقط جنین) دارد
سُدَّر = از پارسی سر دَر، قایم‌باشک بچه‌ها
سِدر = از پارسی سدر، درخت سدر
سَدَق = از پارسی سده
سِدِلّی = از پارسی سِه دِلِهِ(سه گَتَک، سه اتاقه)، سه گنبد
سَذاب، سُذاب = از پارسی سُداب، از گیاهان دارویی و بسیار بدبو

✦ @AdabSar
دنباله دارد

📜 بازخن‌ها:
۱- فرهنگ دانشگاهی عربی-پارسی از المنجد الابجدی، نوشته‌ی لویس معلوف، برگردان احمد سیاح، چاپ پخش فرحان.
۲- معجم المعربات، محمد التنوجی
۳- واژه‌نامه‌ی دهخدا
۴- فرهنگ ریشه شناسی زبان پارسی، مصطفا پاشنگ

✍ فرستنده: #بزرگمهر_صالحی
#واژه_های_پارسی_در_زبان_عربی

✦ @AdabSar

من بی‌مایه که باشم که خریدار تو باشم
حیف باشد که تو یار من و من یار تو باشم
#سعدی

استاد سخن، فرمانروای چمنزار است،
دارنده‌ی بوستان است، خداوند گلستان است و به ما شکوه‌اش را می‌فروشد.
اگر درست بنگریم با همه‌ی تنگنایی که سرایندگی در کاربرد واژگان دلخواه درست می‌کند، سعدی چگونه توانسته است این همه گل و گیاه و پرنده و چرنده را در سروده‌هایش بگنجاند! درختانی چون: آبنوس، انار، انجیر، انگور، بادام، بان، به، بید، پسته، تاک، ترنج، توت، جوْز، چنار، رَز، زیتون، سدر، سرو، سیب، شفتالو، شمشاد، صنوبر، عرعر، فندق، كاج، گردكان، گز، نارنج، خرما و گلهایی چون: آلاله، ارغوان، بستان‌افروز، بنفشه، بیدمشک، گلنار، چنار، خرزهره، خشخاش، دوروی، زریر، زعفران، سپند، سمن، سنبل، سوری، سوسن، شقایق، سدبرگ، قُرنفُل، گل (گل سرخ)، گلنار، لادن، لاله، لبلاب (عَشَقه)، نرگس، نسترن، نسرین، نیلوفر و…

✍️ فرستنده: #بزرگمهر_صالحی
#روز_سعدی
☘🌺 @AdabSar 🌼

🌱 گل همیشه بهار سخنوری سعدی است.

اردیبهشت با نام چامه‌سرایان بزرگ آغاز می‌شود.
روز بزرگداشت خداوندگار ادب و شهسوار سخن «سعدی» جاودانه، روز پرواز «ملک‌الشعرای بهار» سخن‌سرایی که مهر به میهن را به چامه کشید، روز پرواز «سهراب سپهری» فرزند آب و خرد و روشنی و درگذشت «اقبال لاهوری» را گرامی می‌داریم و به روان مینوی‌شان درود می‌فرستیم.


🌸 نمونه‌هایی از چامه‌های پارسی سعدی، بهار، سهراب و اقبال:

دریغا که بی ما بسی روزگار
بروید گل و بشکفد نوبهار
بسی تیر و دی‌ماه و اردیبهشت
برآید که ما خاک باشیم و خشت
🦚 #سعدی


امروز نه کس ز عشق آگه چو من است
کز شکر عشقم همه شیرین‌سخن است
در هر مژه‌ی من به ره خسرو عشق
نیروی هزار تیشه‌ی کوهکن است
🌳 #بهار


پشت لبخندی پنهان هر چیز
روزنی دارد دیوار زمان
که از آن چهره‌ی من پیداست
چیزهایی هست که نمی‌دانم
می‌دانم سبزه‌ای را بکنم خواهم مرد
🪴 #سهراب_سپهری


گمان مبر که به پایان رسید کار مُغان
هزار باده‌ی ناخورده در رَگ تاک است
🍃 #اقبال_لاهوری

#چکامه_پارسی
🌿🌺 @AdabSar

چُنین‌ست گیتی فَراز و نِشیب
یکی آزوَر دیگری با نِهیب

ازو شادمانیّ و زو دردمند
نمانَد به کس چند و چونیش چند

جَهان را چُنین‌ست آیین و سان
بگردَدهَمی زآن بر این زین بر آن

سوی نیکی و نیک‌نامی گَرای
جُزین نیست توشه به دیگرسَرای

چُنین بود تا بود کارِ جَهان
گزافه نکردند نامش جَهان
#فردوسی

امید این که:
شما را مبادا بد و کاستی


گزینش: #جعفر_جعفرزاده
#چکامه_پارسی
@AdabSar
💐
💐💐
💐💐💐

تو شادان‌دل و مرگ ْچنگال‌تیز
نشسته چو شیر ژیان در نَخیز

از آز و فزونی به یَک‌سو شویم
به نادانی خویش خَستو شویم

مگر بهره‌مان زین سَرای سِپنج
نیایدهمی کین و نَفرین و رنج

بسازید و از داد باشید شاد
تن‌آسان و از کین مگیرید یاد
#فردوسی

امید آن دارم که:
همه‌ساله اردیبهشت هژیر
نگهبانِ تو با هُش و رایِ پیر


گزینش: #جعفرجعفرزاده
#چکامه_پارسی
@AdabSar
💐
🍀💐
🌸🍀💐

🔷🔶🔹🔸
@AdabSar
🔅پالایش زبان پارسی


🔻نجیب = آزاده، نِژاده، کاووس، والاگوهر، والاتَبار، نیک‌نژاد، نیک‌گوهر، پاک‌زاد، پاک‌نهاد، پاک‌دامن، آیریا، گزیده، برگزیده
🔻نجیبانه = آزادوار
🔻نجابت = آزادمَنِشی، آزادگی، بزرگواری، والاگوهری، وارستگی، نیک‌نهادی، پاک‌نژادی، نِژادِگی، ریشه‌داری
🔻نجیب‌زاده = والاتَبار، آزادمَنش، خوش‌پیوند، خوش‌زاد، خوب‌زاد، نِژادِه
🔻نجیب‌زادگی = بِه‌زایِشی، خوبزادی، نِژادِگی، نیک‌نژادی
🔻نانجیب = بد نَهاد، بد سِرشت، بد گوهر، دُشنِژاد(دُش=بد)، بی‌آزَرم، فرومایه
🔻نانجیبی = دُشنِژادی(دُش=بد)، بد گوهری، بی‌آزرمی، فرومایگی

✍نمونه:
🔺نجیب خطا نکند، نانجیب وفا =
نیک‌نهاد لغزش نکند، بد نَهاد پیمانداری
نِژاده کژکاری نکند، دُشنِژاد توزِش

🔺نجابت از سر و رویش می‌بارید =
بزرگواری از سر و رویش می‌بارید

🔺نجابتِ زیاد، کثافت است =
پاک‌نهادی بسیار، ناپاکی است

🔺نجیب‌زادگی عنوانی ارثی است =
نیک‌نژادی پاژنامی بَرماندی است

#مجید_دری
#پارسی_پاک
#نجیب #نجابت
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آرمان «ادب‌سار»
پالایش زبان پارسی
والایش فرهنگ ایرانی
@AdabSar
🔷🔶🔹🔸

مرا گفت بیدادگرشهریار
یکی خَو بوَد پیشِ باغِ بهار

که گر آب یابد به نیرو شود
همه باغ ازو پر ز آهو* شود

جوانی هنوز این بلندی مجوی
سخن را بسنج و به‌اندازه گوی

که تاج کیان چون تو بیند بسی
نمانَدهمی مهرِ او بر کسی
#فردوسی

امید آن:
که تاجِ تو تاجِ سرِ ماه باد
ز تو دیو را دست کوتاه باد
__
*آهو[ آ=نه، نا+هوک=خوب]= عیب، نقص.


گزینش: #جعفر_جعفرزاده
فرتور: #همایون_مهرزاد
#چکامه_پارسی
@AdabSar
💐
🌸💐
🍀🌸💐

🪶📜 ما و سعدی

اگر از کهن‌ترهای هر جا از ایران نام چند سراینده‌ی برجسته را بپرسی، هنباز(اشتراک) همه‌ی نام‌ها که بیشتر یاد خواهند کرد «سعدی» خواهد بود.
شگفت آنکه بجز اندکی از اینان سروده‌ای از ایشان از بر ندارند ولی شاید داستانی از «گلستان» یا داستان‌ساخته‌ای از زندگی سعدی یادشان مانده باشد که از گذشته‌های دور در زبان مردم چرخیده است.
شگفت‌تر آن که سعدی را همه سراینده می‌دانند ولی از نوشته‌ی ناسرود «گلستان»اش نمونه می‌آورند و این چیرگی و ماندگاری داستانک است که به گونه‌ای زیبا در پیرایه «حکایت» در نامک «گلستان» نمود پیدا کرده است.
برداشت ما از سرایشگران بزرگ جدا از آنچه در نبشته‌ها خوانده‌ایم چیست؟ یا بازتاب اندیش‌گاه ما از این ستاره‌ها چه فَرتوره‌ای(تصویری) است؟ این کهن‌الگوها چه هَنایشی(تاثیری) در روان و اندیشه‌ی ما گذاشته‌اند؟
در گاهشمار(تقویم)، نخستین روز اردیبهشت را روز بزرگداشت سرایشگر پرآوازه «شیخ مصلح‌الدین سعدی شیرازی» نام نهاده‌اند. هرچند یک روز برای بزرگمرد سرود و ادب ایران زمین کم است.
این جهانگرد دیرآزما که در زندگی‌اش فراز و فرود فراوانی دیده و از بردگی تا همنشینی فرمانروا را آزموده و برای همه‌ی مردم آن زمان از درویش گرفته تا پادشاهان در پوشینه‌ی داستان نسخه پیچیده است.
هر چند درباره‌ی همه‌ی نامداران داستان‌سازی فراوان است ولی درباره سعدی بیشتر شنیده‌ایم. گویا رویارویی پنهانی در کار است تا هر کس داستان خود را از زبان سعدی بازگو کند.
نمونه اینکه از کودکی داستانی شگفت درباره‌ی زندگی سعدی به یاد دارم که یادآوری بخشی از آن دلچسب خواهد بود:
«سعدی که بار چهل شتر درباره‌ی ترفند زنان نوشته بود و به رای خود پنبه‌ی فریب زنان را زده و چیزی را از خامه(قلم) نینداخته بود در رویارویی با تردستی پیرزنی درمی‌ماند و همه‌ی برگ‌نوشته‌های خود را در آب می‌شوید!»
هرچند داستانی نزدیک به این درونمایه را در نبشته‌ی «سندبادنامه» بَرماند(اثر) «ظهیری سمرقندی» دیده‌ام ولی گویا باور همگی و فرهنگ چیره‌ی بخش بیشتری از تاریخ ما با این دید به زنان نگریسته و بسیاری از کسان خوش دارند که نگاه خویش را به سعدی پیوند دهند.
مگر ترفند و فریب ویژه‌ی زن است و مردان از این سویه جدا هستند؟ اگر فرهنگ زن‌ستیز سده‌های گذشته راه می‌داد که زنان به اندازه‌ی مردان آزادی انجام و سخن داشتند و می‌خواستند فریب‌های مردان را بنویسند چند بار شتر می‌نوشتند؟


✍ نویسنده و فرستنده: #احمد_ابراهیمیان(رهگذر)
#پیام_پارسی #روز_سعدی

👩🏻‍🦱🌱🕊 @AdabSar

🔷🔶🔹🔸
@AdabSar
🔅پالایش زبان پارسی


🔻نمره= (Numerus)، شماره، شمار، تراز، اَرزِه(شماره‌ای که برای ارزش‌گذاری به‌کار گرفته می‌شود)، مَر، مَرَک

✍نمونه:
🔺نمره ماشینش را حفظ کردم
شماره‌ی خودرواَش را به‌یاد سپردم

🚩 دنباله دارد

✅پیشنهاد خود را برای جایگزین واژه‌ی «نمره» و یا نمونه‌ی پیشنهادی‌تان را بفرستید تا در ادبسار همرسانی شود.


✍ #مجید_دری
#پارسی_پاک
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آرمان «ادب‌سار»
پالایش زبان پارسی
والایش فرهنگ ایرانی
@AdabSar
🔷🔶🔹🔸

نمانَد به کس روزِ سختی نه رنج
نه آسانی و شادمانی نه گنج

بد و نیک بر ما همی‌بگذرد
نباشد دُژم هرکه دارد خرد

از آن‌سان که آمد همی‌زیستند
گهی شادمان گاه بگریستند

سرِ مایه‌ی مردمی راستی‌ست
ز تاریّ و کژّی بباید گریست
#فردوسی

امید آن:
که خرسند باشید و فرخنده‌رای


گزینش: #جعفر_جعفرزاده
#چکامه_پارسی
@AdabSar
🍀
🍀🍀
🍀🍀🍀

در باغ هوای دل شکفتن دارم
آواز بلند به‌گوش خفتن دارم

بی‌پرده بیا کنار چشمم بنشین
اندازه‌ی عشق داغ گفتن دارم

سراینده و فرستنده #سیاوش_اهورا
#چکامه_پارسی

🎼 @AdabSar